Pólverjar á vinnumarkaði í Reykjavík, Ósló og Kaupmannahöfn Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar 1. mars 2014 06:00 Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína Skoðun Ærleg og heiðarleg manneskja Hlynur Hallsson Skoðun Skoðun Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Auðkenni þarf að passa upp á Eva Valdís Jóhönnudóttir skrifar Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er besti skólastjórinn? Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Vofa húsagans býsnast enn Haukur Már Helgason skrifar Skoðun Nokkrar staðreyndir um Ísland, Katrínu og Gaza Álfheiður Ingadóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem hyggjast kjósa Katrínu Jakobsdóttur Guðlaugur Bragason skrifar Skoðun Katrín og kvenhatrið Ólafur Sveinsson skrifar Skoðun Bessastaðir eru ekki fyrir byrjendur Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Ég vil Baldur og því kýs ég Baldur Ólafur Helgi M. Ólafsson / Starína skrifar Skoðun Inngönguspáin Eygló Halldórsdóttir skrifar Sjá meira
Vegna athugasemda við niðurstöður alþjóðlegrar samanburðarrannsóknar á högum pólskra starfsmanna á vinnumarkaði norrænu höfuðborganna þriggja: Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur, sem birst hafa hér á landi tel ég rétt, sem einn höfunda skýrslunnar, að árétta nokkrar mikilvægar staðreyndir. Markmið rannsóknarinnar Labour migrants from Central and Eastern Europe in the Nordic countries – Patterns of migration, working conditions and recruitment practices var að bera saman flutninga starfsfólks frá Mið- og Austur-Evrópu til Norðurlandanna, sýna fram á hvaða þættir mótuðu launakjör og starfsskilyrði þeirra, ráðningarferli, framkvæmdir og praxís. Norræna ráðherranefndin styrkti rannsóknina sem stýrt var af vinnumarkaðsrannsóknarstofnuninni Fafo í Ósló (www.Fafo.no). Aðrir þátttakendur voru Kaupmannahafnarháskóli, Stokkhólmsháskóli, Varsjárháskóli og MIRRA (Miðstöð InnflytjendaRannsókna ReykjavíkurAkademíunni). Í brennidepli rannsóknar voru: 1) Breytt mynstur vinnuaflsflutninga til Norðurlandanna. 2) Félagsleg undirboð í kjölfar stækkunar ESB: Vinnuaðstæður og vinnuumhverfi meðal pólskra starfsmanna í Ósló, Kaupmannahöfn og Reykjavík. 3) Hlutverk ráðningarmiðlana og starfsmannaleiga. Stækkun Evrópusambandsins samfara gífurlegri efnahagsþenslu í Vestur-Evrópu dró til sín hundruð þúsunda fólks frá nýju aðildarríkjunum. Frá 2004-2011 komu þaðan um 320 þúsund manns til Norðurlandanna samkvæmt skráðum búferlaflutningum en áætlað er að alls hafi um 600 þúsund komið að meðtöldum þeim sem komu tímabundið. Til Íslands streymdu þúsundir Pólverja (í ársbyrjun 2014 voru þeir á tíunda þúsund og jafnframt stærsti innflytjendahópurinn (36%)). Flestir fengu vinnu í ósérhæfðum láglaunastörfum. Sá þáttur rannsóknarinnar, sem sætt hefur mestri gagnrýni hér á landi, varðar launakjör pólskra starfsmanna á Reykjavíkursvæðinu og hafa niðurstöður og jafnvel rannsóknaraðferðir verið dregnar í efa. Því er fyrst til að svara að rannsóknin er byggð á alþjóðlega viðurkenndum rannsóknaraðferðum og gagnavinnslu. M.a. liggja til grundvallar hliðstæðar viðtalsrannsóknir sem gerðar voru í hverri borg fyrir sig þar sem rætt var við 500 Pólverja átján ára og eldri, bæði konur og karla. Niðurstöður sýna að meðaltekjur Pólverja nema 57% af algengustu launum á Íslandi. Í Ósló er sambærilegt hlutfall 65% og í Kaupmannahöfn 85%. Það sem lagt er til grundvallar í þessum útreikningum er uppgefið tímakaup, skv. viðtölum við pólska viðmælendur, sem er borið saman við tölfræðigögn frá Eurostat (Hagstofa Evrópusambandsins ESB) um algengustu heildartekjur í sérhverju landi þvert á starfsgreinar. Þetta er ekki fullkomlega óskeikull samanburður þar sem útreikningar Eurostat eru reiknaðir á annan hátt. Mestu máli skiptir að átta sig á tilgangi útreikninganna sem felst í samanburðinum milli borganna þriggja, Óslóar, Kaupmannahafnar og Reykjavíkur. Þar sem aðferðafræðin er sú sama í hverri borg eru höfundar rannsóknarskýrslunnar sannfærðir um að niðurstöðurnar sýni raunverulegan tekjumun milli pólskra innflytjenda og heimamanna. Ef um er að ræða einhverja slagsíðu ætti hún að vera eins í öllum borgunum. Í Reykjavík fór viðtalskönnunin fram 2010 í miðri kreppunni sem bitnaði hart á pólskum innflytjendum. Vera kann að staða Pólverja á vinnumarkaði á höfuðborgarsvæðinu hafi batnað síðan þá. Rannsóknarskýrslan sýnir að pólskir innflytjendur í Reykjavík raðast nánast allir á botnþrep launastigans en í hinum borgunum eru þeir dreifðari. Sú ályktun er dregin að þetta stafi af því að grunntaxtar ófaglærðra eru afar lágir. Viðgengist hafi á Reykjavíkursvæðinu að greiða erlendum starfsmönnum kaup samkvæmt strípuðum grunntaxta fremur en reikna þeim laun samkvæmt markaðslaunum sem eru umtalsvert hærri og hefð er að nota. Notkun strípaðra taxta var nánast óþekkt fyrir tíma massífra flutninga erlendra starfsmanna til landsins sem átti sér stað í kjölfar stækkunar ESB og efnahagsþenslunnar á síðasta áratug. Nýleg samantekt Eflingar stéttarfélags leiddi í ljós að pólskir félagsmenn þeirra voru að jafnaði með 14% hærri mánaðartekjur en íslenskir félagsmenn. Sú samantekt sýndi ekki fjölda vinnustunda að baki laununum og bendir ótvírætt til langra vinnudaga hjá Pólverjum. Eina leiðin til að skera úr um með órækri nákvæmni hver launakjör Pólverja (og annarra innflytjenda) eru í samanburði við innfædda heimamenn er með rannsóknum, m.a. á vinnuframlagi sem liggur að baki tekjum. Um 80% pólskra starfsmanna í Reykjavík eru líkt og hefð er fyrir á íslenskum vinnumarkaði, ráðnir beint af hérlendum vinnuveitanda án nokkurra milliliða til langs tíma og hafa skrifaðan ráðningarsamning og þeir njóta allra félagslegra réttinda (veikindaleyfi, orlof, atvinnuleysisbætur o.s.frv.). Í Kaupmannahöfn er þessi hópur ríflega þriðjungur og aðeins um fjórðungur í Ósló en meginþorri pólskra starfsmanna í báðum borgum er á tímabundnum samningum eða hjá starfsmannaleigum. Í Ósló og Kaupmannahöfn hafa rannsóknaraðferðir og niðurstöður ekki sætt gagnrýni en jákvæð réttindastaða pólskra starfsmanna á reykvískum vinnumarkaði hefur hins vegar vakið athygli. Þekkingin sem hlýst af rannsókninni verður notuð til að koma í veg fyrir félagsleg undirboð og bæta lífskjör innflytjenda í móttökulöndunum. Rannsóknarskýrsluna má nálgast á:https://www.norden.org/en/publications/publikationer/2013-570
Skoðun Auðlindir í almannaeigu – Halla Hrund Logadóttir 7. forseti Íslands Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar