Hvað hefði Bríet gert? Kristín Ástgeirsdóttir skrifar 27. september 2016 09:00 Á þessum degi fyrir 160 árum fæddist baráttukonan Bríet Bjarnhéðinsdóttir. Hún gerði sér snemma gein fyrir því hve kjörum kvenna og karla var misskipt og sagði frá því síðar að sér hefði blöskrað þegar vinnukonurnar urðu að þjóna vinnumönnunum eftir langan vinnudag beggja. Þær voru lægra settar á allan hátt. Bríeti tókst að brjótast til mennta í Kvennaskólanum á Laugalandi, hún kenndi börnum um skeið og flutti loks til Reykjavíkur. Þar kynntist hún manninum sínum Valdimar Ásmundssyni og eignaðist með honum tvö börn, Laufeyju og Héðin, sem bæði áttu eftir að láta mikið að sér kveða í þjóðlífinu. Bríet hóf útgáfu Kvennablaðsins árið 1895 en það fjallaði um ýmislegt sem snerti heimilin og líf kvenna. Í ferð um Norðurlöndin 1904 kynntist hún baráttunni fyrir kosningarétti kvenna fyrir alvöru, ákvað að breyta blaði sínu í kvenréttindablað og stofna kvenréttindafélag. Það tókst í janúar 1907 enda átti Bríet marga samherja og var mikið líf í kvennabaráttunni á árunum eftir aldamótin 1900. Aðalbaráttumál Kvenréttindafélagsins og annarra kvenfélaga voru auk kosningaréttar allra kvenna til sveitarstjórna og Alþingis, aðgengi að allri menntun, réttur til embætta, bætt launakjör útivinnandi kvenna (einkum verkakvenna), jöfn réttindi innan hjónabands, jafn réttur til yfirráða yfir börnum, staða einstæðra mæðra o.fl. Þessi réttindi unnust smátt og smátt, t.d.1909 þegar allar konur fengur kosningarétt til sveitarstjórna, 1911 með lögunum um jafnan rétt til embætta, náms og styrkja og takmarkaður kosningaréttur til Alþingis 1915. Bríet leit á kvenréttindin sem tæki til að koma konum að, þannig að sjónarmið þeirra fengju að heyrast, þær gætu komið baráttumálum sínum í framkvæmd, bætt stöðu kvenna og haft áhrif á mótun samfélagsins. Hún vildi að konur beittu sér í þágu fátækra kvenna, barna, sjúkra og annarra sem áttu um sárt að binda. Jafnstöðuganga kvenna reyndist bæði lengri og erfiðari en Bríet átti von á og henni fannst konur allt of linar við að fylgja réttindum sínum eftir. Í nútímafræðunum myndum við bæði tala um áhrif hins „styðjandi kvenleika“ sem finnst karlar gera allt best og víkur fyrir þeim og „habitus“ (hugtak frá Pierre Bourdieu), þ.e. hvernig umhverfi okkar mótar hegðun okkar, endurskapar valdið og viðheldur feðraveldinu þó smá breytingar eigi sér stað öðru hvoru. Hvað ætli Bríeti fyndist ef hún mæti líta yfir samfélag okkar árið 2016? Jú, gríðarlega margt hefur áunnist í menntun, atvinnuþátttöku, félagslegum réttindum og pólitískri þátttöku. Við höfum stofnanir til að vinna að jafnrétti en þær eru of veikar. Ætli hún myndi ekki spyrja um eitt og annað? Til dæmis hvernig standi á því að ekki er búið að koma á launajafnrétti kynjanna? Af hverju eru hin mikilvægu umönnunarstörf vanmetin til launa? Hvernig má það vera að búið er að stórlaska fæðingarorlofskerfið sem hér var byggt upp? Hvers vegna eru ekki fleiri konur í Hæstarétti? Hvers vegna er ekki unnið markvisst að því að kveða niður kynbundið ofbeldi? Hundruð kvenna sögðu á síðasta ári frá kynferðisofbeldi sem þær höfðu orðið fyrir. Hvar eru aðgerðirnar gegn því? Hvar eru karlarnir, er kynjajafnrétti ekki þeim í hag? Hvernig stendur á því að konum er ýtt til hliðar í valdabaráttu karlanna í sumum flokkum, nú þegar allt er á uppleið? Komast konur bara að þegar þrífa þarf upp eftir karlana? Þó að við Íslendingar stöndum okkur vel við að koma á kynjajafnrétti miðað við flest ríki heims, þá er svo sannarlega verk að vinna. Minnumst Bríetar og allra hinna baráttukvennanna með því að bretta upp ermar, krefjast svara á næstu vikum af frambjóðendum, knýja á um aðgerðir og breytingar. Nýtum samtakamáttinn. Framundan er 24. október, þá er tækifæri til að láta í sér heyra. Ef hlustunarskilyrði eru ekki fyrir hendi, ja þá er að leita í smiðju Bríetar og grípa til gamalla kvennaráða. Þau eru til og þau virka. Kristín Ástgeirsdóttir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Að tilheyra - Fjölmenningarþing Reykjavíkur skrifar Skoðun Katrínu sem forseta Stefán Friðrik Stefánsson skrifar Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaða ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þekking á naloxone nefúða getur bjargað lífi Hildur Vattnes Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Svik forsetaframbjóðanda við börnin á Gaza Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við breytt fortíðinni? Ásgeir Jónsson skrifar Skoðun Á að banna TikTok? Óttar Birgisson skrifar Skoðun Gerum góðan dal enn betri Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Ný norræn stjórnarskrá Hrannar Björn Arnarsson,Ragnheiður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Getum við verið hamingjusöm í vinnunni? Héðinn Sveinbjörnsson skrifar Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar Skoðun Stærsta loftslagsráðstefna í heimi Nótt Thorberg skrifar Skoðun Er keisarinn ekki í neinum fötum? Hákon Gunnarsson ,Bergljót Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hugleiðing um sáttamiðlun Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Nöturlegt ævikvöld Elín Hirst skrifar Skoðun Hvað er eiginlega að gerast? Inga Minelgaite skrifar Skoðun Manstu ekki eftir mér Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Sjá meira
Á þessum degi fyrir 160 árum fæddist baráttukonan Bríet Bjarnhéðinsdóttir. Hún gerði sér snemma gein fyrir því hve kjörum kvenna og karla var misskipt og sagði frá því síðar að sér hefði blöskrað þegar vinnukonurnar urðu að þjóna vinnumönnunum eftir langan vinnudag beggja. Þær voru lægra settar á allan hátt. Bríeti tókst að brjótast til mennta í Kvennaskólanum á Laugalandi, hún kenndi börnum um skeið og flutti loks til Reykjavíkur. Þar kynntist hún manninum sínum Valdimar Ásmundssyni og eignaðist með honum tvö börn, Laufeyju og Héðin, sem bæði áttu eftir að láta mikið að sér kveða í þjóðlífinu. Bríet hóf útgáfu Kvennablaðsins árið 1895 en það fjallaði um ýmislegt sem snerti heimilin og líf kvenna. Í ferð um Norðurlöndin 1904 kynntist hún baráttunni fyrir kosningarétti kvenna fyrir alvöru, ákvað að breyta blaði sínu í kvenréttindablað og stofna kvenréttindafélag. Það tókst í janúar 1907 enda átti Bríet marga samherja og var mikið líf í kvennabaráttunni á árunum eftir aldamótin 1900. Aðalbaráttumál Kvenréttindafélagsins og annarra kvenfélaga voru auk kosningaréttar allra kvenna til sveitarstjórna og Alþingis, aðgengi að allri menntun, réttur til embætta, bætt launakjör útivinnandi kvenna (einkum verkakvenna), jöfn réttindi innan hjónabands, jafn réttur til yfirráða yfir börnum, staða einstæðra mæðra o.fl. Þessi réttindi unnust smátt og smátt, t.d.1909 þegar allar konur fengur kosningarétt til sveitarstjórna, 1911 með lögunum um jafnan rétt til embætta, náms og styrkja og takmarkaður kosningaréttur til Alþingis 1915. Bríet leit á kvenréttindin sem tæki til að koma konum að, þannig að sjónarmið þeirra fengju að heyrast, þær gætu komið baráttumálum sínum í framkvæmd, bætt stöðu kvenna og haft áhrif á mótun samfélagsins. Hún vildi að konur beittu sér í þágu fátækra kvenna, barna, sjúkra og annarra sem áttu um sárt að binda. Jafnstöðuganga kvenna reyndist bæði lengri og erfiðari en Bríet átti von á og henni fannst konur allt of linar við að fylgja réttindum sínum eftir. Í nútímafræðunum myndum við bæði tala um áhrif hins „styðjandi kvenleika“ sem finnst karlar gera allt best og víkur fyrir þeim og „habitus“ (hugtak frá Pierre Bourdieu), þ.e. hvernig umhverfi okkar mótar hegðun okkar, endurskapar valdið og viðheldur feðraveldinu þó smá breytingar eigi sér stað öðru hvoru. Hvað ætli Bríeti fyndist ef hún mæti líta yfir samfélag okkar árið 2016? Jú, gríðarlega margt hefur áunnist í menntun, atvinnuþátttöku, félagslegum réttindum og pólitískri þátttöku. Við höfum stofnanir til að vinna að jafnrétti en þær eru of veikar. Ætli hún myndi ekki spyrja um eitt og annað? Til dæmis hvernig standi á því að ekki er búið að koma á launajafnrétti kynjanna? Af hverju eru hin mikilvægu umönnunarstörf vanmetin til launa? Hvernig má það vera að búið er að stórlaska fæðingarorlofskerfið sem hér var byggt upp? Hvers vegna eru ekki fleiri konur í Hæstarétti? Hvers vegna er ekki unnið markvisst að því að kveða niður kynbundið ofbeldi? Hundruð kvenna sögðu á síðasta ári frá kynferðisofbeldi sem þær höfðu orðið fyrir. Hvar eru aðgerðirnar gegn því? Hvar eru karlarnir, er kynjajafnrétti ekki þeim í hag? Hvernig stendur á því að konum er ýtt til hliðar í valdabaráttu karlanna í sumum flokkum, nú þegar allt er á uppleið? Komast konur bara að þegar þrífa þarf upp eftir karlana? Þó að við Íslendingar stöndum okkur vel við að koma á kynjajafnrétti miðað við flest ríki heims, þá er svo sannarlega verk að vinna. Minnumst Bríetar og allra hinna baráttukvennanna með því að bretta upp ermar, krefjast svara á næstu vikum af frambjóðendum, knýja á um aðgerðir og breytingar. Nýtum samtakamáttinn. Framundan er 24. október, þá er tækifæri til að láta í sér heyra. Ef hlustunarskilyrði eru ekki fyrir hendi, ja þá er að leita í smiðju Bríetar og grípa til gamalla kvennaráða. Þau eru til og þau virka. Kristín Ástgeirsdóttir.
Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun
Skoðun Fegin að vera frekar spurð hvaða ég sé, en „hverra manna ertu“ Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson skrifar
Þessum treysti ég til þess að standa vörð um okkar hagsmuni, landið okkar og okkar mannréttindi Ólafur Tryggvi Sigmarsson Skoðun