Brexit – hvert skal haldið? Árni Páll Árnason skrifar 13. janúar 2017 07:00 Í hinni frægu barnabók Lísu í Undralandi spyr Lísa köttinn hvert hún eigi að fara. Kötturinn svarar að það fari nú eftir því hvert hana langi að komast. Það má segja að staða bresku ríkisstjórnarinnar nú, við undirbúning Brexit-viðræðna við Evrópusambandið (ESB), vekji í huga áhorfandans ákveðnar hliðstæður við samræður Lísu og kattarins. Enn hefur nefnilega ekki verið skýrt til fulls hvert það endatakmark er, sem bresk stjórnvöld vilja stefna að.Ólík sjónarmið útgöngusinna Í þjóðaratkvæðagreiðslu í júní síðastliðnum samþykktu 52% kjósenda úrsögn úr ESB. En þar með var ekki nema hálf sagan sögð. Það er í sjálfu sér enginn vandi að segja sig úr ESB ef menn eru sáttir við að standa alfarið utan þess og alls þess samstarfs sem ESB hefur stofnað til á meira en hálfri öld. Flækjustigið skapast þegar skilgreina á hvað af þessu samstarfi Bretar vilja halda í og hvaða þætti þeir vilja alls ekki. Um það var ekki einhugur meðal þeirra sem töluðu fyrir útgöngu í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Í grófum dráttum má segja að meðal talsmanna útgöngu hafi mátt greina ferns konar viðhorf til þess sem ætti að taka við, eftir Brexit:1. Aðild að innri markaðnum, en án fullrar aðildar að ESB Sumir talsmenn úrsagnar mæltu fyrir þessari leið og þar með fullum aðgangi Breta áfram að fjórfrelsinu og öllum þeim þáttum sem tryggja viðskiptafrelsi innan ESB. Bretar myndu – með svipuðum hætti og EES-ríkin – samt ekki vera formlega skuldbundnir til upptöku nýrra gerða, en myndu í reynd hafa um það lítið val. Nokkuð hefur borið á því að talsmenn fullrar aðildar að ESB tali nú fyrir einhvers konar lausn af þessum toga, ýmist með sérsamningi Breta við ESB eða með þátttöku Breta í EES-samstarfinu.2. Aðild að einstökum þáttum innri markaðarins, með hömlum á frjálsa för fólks Þessi leið felur í sér að fyrst og fremst verði lögð áhersla á að tryggja hömlur á frjálsa för fólks. Sá þáttur innri markaðarins er einn grunnþáttur hans og ólíklegt að fullur og hindrunarlaus aðgangur að innri markaðnum að öðru leyti geti samrýmst þessari áherslu. Talsmenn þessarar leiðar setja hömlur á frjálsa för í öndvegi og eru tilbúnir að fallast á móti á þær takmarkanir á fullum aðgangi að innri markaðnum sem slík krafa myndi kalla á. Talsmenn hennar tala þó fyrir mjög ólíkum hömlum á frjálsa för, allt frá afmörkuðum kvótum, öryggisfyrirvörum og yfir í beina undanþágu frá frjálsri för.3. Aðild að tollabandalagi, samhliða sérstökum samningi um markaðsaðgang við ESB Sumir hafa talað fyrir þessari lausn, sem er svipuð stöðu Tyrklands í dag. Tyrkir eru í tollabandalagi við ESB og hafa þannig enga ytri tolla í viðskiptum við ESB með iðnaðarvörur og unnar landbúnaðarvörur, en þjónusta, opinber innkaup og landbúnaðarvörur almennt falla utan tollabandalagssamningsins. Kosturinn við þessa leið væri að hægt væri að halda tollfrjálsum viðskiptum með það sem samningur myndi taka til, en sá ókostur er við þessa leið í augum útgöngusinna að aðild að tollabandalaginu kemur í veg fyrir að Bretar gætu samið sérstaklega um tollamál við önnur ríki og væru bundnir af ytri tolli ESB gagnvart ríkjum utan ESB.4. Algerlega sjálfstæð staða Bretlands utan ESB, með viðskiptasamningi við ESB með sama hætti og við önnur ríki og án aðgangs að fjórfrelsinu Margir talsmenn útgöngu hafa mælt fyrir þessari leið og haldið því fram að ávinningur Bretlands af sjálfstæðum viðskiptasamningum við aðrar viðskiptablokkir – Bandaríkin, Kína og samveldisríkin – gæti verið svo mikill að tjón Breta af útgöngu úr ESB yrði ekkert.Hvaða hagsmunir eru í húfi? Samningsniðurstaða mun hafa mikil áhrif á hagsmuni einstakra atvinnugreina innan Bretlands. Jafnt hefðbundnar framleiðslugreinar, þjónustugreinar og fjármálaþjónusta eru mjög háðar hindrunarlausum aðgangi að innri markaðnum. Þá getur niðurstaðan haft mikil áhrif á íslenskan sjávarútveg, ferðaþjónustu og fjármálaþjónustu.Hvaða leið verður valin? Nú virðist ljóst af orðum Teresu May forsætisráðherra og fleiri lykilmanna Íhaldsflokksins að líkur séu á að leitað verði samninga af þeim toga sem lýst var í lið nr. 2 hér á undan, þegar hún sendir formlega útgöngutilkynningu í lok mars nk. Það vekur einnig athygli að Verkamannaflokkurinn, sem hefur hingað til stutt aðild að ESB nær einróma, ljær nú máls á því að höfuðmarkmið hljóti að vera að stemma stigu við frjálsri för launafólks. Það eru því allar líkur á að einhver lausn á þeim nótum gæti náð miklum stuðningi í breska þinginu. En þá er ósvarað þeirri spurningu hversu langt bresk stjórnvöld munu vilja ganga í kröfum um hömlur á frjálsa för launafólks. Mun það duga þeim að setja öryggisfyrirvara eða mun verða krafa um fjöldatakmarkanir eða jafnvel algera undanþágu frá reglum um frjálsa för? Og þá er líka ósvarað þeirri spurningu hvort sú leið sem Bretar vilja fara verði í boði af hálfu viðsemjendanna og ef svo er, hvaða verðmiða þeir vilja setja á sérlausnir fyrir Breta, bæði er varðar aðgang að mörkuðum og um greiðslur í sameiginlega sjóði ESB. Um það mun ég fjalla í næstu grein. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Brexit Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Skoðun Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Í hinni frægu barnabók Lísu í Undralandi spyr Lísa köttinn hvert hún eigi að fara. Kötturinn svarar að það fari nú eftir því hvert hana langi að komast. Það má segja að staða bresku ríkisstjórnarinnar nú, við undirbúning Brexit-viðræðna við Evrópusambandið (ESB), vekji í huga áhorfandans ákveðnar hliðstæður við samræður Lísu og kattarins. Enn hefur nefnilega ekki verið skýrt til fulls hvert það endatakmark er, sem bresk stjórnvöld vilja stefna að.Ólík sjónarmið útgöngusinna Í þjóðaratkvæðagreiðslu í júní síðastliðnum samþykktu 52% kjósenda úrsögn úr ESB. En þar með var ekki nema hálf sagan sögð. Það er í sjálfu sér enginn vandi að segja sig úr ESB ef menn eru sáttir við að standa alfarið utan þess og alls þess samstarfs sem ESB hefur stofnað til á meira en hálfri öld. Flækjustigið skapast þegar skilgreina á hvað af þessu samstarfi Bretar vilja halda í og hvaða þætti þeir vilja alls ekki. Um það var ekki einhugur meðal þeirra sem töluðu fyrir útgöngu í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Í grófum dráttum má segja að meðal talsmanna útgöngu hafi mátt greina ferns konar viðhorf til þess sem ætti að taka við, eftir Brexit:1. Aðild að innri markaðnum, en án fullrar aðildar að ESB Sumir talsmenn úrsagnar mæltu fyrir þessari leið og þar með fullum aðgangi Breta áfram að fjórfrelsinu og öllum þeim þáttum sem tryggja viðskiptafrelsi innan ESB. Bretar myndu – með svipuðum hætti og EES-ríkin – samt ekki vera formlega skuldbundnir til upptöku nýrra gerða, en myndu í reynd hafa um það lítið val. Nokkuð hefur borið á því að talsmenn fullrar aðildar að ESB tali nú fyrir einhvers konar lausn af þessum toga, ýmist með sérsamningi Breta við ESB eða með þátttöku Breta í EES-samstarfinu.2. Aðild að einstökum þáttum innri markaðarins, með hömlum á frjálsa för fólks Þessi leið felur í sér að fyrst og fremst verði lögð áhersla á að tryggja hömlur á frjálsa för fólks. Sá þáttur innri markaðarins er einn grunnþáttur hans og ólíklegt að fullur og hindrunarlaus aðgangur að innri markaðnum að öðru leyti geti samrýmst þessari áherslu. Talsmenn þessarar leiðar setja hömlur á frjálsa för í öndvegi og eru tilbúnir að fallast á móti á þær takmarkanir á fullum aðgangi að innri markaðnum sem slík krafa myndi kalla á. Talsmenn hennar tala þó fyrir mjög ólíkum hömlum á frjálsa för, allt frá afmörkuðum kvótum, öryggisfyrirvörum og yfir í beina undanþágu frá frjálsri för.3. Aðild að tollabandalagi, samhliða sérstökum samningi um markaðsaðgang við ESB Sumir hafa talað fyrir þessari lausn, sem er svipuð stöðu Tyrklands í dag. Tyrkir eru í tollabandalagi við ESB og hafa þannig enga ytri tolla í viðskiptum við ESB með iðnaðarvörur og unnar landbúnaðarvörur, en þjónusta, opinber innkaup og landbúnaðarvörur almennt falla utan tollabandalagssamningsins. Kosturinn við þessa leið væri að hægt væri að halda tollfrjálsum viðskiptum með það sem samningur myndi taka til, en sá ókostur er við þessa leið í augum útgöngusinna að aðild að tollabandalaginu kemur í veg fyrir að Bretar gætu samið sérstaklega um tollamál við önnur ríki og væru bundnir af ytri tolli ESB gagnvart ríkjum utan ESB.4. Algerlega sjálfstæð staða Bretlands utan ESB, með viðskiptasamningi við ESB með sama hætti og við önnur ríki og án aðgangs að fjórfrelsinu Margir talsmenn útgöngu hafa mælt fyrir þessari leið og haldið því fram að ávinningur Bretlands af sjálfstæðum viðskiptasamningum við aðrar viðskiptablokkir – Bandaríkin, Kína og samveldisríkin – gæti verið svo mikill að tjón Breta af útgöngu úr ESB yrði ekkert.Hvaða hagsmunir eru í húfi? Samningsniðurstaða mun hafa mikil áhrif á hagsmuni einstakra atvinnugreina innan Bretlands. Jafnt hefðbundnar framleiðslugreinar, þjónustugreinar og fjármálaþjónusta eru mjög háðar hindrunarlausum aðgangi að innri markaðnum. Þá getur niðurstaðan haft mikil áhrif á íslenskan sjávarútveg, ferðaþjónustu og fjármálaþjónustu.Hvaða leið verður valin? Nú virðist ljóst af orðum Teresu May forsætisráðherra og fleiri lykilmanna Íhaldsflokksins að líkur séu á að leitað verði samninga af þeim toga sem lýst var í lið nr. 2 hér á undan, þegar hún sendir formlega útgöngutilkynningu í lok mars nk. Það vekur einnig athygli að Verkamannaflokkurinn, sem hefur hingað til stutt aðild að ESB nær einróma, ljær nú máls á því að höfuðmarkmið hljóti að vera að stemma stigu við frjálsri för launafólks. Það eru því allar líkur á að einhver lausn á þeim nótum gæti náð miklum stuðningi í breska þinginu. En þá er ósvarað þeirri spurningu hversu langt bresk stjórnvöld munu vilja ganga í kröfum um hömlur á frjálsa för launafólks. Mun það duga þeim að setja öryggisfyrirvara eða mun verða krafa um fjöldatakmarkanir eða jafnvel algera undanþágu frá reglum um frjálsa för? Og þá er líka ósvarað þeirri spurningu hvort sú leið sem Bretar vilja fara verði í boði af hálfu viðsemjendanna og ef svo er, hvaða verðmiða þeir vilja setja á sérlausnir fyrir Breta, bæði er varðar aðgang að mörkuðum og um greiðslur í sameiginlega sjóði ESB. Um það mun ég fjalla í næstu grein. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar