Ráðuneyti lista og menningar Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 22. október 2016 07:00 Í aðdraganda þingkosninga hefur Bandalag íslenskra listamanna boðið frambjóðendum stjórnmálaflokkanna til samtals um málefni lista og menningar, með það að markmiði að byggja brýr milli sjónarmiða þeirra sem eiga stærstan þátt í eflingu skapandi atvinnugreina og þeirra sem bjóða sig fram til að stýra sameiginlegum málefnum þjóðarinnar næstu fjögur árin. Ég leyfi mér að fullyrða að samtalið hafi verið gagnlegt og gefandi fyrir báða aðila. Flókið starfsumhverfi Þær áherslur sem BÍL talar fyrir hafa mótast af reynslu listamanna og hönnuða af starfsumhverfinu sem bíður þeirra að loknu þriggja til fimm ára háskólanámi, ef frá eru taldir þeir sem afla sér doktorsgráðu, en þeim fer fjölgandi. Það umhverfi er nokkuð flókið fyrir margra hluta sakir. Skapandi störf eru í eðli sínu frábrugðin störfum sem hægt er að mæla í viðveru starfsmanns á tilteknum vinnustað, eða í magni framleiðslu sem skilað er að loknum starfsdegi. Oft starfa listamenn og hönnuðir sem launþegar, t.d. hjá samfélagslega reknum menningarstofnunum eða á almennum vinnumarkaði. Oft eru þeir sjálfstætt starfandi, einir sér eða sem hluti af hóp, t.d. leikhóp eða hljómsveit. Stundum reka þeir starfsemi undir eigin fyrirtæki og hafa þá fleiri starfsmenn á launum við sín listrænu störf. Raunar er ekki óalgengt að listamenn séu allt í senn; launþegar, atvinnurekendur, verktakar og einyrkjar. Það er af ásetningi sem hér eru ekki nefndir „sjálfboðaliðar“ en það er efni í aðra grein hvernig oft er ætlast til þess að listamenn leggi fram krafta sína án þess að greiðslur komi fyrir. Tvístruð stjórnsýsla Eins og aðrar atvinnugreinar þurfa listirnar stjórnsýslulegt umhverfi til að styðja sig við, enda um að ræða þann geira atvinnulífsins sem vex hvað hraðast í samfélagi á borð við okkar. Stjórnsýsla lista og skapandi greina hefur því miður ekki fylgt eðlilegri þróun í átt til nútímalegri stjórnarhátta. Til marks um það eru stjórnvaldsákvarðanir síðustu ára sem hafa tvístrað málaflokknum á fimm ráðuneyti. Flestar menningarstofnanir, launasjóðir listamanna og flestir verkefnatengdir sjóðir heyra undir mennta- og menningarmálaráðuneyti, skapandi atvinnugreinar heyra undir iðnaðar- viðskiptaráðuneyti, kynning á listum og menningu erlendis heyrir undir utanríkisráðuneyti, menningararfurinn heyrir undir forsætisráðuneyti og menningarsamningar við landshlutasamtök sveitarfélaga heyra undir landbúnaðar- og sjávarútvegsráðuneyti. Talsmaður lista og menningar í ríkisstjórn Hugmyndin sem BÍL leggur mesta áherslu á nú er að stofnað verði sjálfstætt menningarmálaráðuneyti og málaflokknum verði safnað saman undir forystu ráðherra, sem sé frjáls undan málamiðlunum við annan krefjandi málaflokk. Hjá frændþjóðum okkar á Norðurlöndunum eru listir og menning oftar en ekki í sjálfstæðu ráðuneyti, oft í sambýli við lýðræðismál, mannréttindamál, æskulýðsmál og málefni trúfélaga. Það er samdóma álit fagfélaga listamanna að sjálfstæður menningarmálaráðherra hafi meira svigrúm til að berjast fyrir auknu vægi lista og menningar, í nánu samstarfi við ráðherra atvinnumála, sem eðli málsins samkvæmt fer með tiltekin málefni skapandi greina. Við teljum að sjálfstætt menningarmálaráðuneyti gæti jafnvel blásið lífi í staðnaða stjórnsýslu og lagt lið þverfaglegri nálgun í málefnum stjórnarráðsins almennt. Við teljum að sjálfstæður talsmaður lista og menningar í ríkisstjórn verði bandamaður í baráttunni fyrir eflingu menningarstofnana og akademíu lista og hönnunar, fyrir þróun sjóðakerfis listanna og fyrir auknum skilningi á rannsóknarstarfi og nýsköpun innan geirans. Auk þess sem ráðherra lista og menningar myndi hafa svigrúm til að gera átak í skráningu menningartölfræði, útfærslu aðgerðaáætlunar á grundvelli menningarstefnu Alþingis, þróun miðstöðva lista og hönnunar auk stórátaks í fjölgun starfa í skapandi atvinnugreinum um land allt. Þessar hugmyndir eru nú ræddar af fullri alvöru innan stjórnmálaflokkanna og BÍL treystir því að niðurstaðan verði listum og skapandi atvinnugreinum í hag. PS. Rétt er að taka það fram að hugmyndin kallar ekki á fjölgun ráðherra þar sem um þessar mundir starfa tveir ráðherrar í atvinnuvegaráðuneytinu, sem áður var stýrt af einum ráðherra atvinnumála. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbrún Halldórsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson Skoðun Sjókvíafúskið mikla Rán Flygenring Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar Skoðun Skoðun Skoðun A Letter of Encouragement for Voters of Foreign Origin. Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Sameiningaraflið Katrín Jakobsdóttir Kári Bjarnason skrifar Skoðun Snúningshurðin í ráðuneytinu Jón Kaldal skrifar Skoðun Til óákveðinna kjósenda Eygló Halldórsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til forsetaframbjóðenda Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Ómetanleg leiðsögn Magnús Ingi Óskarsson skrifar Skoðun Vegið að æru embættismanna Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hverjum treystum við fyrir fjöreggjunum okkar? skrifar Skoðun Stöndum í lappirnar! Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Gjöf sem gefur Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vegna hvers kýs ég Katrínu Jón Kristjánsson skrifar Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Alþingi slátrar jafnræðisreglunni Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Málfarslöggan verk sín vann Ari Páll Kristinsson skrifar Skoðun Verðmæti Döff kjósenda Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Nýja hægrið Davíð Bergmann skrifar Skoðun Afhverju viltu fá trúð á Bessastaði? Diljá Ámundadóttir Zoega skrifar Skoðun Heldur þann besta en þann næstbesta! Vilhjálmur B. Bragason skrifar Skoðun Vel gert! Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund; vörður auðlinda og nýsköpunar Valdimar Össurarson skrifar Skoðun Forsetabaráttan: Hin fimm fræknu og leiðtogafræðin Sigurður Ragnarsson skrifar Skoðun Sýnileiki og styrkur þjóðar Ásdís Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Velferð fólks framar markaðsvæddri netsölu áfengis Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Halla Hrund, Halla Tómasdóttir eða Katrín Jakobsdóttir? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það þarf þyrlupall við þjóðarsjúkrahúsið Hópur lækna á þyrlum Landhelgisgæslunnar skrifar Skoðun Vonandi endurtekur sagan sig! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Halla Hrund - Þarf fólk eins og þig, fyrir fólk eins og mig? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kjósum sterkan leiðtoga Guðlaug Hrönn Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar Skoðun Hvers konar bull er þetta ! Fjölnir Sæmundsson skrifar Sjá meira
Í aðdraganda þingkosninga hefur Bandalag íslenskra listamanna boðið frambjóðendum stjórnmálaflokkanna til samtals um málefni lista og menningar, með það að markmiði að byggja brýr milli sjónarmiða þeirra sem eiga stærstan þátt í eflingu skapandi atvinnugreina og þeirra sem bjóða sig fram til að stýra sameiginlegum málefnum þjóðarinnar næstu fjögur árin. Ég leyfi mér að fullyrða að samtalið hafi verið gagnlegt og gefandi fyrir báða aðila. Flókið starfsumhverfi Þær áherslur sem BÍL talar fyrir hafa mótast af reynslu listamanna og hönnuða af starfsumhverfinu sem bíður þeirra að loknu þriggja til fimm ára háskólanámi, ef frá eru taldir þeir sem afla sér doktorsgráðu, en þeim fer fjölgandi. Það umhverfi er nokkuð flókið fyrir margra hluta sakir. Skapandi störf eru í eðli sínu frábrugðin störfum sem hægt er að mæla í viðveru starfsmanns á tilteknum vinnustað, eða í magni framleiðslu sem skilað er að loknum starfsdegi. Oft starfa listamenn og hönnuðir sem launþegar, t.d. hjá samfélagslega reknum menningarstofnunum eða á almennum vinnumarkaði. Oft eru þeir sjálfstætt starfandi, einir sér eða sem hluti af hóp, t.d. leikhóp eða hljómsveit. Stundum reka þeir starfsemi undir eigin fyrirtæki og hafa þá fleiri starfsmenn á launum við sín listrænu störf. Raunar er ekki óalgengt að listamenn séu allt í senn; launþegar, atvinnurekendur, verktakar og einyrkjar. Það er af ásetningi sem hér eru ekki nefndir „sjálfboðaliðar“ en það er efni í aðra grein hvernig oft er ætlast til þess að listamenn leggi fram krafta sína án þess að greiðslur komi fyrir. Tvístruð stjórnsýsla Eins og aðrar atvinnugreinar þurfa listirnar stjórnsýslulegt umhverfi til að styðja sig við, enda um að ræða þann geira atvinnulífsins sem vex hvað hraðast í samfélagi á borð við okkar. Stjórnsýsla lista og skapandi greina hefur því miður ekki fylgt eðlilegri þróun í átt til nútímalegri stjórnarhátta. Til marks um það eru stjórnvaldsákvarðanir síðustu ára sem hafa tvístrað málaflokknum á fimm ráðuneyti. Flestar menningarstofnanir, launasjóðir listamanna og flestir verkefnatengdir sjóðir heyra undir mennta- og menningarmálaráðuneyti, skapandi atvinnugreinar heyra undir iðnaðar- viðskiptaráðuneyti, kynning á listum og menningu erlendis heyrir undir utanríkisráðuneyti, menningararfurinn heyrir undir forsætisráðuneyti og menningarsamningar við landshlutasamtök sveitarfélaga heyra undir landbúnaðar- og sjávarútvegsráðuneyti. Talsmaður lista og menningar í ríkisstjórn Hugmyndin sem BÍL leggur mesta áherslu á nú er að stofnað verði sjálfstætt menningarmálaráðuneyti og málaflokknum verði safnað saman undir forystu ráðherra, sem sé frjáls undan málamiðlunum við annan krefjandi málaflokk. Hjá frændþjóðum okkar á Norðurlöndunum eru listir og menning oftar en ekki í sjálfstæðu ráðuneyti, oft í sambýli við lýðræðismál, mannréttindamál, æskulýðsmál og málefni trúfélaga. Það er samdóma álit fagfélaga listamanna að sjálfstæður menningarmálaráðherra hafi meira svigrúm til að berjast fyrir auknu vægi lista og menningar, í nánu samstarfi við ráðherra atvinnumála, sem eðli málsins samkvæmt fer með tiltekin málefni skapandi greina. Við teljum að sjálfstætt menningarmálaráðuneyti gæti jafnvel blásið lífi í staðnaða stjórnsýslu og lagt lið þverfaglegri nálgun í málefnum stjórnarráðsins almennt. Við teljum að sjálfstæður talsmaður lista og menningar í ríkisstjórn verði bandamaður í baráttunni fyrir eflingu menningarstofnana og akademíu lista og hönnunar, fyrir þróun sjóðakerfis listanna og fyrir auknum skilningi á rannsóknarstarfi og nýsköpun innan geirans. Auk þess sem ráðherra lista og menningar myndi hafa svigrúm til að gera átak í skráningu menningartölfræði, útfærslu aðgerðaáætlunar á grundvelli menningarstefnu Alþingis, þróun miðstöðva lista og hönnunar auk stórátaks í fjölgun starfa í skapandi atvinnugreinum um land allt. Þessar hugmyndir eru nú ræddar af fullri alvöru innan stjórnmálaflokkanna og BÍL treystir því að niðurstaðan verði listum og skapandi atvinnugreinum í hag. PS. Rétt er að taka það fram að hugmyndin kallar ekki á fjölgun ráðherra þar sem um þessar mundir starfa tveir ráðherrar í atvinnuvegaráðuneytinu, sem áður var stýrt af einum ráðherra atvinnumála.
Skoðun Hvar er sómakenndin? Blakleikur Ísraels og Íslands Hrönn Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar