Trúarfordómar og framtíðin Böðvari Jónssyni og Eðvarði T. Jónsyni skrifar 4. maí 2015 13:34 Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Böðvar Jónsson Eðvarð T. Jónsson Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal Skoðun Ráðherra Kári Stefánsson Skoðun Misskiljum ekki neitt Jón Helgi Björnsson Skoðun Mýtur um veitt og sleppt á laxi Karl Lúðvíksson Skoðun Skoðun Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Fólk um allan heim batt miklar og bjartar vonir við árþúsundaskiptin. Fyrirheit æðstu andlegra og veraldlegra leiðtoga mannkyns, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ýttu sannarlega undir vonir um bjartari, friðsamlegri og lífvænlegri heim, þar sem fátækt, hungri og hörmungum viðráðanlegra sjúkdóma yrðu eytt. Þegar skyggnst er um sviðið í dag virðast margar þessara væntinga hafa brugðist og sú bjartsýni og vongleði sem tengdust þessum tímamótum hafa verið ótímabær enda fátt í ræðu og riti sem maður heyrði eða sá á þessum tíma sem gaf hugmynd um hvernig heimsástandið yrði árið 2015. Að þessu sögðu viljum við vekja athygli á opnu bréfi sem ritað var árið 2002 af æðstu stjórnstofnun bahá’í trúarinnar, Allsherjarhúsi réttvísinnar, og stílað til forsvarsmanna og leiðtoga trúarbragða um allan heim. Þessu bréfi var komið til skila með þeim hætti að sumir fengu það sent en öðrum afhentu bahá‘íar það formlega í sínum heimalöndum. Í bréfinu eru trúarleiðtogarnir hvattir til að leggjast á eitt og taka upp þráðinn frá heimsþingi trúarbragðanna 1893 og hefja af alvöru og einlægni það samtrúarlega starf sem þar var talað fyrir á þeim grunni að Guð sé einn og trúin ein og að engin ein trúarbrögð búi yfir öllum sannleikanum. Í lokamálsgrein bréfsins er því lýst til hvers það muni leiða ef trúarleiðtogarnir taki ekki þeirri áskorun sem í bréfinu felst. Þar segir m.a.: „Með hverjum degi sem líður eykst hættan á því að eldar vaxandi trúarfordóma verði að alheimsbáli með afleiðingum sem enginn getur gert sér í hugarlund. Borgaraleg stjórnvöld geta ekki sigrast hjálparlaust á slíkri hættu. Við ættum ekki heldur að lifa í þeirri blekkingu að hvatning til gagnkvæms umburðarlyndis geti slökkt þá haturselda sem kyntir eru undir því yfirskini að þeir séu Guði þóknanlegir. Kreppan gerir kröfu til þess að trúarleiðtogarnir segi skilið við fortíðina með jafn afgerandi hætti og gerðist þegar samfélaginu opnuðust leiðir til að berjast gegn öðrum og jafn eyðileggjandi fordómum kynþátta-, kynferðis- og þjóðernis. Öll réttlæting á beitingu áhrifa í samviskumálum hlýtur að felast í þjónustu við velferð mannkyns. „Velferð mannkyns, friður og öryggi eru óhugsandi nema og þar til eining þess hefur verið tryggilega grundvölluð.“ (Bahá‘u‘lláh). Eldar trúarfordóma leiða hugann að einkennilegri þverstæðu í sögu mannkynsins: annarsvegar hafa trúarbrögðin verið máttugt framfara- og umbótaafl, hinsvegar hafa þau haldið fylgjendum sínum í helgreipum fáfræði, ótta og niðurlægingar. Þau hafa brætt saman þjóðir og ættbálka í samstæðar menningarheildir eins og gerðist á fyrstu öldum íslam og þau hafa einnig verið notuð eins og svipa á bök milljónanna til að viðhalda mannúðarlausu og óskiljanlegu kenningakerfi eins og í rétttrúnaði miðalda. Hvað veldur því að sama fyrirbærið færir mönnunum slíka blessun og leiðir yfir þá þvílíkan ófarnað? Öll fyrirbæri mannlífs og menningar virðast háð sömu vaxtarlögmálum og gilda í ríki náttúrunnar. Trúarbrögð fæðast og meðan frumkraftur þeirra og lífsmagn býr í þeim, vinna þau sitt einstæða verk á manninum og samfélagi hans en hnignunarmerkin hefjast þegar mannasetningar eru settar ofar hinu opinberaða orði — þegar hinir trúuðu bregða sverðum sínum hver gegn öðrum í stað þess að slíðra þau, eins og Kristur bauð. Þegar þessum „vetri" trúarinnar lýkur, hefst tími endurnýjunar og umsköpunar og innsti veigur allra trúarbragða — rétt breytni og kærleikur til Guðs og manna með öllu sem slíkt felur í sér — rís úr öskunni í nýjum búningi og með nýrri skírskotun. Til að skilja þetta þarf hvorki lærðar útskýringar né guðfræðilegar vangaveltur. Eins og öll mikil sannindi er þessi sannleikur einfaldur og auðskilinn vegna þess að hann er hluti af lífinu sjálfu en ekki mannlegri hugarsmíð. Getur verið að eitthvað slíkt sé að gerast í deiglu samtímans? Það var skoðun sagnfræðingsins og söguheimspekingsins ArnoldToynbees. Hann sagði: „Það er opinber skoðun allra æðri trúarbragða, ekki síst hinna semísku, að ljósið sem skín inn um einkagluggann þeirra sé eina raunverulega ljósið og að systurtrúarbrögð þeirra sitji í rökkrinu, ef ekki í svartamyrkri. Sértrúarhópar innan þessara trúarbragða hafa tekið þessa afstöðu hver gegn öðrum og þegar hin ýmsu trúarsamfélög neitaðu þannig að viðurkenna það sem þeim öllum var sameiginlegt, fá hinir vantrúuðu átyllu til að lasta trúna og hina trúuðu... Við verðum að muna, að ef mennirnir nota ekki tækni sína til að tortíma öllu lífi á jörðinni er mannkynið enn að slíta barnsskónum og mun að öllum líkindum lifa áfram um ótaldar árþúsundir. Í ljósi þessa verður öll hreppapólitík í trúarefnum fáránleg. Annaðhvort ganga hin ýmsu trúarbrögð eða kirkjur hver af annarri dauðri ... ellegar mannkynið finnur lausn í trúarlegri einingu.“ Hér er svo sannarlega komið að kjarna málsins. Þróun samtímaviðburða staðfesta þessa sýn hins merka sagnfræðings.
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson Skoðun