Neyðarkall náttúrunnar Snorri Sigurðsson skrifar 23. nóvember 2018 07:00 Miklar hamfarir eiga sér nú stað á jörðinni sem fáir veita athygli og lítið er rætt um opinberlega þó ærið sé tilefnið en það er viðstöðulaus og óvæginn samdráttur á líffræðilegri fjölbreytni á heimsvísu. Samdrátturinn lýsir sér í fækkun lífvera, búsvæði þeirra minnka, stofnar skreppa saman og tegundir deyja út. Í nýútgefinni skýrslu alþjóðlegu dýraverndarsamtakanna WWF eru tölurnar sláandi, 60% af dýralífi jarðar hafa horfið á síðustu 45 árum. Ótal margir dýrastofnar eru að skreppa saman á óhugnanlegum hraða og stefnir í óafturkræfan tegundaútdauða á stórum skala. Hvað veldur þessu? Jú, orsökin er augljós, stöðug og vaxandi ásókn manna í auðlindir jarðar með tilheyrandi náttúruspjöllum. Sú aukna velmegun, hagvöxtur og neysla sem einkennir líf okkar er dýru verði keypt. Ósjálfbær landnotkun fyrir þéttbýlismyndun, landbúnað, námur eða samgöngu- og orkumannvirki leiðir af sér gríðarlega búsvæðaeyðingu. Nytjastofnar í sjó og vötnum eru ofnýttir og veiðiþjófnaður ógnar mörgum landdýrum. Umhverfismengun er enn gríðarlegt vandamál og þrátt fyrir betra regluverk hefur t.d alltof lítið verið unnið gegn plastmengun í sjó. Framandi ágengar tegundir breiðast út og bola burt öðrum tegundum og þá eru ótaldar afleiðingar loftslagsbreytinga á líffræðilega fjölbreytni. Það sorglega í stöðunni er að þrátt fyrir hversu augljóst og alvarlegt vandamálið er, hefur lítið sem ekkert gengið að snúa þessari þróun við. Fyrir 26 árum var undirritaður samstarfssamningur 196 þjóða á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um mikilvægi þess að vernda líffræðilega fjölbreytni. Metnaðarfull markmið, áætlanir og skuldbindingar þjóða hafa litið dagsins ljós en árangurinn algerlega látið á sér standa. Ástandið versnar bara og áhugi ráðamanna er lítill og mun minni en t.d. áhugi á loftslagsvandanum. Nú stendur yfir gríðarlega mikilvægur fundur á vegum Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni í Egyptalandi og standa vonir til að niðurstaða fundarins verði alþjóðleg samþykkt í anda við Parísarsamkomulagið um loftslagsmál, þar sem þjóðir heims munu standa saman um að snúa þessari þróun við. Óttast er að erfitt verði að ná slíku samkomulagi og er því ekki skrítið að nú heyrist skilaboð um að það „séu síðustu forvöð“ og að „framtíð mannkyns sé ógnað“. Því það er jú málið. Þessi alvarlega umhverfisvá mun á endanum koma niður á okkur mönnunum, og það á mjög afdrifaríkan hátt. Í daglegu amstri gleymist að við erum háð lífríki jarðar á svo ótal vegu. Oft er talað um þjónustu vistkerfa í þessu samhengi. Heilbrigð vistkerfi eru undirstaða þess að margvísleg hráefni fyrir fæðu, lyf og ýmiss konar varning séu til staðar. Býflugur og önnur skordýr fræva plöntur í landbúnaði. Heilbrigð votlendisvistkerfi miðla hreinu drykkjarvatni og vernda okkur gegn flóðum. Kolefnisbinding, hringrás vatns og steinefna, heilbrigði jarðvegs, hreinsun eiturefna úr umhverfinu að ónefndri sjálfri ljóstillífuninni – allt náttúrulegir ferlar þar sem lífverur koma við sögu. Þá eru ótalin verðmætin í óspilltri og fjölbreyttri náttúru fyrir líkamlega og andlega heilsu fólks, og sem efniviður lista, menntunar og vísinda. Það er því óhætt að segja að mannkynið sé að skjóta sig í fótinn með framkomu sinni við lífríki jarðar. Hvað getum við gert ? Það er ekki of seint að bregðast við. Á þessum vettvangi er tækifæri fyrir Ísland að vera leiðtogi og kalla ég eftir viðbrögðum stjórnvalda. Ísland er aðili að Samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og til er aðgerðaáætlun, en lítið hefur frést af henni undanfarið og málefnið fer ekki hátt hérlendis, ekki frekar en annars staðar. Úr þessu þarf að bæta. Umræðan um áhrif mannsins á lífríki og náttúru jarðar er krefjandi og óvægin, og er mjög mörgum ekki að skapi, enda kallar hún á stórfellda naflaskoðun um hvernig við högum lífsháttum okkar og gerir kröfur um samdrátt og minni umsvif. Það eru ekki óeðlileg viðbrögð að loka eyrunum við slíku „bölmóðstali“ um boð og bönn og halda áfram að „liffa og njódda“. En ef við viljum vera ábyrgir jarðarbúar þá verðum við að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu og taka erfiðar ákvarðanir. Það er of mikið í húfi, ekki einungis fyrir þær tegundir lífvera sem nú berjast fyrir tilverurétti sínum, heldur fyrir farsæla framtíð okkar á jörðinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Miklar hamfarir eiga sér nú stað á jörðinni sem fáir veita athygli og lítið er rætt um opinberlega þó ærið sé tilefnið en það er viðstöðulaus og óvæginn samdráttur á líffræðilegri fjölbreytni á heimsvísu. Samdrátturinn lýsir sér í fækkun lífvera, búsvæði þeirra minnka, stofnar skreppa saman og tegundir deyja út. Í nýútgefinni skýrslu alþjóðlegu dýraverndarsamtakanna WWF eru tölurnar sláandi, 60% af dýralífi jarðar hafa horfið á síðustu 45 árum. Ótal margir dýrastofnar eru að skreppa saman á óhugnanlegum hraða og stefnir í óafturkræfan tegundaútdauða á stórum skala. Hvað veldur þessu? Jú, orsökin er augljós, stöðug og vaxandi ásókn manna í auðlindir jarðar með tilheyrandi náttúruspjöllum. Sú aukna velmegun, hagvöxtur og neysla sem einkennir líf okkar er dýru verði keypt. Ósjálfbær landnotkun fyrir þéttbýlismyndun, landbúnað, námur eða samgöngu- og orkumannvirki leiðir af sér gríðarlega búsvæðaeyðingu. Nytjastofnar í sjó og vötnum eru ofnýttir og veiðiþjófnaður ógnar mörgum landdýrum. Umhverfismengun er enn gríðarlegt vandamál og þrátt fyrir betra regluverk hefur t.d alltof lítið verið unnið gegn plastmengun í sjó. Framandi ágengar tegundir breiðast út og bola burt öðrum tegundum og þá eru ótaldar afleiðingar loftslagsbreytinga á líffræðilega fjölbreytni. Það sorglega í stöðunni er að þrátt fyrir hversu augljóst og alvarlegt vandamálið er, hefur lítið sem ekkert gengið að snúa þessari þróun við. Fyrir 26 árum var undirritaður samstarfssamningur 196 þjóða á vettvangi Sameinuðu þjóðanna um mikilvægi þess að vernda líffræðilega fjölbreytni. Metnaðarfull markmið, áætlanir og skuldbindingar þjóða hafa litið dagsins ljós en árangurinn algerlega látið á sér standa. Ástandið versnar bara og áhugi ráðamanna er lítill og mun minni en t.d. áhugi á loftslagsvandanum. Nú stendur yfir gríðarlega mikilvægur fundur á vegum Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni í Egyptalandi og standa vonir til að niðurstaða fundarins verði alþjóðleg samþykkt í anda við Parísarsamkomulagið um loftslagsmál, þar sem þjóðir heims munu standa saman um að snúa þessari þróun við. Óttast er að erfitt verði að ná slíku samkomulagi og er því ekki skrítið að nú heyrist skilaboð um að það „séu síðustu forvöð“ og að „framtíð mannkyns sé ógnað“. Því það er jú málið. Þessi alvarlega umhverfisvá mun á endanum koma niður á okkur mönnunum, og það á mjög afdrifaríkan hátt. Í daglegu amstri gleymist að við erum háð lífríki jarðar á svo ótal vegu. Oft er talað um þjónustu vistkerfa í þessu samhengi. Heilbrigð vistkerfi eru undirstaða þess að margvísleg hráefni fyrir fæðu, lyf og ýmiss konar varning séu til staðar. Býflugur og önnur skordýr fræva plöntur í landbúnaði. Heilbrigð votlendisvistkerfi miðla hreinu drykkjarvatni og vernda okkur gegn flóðum. Kolefnisbinding, hringrás vatns og steinefna, heilbrigði jarðvegs, hreinsun eiturefna úr umhverfinu að ónefndri sjálfri ljóstillífuninni – allt náttúrulegir ferlar þar sem lífverur koma við sögu. Þá eru ótalin verðmætin í óspilltri og fjölbreyttri náttúru fyrir líkamlega og andlega heilsu fólks, og sem efniviður lista, menntunar og vísinda. Það er því óhætt að segja að mannkynið sé að skjóta sig í fótinn með framkomu sinni við lífríki jarðar. Hvað getum við gert ? Það er ekki of seint að bregðast við. Á þessum vettvangi er tækifæri fyrir Ísland að vera leiðtogi og kalla ég eftir viðbrögðum stjórnvalda. Ísland er aðili að Samningi Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og til er aðgerðaáætlun, en lítið hefur frést af henni undanfarið og málefnið fer ekki hátt hérlendis, ekki frekar en annars staðar. Úr þessu þarf að bæta. Umræðan um áhrif mannsins á lífríki og náttúru jarðar er krefjandi og óvægin, og er mjög mörgum ekki að skapi, enda kallar hún á stórfellda naflaskoðun um hvernig við högum lífsháttum okkar og gerir kröfur um samdrátt og minni umsvif. Það eru ekki óeðlileg viðbrögð að loka eyrunum við slíku „bölmóðstali“ um boð og bönn og halda áfram að „liffa og njódda“. En ef við viljum vera ábyrgir jarðarbúar þá verðum við að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu og taka erfiðar ákvarðanir. Það er of mikið í húfi, ekki einungis fyrir þær tegundir lífvera sem nú berjast fyrir tilverurétti sínum, heldur fyrir farsæla framtíð okkar á jörðinni.
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar