Endalok hárra innlánsvaxta Skúli Hrafn Harðarson skrifar 2. október 2019 08:00 Undanfarin ár hafa verið fordæmalaus á íslenskum fjármálamarkaði. Í kjölfar falls bankakerfisins voru sett á höft sem lokuðu bæði sparifé landsmanna og hundruð milljarða af aflandskrónum inni í hagkerfinu og skekktu þar með verðlagningu á einstökum flokkum verðbréfa. Á haftatímabilinu rak hver búhnykkurinn annan og þar af vó vaxandi ferðaþjónusta líklega þyngst og bætti viðskiptakjör þjóðarbúsins hratt. Niðurgreiðsla ríkisskulda og risavaxinn gjaldeyrisvaraforði styrktu grunnstoðir hagkerfisins og áttu stóran þátt í að styrkja krónuna og draga úr sveiflum á gjaldeyrismarkaði. Gríðarmiklar kjarasamningshækkanir skiluðu sér því beint í vasa launþega sem aukinn kaupmáttur í stað þess að gufa upp í verðbólgu. Sparnaðarstig almennings hefur enn fremur farið stigvaxandi á síðustu misserum. Þrátt fyrir minnkandi hagvöxt helst viðskiptajöfnuður jákvæður sem að hluta útskýrist af breyttri neysluhegðun almennings. Rykið hefur hins vegar verið lengi að setjast á verðbréfamörkuðum eftir afnám hafta, og nettó útflæði erlendra fjárfesta hefur verið meira en almennt var búist við, hvort sem um ræðir aflandskrónueigendur eða erlenda spákaupmenn sem fjárfestu á Íslandi áður en útflæðishöft voru afnumin. Lífeyrissjóðir hafa hækkað hlutfall sitt í erlendum fjárfestingum hratt og fyrir vikið verið óvirkari en ella á innlendum markaði, sem skilar sér í minnkandi veltu og auknum verðsveiflum. Núverandi niðursveifla sem orsakast helst af samdrætti í ferðaþjónustu hefur aukið svartsýni og ýkt sveiflur á hlutabréfamarkaði. Verðbréfamarkaðurinn er mikil tilfinningavera og fer undantekningarlítið fram úr sér, hvort sem er í lækkunum eða hækkunum, sem endurspeglar líklega óskilvirkni markaðarins. Slíkar hreyfingar geta búið til tækifæri fyrir þá sem fara á móti straumnum, en almennt er talið að rétti tíminn til að fjárfesta í hlutabréfum sé í niðursveiflu, áður en uppsveiflan hefst að nýju. Verðmöt greiningaraðila benda enn fremur til þess að búið sé að verðleggja samdráttinn inn í flest félög kauphallarinnar og vegur þá þungt lægri ávöxtunarkrafa. Styrkur og trúverðugleiki þjóðarbúsins hefur aldrei verið meiri til að takast á við samdrátt. Vopnabúr Seðlabanka Íslands er sneisafullt, en auk mikils svigrúms til vaxtalækkana getur bankinn m.a. lækkað bindiskyldu, hætt við hagvaxtarauka bankanna og aukið peningamagn í umferð. Staða Íslands í þessu tilliti er ólíkt betri en annarra nágrannaríkja sem mörg hver eru þegar komin með vexti langleiðina niður í núll prósent og hafa auk þess beitt gríðarlegum magnbundnum íhlutunum (e. quantitative easing). Hlutfallslega sterkari staða Íslands hefur dregið úr áhættuálagi ríkisskulda gagnvart öðrum löndum og skýrir það að hluta aukið svigrúm til vaxtalækkana. Það sem hins vegar fær ekki mikla athygli í umbreytingu hagkerfisins eru hríðfallandi innlánsvextir sparifjáreigenda. Hávaxtaumhverfi síðustu áratuga, auk áhættufælni sem skapaðist við hrunið, hefur leitt til gríðarmikils innlánsvaxtar. Innlánsstaða heimila er nú í sögulegu hámarki, um 900 milljarðar, og hefur nánast tvöfaldast frá árinu 2007. Afleiðingin er of einsleit eignasöfn sem geta setið föst í lélegri ávöxtun fram á veginn. Umræðan um lækkandi ávöxtun innlána hefur ekki enn náð flugi þar sem sparifjáreigendur skortir framsýni og horfa gjarnan á ávöxtun aftur í tímann. Hins vegar er líklegt að á næstu misserum muni sparnaður í sívaxandi mæli færast yfir í aðra fjárfestingarkosti, svo sem hlutabréf og fasteignavarin skuldabréf sem eru enn hlutfallslega lágt verðlögð. Þá er hætt við hröðum viðsnúningi. Ef litið er út fyrir landsteinana má sjá sambærilega þróun og hér mun fyrirsjáanlega raungerast, hvort sem litið er til Evrópu eða til Bandaríkjanna. Ungverjaland hefur t.a.m. sjálfstæðan gjaldmiðil og hefur rekið hávaxtastefnu líkt og Ísland. Þar hefur hagvöxtur minnkað eins og annars staðar í Evrópu, sem hefur skilað sér í hratt lækkandi vöxtum, en á sama tíma hefur hlutabréfamarkaðurinn farið sífellt hækkandi. Sú hækkun virðist að miklu leyti drifin áfram af endurskoðun eignasafna, auk lægri fjármögnunarkostnaðar fyrirtækja. Af framansögðu tel ég líklegt að hlutabréfamarkaðurinn muni taka við sér á næstu misserum og að árið 2020 geti orðið gjöfulla þeim sem huga að eigna- og áhættudreifingu fyrr en síðar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Íslenskir bankar Skúli Hrafn Harðarson Mest lesið Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar Magnús Davíð Norðdahl, Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Skoðun Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar skrifar Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Sjá meira
Undanfarin ár hafa verið fordæmalaus á íslenskum fjármálamarkaði. Í kjölfar falls bankakerfisins voru sett á höft sem lokuðu bæði sparifé landsmanna og hundruð milljarða af aflandskrónum inni í hagkerfinu og skekktu þar með verðlagningu á einstökum flokkum verðbréfa. Á haftatímabilinu rak hver búhnykkurinn annan og þar af vó vaxandi ferðaþjónusta líklega þyngst og bætti viðskiptakjör þjóðarbúsins hratt. Niðurgreiðsla ríkisskulda og risavaxinn gjaldeyrisvaraforði styrktu grunnstoðir hagkerfisins og áttu stóran þátt í að styrkja krónuna og draga úr sveiflum á gjaldeyrismarkaði. Gríðarmiklar kjarasamningshækkanir skiluðu sér því beint í vasa launþega sem aukinn kaupmáttur í stað þess að gufa upp í verðbólgu. Sparnaðarstig almennings hefur enn fremur farið stigvaxandi á síðustu misserum. Þrátt fyrir minnkandi hagvöxt helst viðskiptajöfnuður jákvæður sem að hluta útskýrist af breyttri neysluhegðun almennings. Rykið hefur hins vegar verið lengi að setjast á verðbréfamörkuðum eftir afnám hafta, og nettó útflæði erlendra fjárfesta hefur verið meira en almennt var búist við, hvort sem um ræðir aflandskrónueigendur eða erlenda spákaupmenn sem fjárfestu á Íslandi áður en útflæðishöft voru afnumin. Lífeyrissjóðir hafa hækkað hlutfall sitt í erlendum fjárfestingum hratt og fyrir vikið verið óvirkari en ella á innlendum markaði, sem skilar sér í minnkandi veltu og auknum verðsveiflum. Núverandi niðursveifla sem orsakast helst af samdrætti í ferðaþjónustu hefur aukið svartsýni og ýkt sveiflur á hlutabréfamarkaði. Verðbréfamarkaðurinn er mikil tilfinningavera og fer undantekningarlítið fram úr sér, hvort sem er í lækkunum eða hækkunum, sem endurspeglar líklega óskilvirkni markaðarins. Slíkar hreyfingar geta búið til tækifæri fyrir þá sem fara á móti straumnum, en almennt er talið að rétti tíminn til að fjárfesta í hlutabréfum sé í niðursveiflu, áður en uppsveiflan hefst að nýju. Verðmöt greiningaraðila benda enn fremur til þess að búið sé að verðleggja samdráttinn inn í flest félög kauphallarinnar og vegur þá þungt lægri ávöxtunarkrafa. Styrkur og trúverðugleiki þjóðarbúsins hefur aldrei verið meiri til að takast á við samdrátt. Vopnabúr Seðlabanka Íslands er sneisafullt, en auk mikils svigrúms til vaxtalækkana getur bankinn m.a. lækkað bindiskyldu, hætt við hagvaxtarauka bankanna og aukið peningamagn í umferð. Staða Íslands í þessu tilliti er ólíkt betri en annarra nágrannaríkja sem mörg hver eru þegar komin með vexti langleiðina niður í núll prósent og hafa auk þess beitt gríðarlegum magnbundnum íhlutunum (e. quantitative easing). Hlutfallslega sterkari staða Íslands hefur dregið úr áhættuálagi ríkisskulda gagnvart öðrum löndum og skýrir það að hluta aukið svigrúm til vaxtalækkana. Það sem hins vegar fær ekki mikla athygli í umbreytingu hagkerfisins eru hríðfallandi innlánsvextir sparifjáreigenda. Hávaxtaumhverfi síðustu áratuga, auk áhættufælni sem skapaðist við hrunið, hefur leitt til gríðarmikils innlánsvaxtar. Innlánsstaða heimila er nú í sögulegu hámarki, um 900 milljarðar, og hefur nánast tvöfaldast frá árinu 2007. Afleiðingin er of einsleit eignasöfn sem geta setið föst í lélegri ávöxtun fram á veginn. Umræðan um lækkandi ávöxtun innlána hefur ekki enn náð flugi þar sem sparifjáreigendur skortir framsýni og horfa gjarnan á ávöxtun aftur í tímann. Hins vegar er líklegt að á næstu misserum muni sparnaður í sívaxandi mæli færast yfir í aðra fjárfestingarkosti, svo sem hlutabréf og fasteignavarin skuldabréf sem eru enn hlutfallslega lágt verðlögð. Þá er hætt við hröðum viðsnúningi. Ef litið er út fyrir landsteinana má sjá sambærilega þróun og hér mun fyrirsjáanlega raungerast, hvort sem litið er til Evrópu eða til Bandaríkjanna. Ungverjaland hefur t.a.m. sjálfstæðan gjaldmiðil og hefur rekið hávaxtastefnu líkt og Ísland. Þar hefur hagvöxtur minnkað eins og annars staðar í Evrópu, sem hefur skilað sér í hratt lækkandi vöxtum, en á sama tíma hefur hlutabréfamarkaðurinn farið sífellt hækkandi. Sú hækkun virðist að miklu leyti drifin áfram af endurskoðun eignasafna, auk lægri fjármögnunarkostnaðar fyrirtækja. Af framansögðu tel ég líklegt að hlutabréfamarkaðurinn muni taka við sér á næstu misserum og að árið 2020 geti orðið gjöfulla þeim sem huga að eigna- og áhættudreifingu fyrr en síðar.
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar
Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir Skoðun