Blikur á lofti? Valdimar Ármann skrifar 19. febrúar 2013 16:11 Undanfarin misseri hefur efnahagsbatinn hérlendis vakið alþjóðlega athygli og svo virtist sem landið væri tekið að rísa mun hraðar en hjá öðrum vestrænum ríkjum. En af nýjustu hagtölum að dæma virðist sem aflvélin sé farin að hiksta og staðan virðist vera þrengri en ætlað var. Fljótt á litið er mesta áhyggjuefnið hversu lítil fjárfesting hefur átt sér stað í atvinnuvegum landsins og engra stórra breytinga virðist vera að vænta á því í bráð. Þvert á móti virðist sem fjárfesting sé aftur tekin að dala samkvæmt hagspá Seðlabanka Íslands í síðustu Peningamálum. Fjárfesting er forsenda hagvaxtar og atvinnu og þó tækifærin virðist víða til staðar þá eru þau ekki gripin. Aukinheldur er hagvöxtur að minnka og hagvaxtarspár að lækka og er nú svo komið að hann er rétt rúmlega 2% sem stendur vart undir mannfjöldaþróun og framleiðniaukningu. Skuldastaða ríkissjóðs er aukið áhyggjuefni en heildarskuldir hans nema nú tæplega einni landsframleiðslu eða um 1.500 milljörðum króna. Sífellt stærri hluti skatttekna fer í vaxtagreiðslur og erfitt mun reynast að vinna á skuldastabbanum nema með róttækum hagræðingaraðgerðum. Í ofanálag eru blikur á lofti í gjaldeyrismálum þar sem nú er nánast bersýnt að gjaldeyrishöftin eru orðin að myllusteini um hálsinn á atvinnulífinu en veita ekki lengur skjól til uppbyggingar. Kristallast þetta í gjörbreytingu á gjaldeyrisstefnu Seðlabankans úr því að safna í gjaldeyrisforða í að styðja við gengi krónunnar með sölu úr forðanum. Útflutningur hefur lítið sem ekkert aukist á síðustu 4 árum og meðal annars af þeim sökum er viðskiptaafgangurinn að ganga niður frá því hann náði hámarki í um 10% af landsframleiðslu á árunum 2008-2009 en útlit er fyrir að hann sé nú orðinn um helmingi minni vegna aukins innflutnings. Þrátt fyrir ofangreind áhyggjuefni sýnir væntingavísitala Gallup að bjartsýni Íslendinga er að aukast þó enn séu fleiri svarendur könnunarinnar neikvæðir heldur en jákvæðir. Bjartsýnin hefur þó verið að þokast hratt upp frá því hún náði lágmarki 2008 og 2009. Einnig fjölgaði landsmönnum um 2.282 árið 2012 sem er fjölgun upp á 0,7% og höfum við aldrei verið fleiri. Líkur eru á því að áframhaldandi úttekt séreignarsparnaðar muni halda áfram að örva einkaneyslu sem og önnur leiðrétting á gengislánum sem er nú í þann veginn að hefjast muni skila sér sterkt út í hagkerfið. Ef litið er til björtu hliðanna, virðist ferðaþjónustan skærasta stjarnan. Farþegafjöldi Icelandair í janúar jókst um 21,6% frá fyrra ári og bókunarstaðan fyrir sumarið er góð. Enda er lagt mikið kapp á að fjölga komum ferðmanna utan háannatímans. Árið í fyrra var mesta ferðamannaár í sögu landsins og þetta ár ætlar alls ekki að vera síðra. Alls hafa 16 flugfélög tilkynnt að þau muni fljúga til landsins í sumar og gert er ráð fyrir um 10% auknum umsvifum. Þessi síaukni erlendi ferðamannastraumur er farinn að hafa veruleg áhrif á íslenskt hagkerfi og t.d. farinn að skila sér í því að kortavelta erlendra aðila á Íslandi er orðin lítillega meiri heldur en kortavelta Íslendinga erlendis. Augljóst er að kraftur uppsveiflunnar fer nú dvínandi en framhaldið er þó mjög óvíst, þ.e. hvort hagkerfið muni aftur sækja í sig veðrið þegar líður á þetta ár eður ei. Til að tryggja að um tímabundna kælingu sé að ræða verður að auka fljótlega við fjárfestingu í atvinnuvegum samhliða því að hlúa áfram að ferðaþjónustunni. Hagvöxtur er eina lausnin á atvinnuleysi og skuldavandræðum; það þarf því að hlúa að rótum hans með öllum tiltækum ráðum. Í ofanálag gæti staðan breyst hratt til batnaðar í framhaldi af kosningum, með áframhaldandi hækkun á lánshæfi Íslands og erlendri fjármögnun bankakerfisins. Höfundur er sjóðsstjóri hjá GAMMA. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason Skoðun Almenn kvíðaröskun: léttvægt vandamál eða áhyggjuefni? Sævar Már Gústavsson Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar Skoðun Forseti Íslands, Baldur Þórhallsson Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar Skoðun Er ungum mönnum sama um sjófólk? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Þörfin fyrir heimilislækna Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Um lýðræði — Þrjár spurningar til forsetaframbjóðenda Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun 30% kaupmáttaraukning með evru Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir yrði góður forseti Rannveig Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn má ekki fara á taugum Gísli Jökull Gíslason skrifar Skoðun „Brandarinn er búinn!“ María Heba Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Katrín kann sig Aðalheiður Björk Olgudóttir skrifar Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Menntamorð Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Náttúruminjasafn Íslands má sinna sýningahaldi! Hilmar J. Malmquist skrifar Skoðun Hvers vegna þurfti að farga bókinni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hjarta umhverfismála Margrét Júlía Rafnsdóttir skrifar Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar Skoðun Ísland hástökkvari í málefnum hinsegin fólks Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Banvænt aðgerðarleysi Tómas A. Tómasson skrifar Skoðun Viltu koma í ferðalag? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun „Ég kýs homma“ Óli Gunnar Gunnarsson skrifar Skoðun Forseti sem svarar á mannamáli Erna Ástþórsdóttir skrifar Skoðun Hugrekki Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar Skoðun Jón Gnarr fyrir dýraverndina Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Mannréttindastofnun verður að veruleika Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Samstarf við landsbyggðina Sævar Þór Halldórsson skrifar Skoðun Lausnin út í mýri? Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Sigþórsdóttir skrifar Skoðun Takk Ísland fyrir upplýsandi kosningabaráttu! Tómas Ellert Tómasson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hefur efnahagsbatinn hérlendis vakið alþjóðlega athygli og svo virtist sem landið væri tekið að rísa mun hraðar en hjá öðrum vestrænum ríkjum. En af nýjustu hagtölum að dæma virðist sem aflvélin sé farin að hiksta og staðan virðist vera þrengri en ætlað var. Fljótt á litið er mesta áhyggjuefnið hversu lítil fjárfesting hefur átt sér stað í atvinnuvegum landsins og engra stórra breytinga virðist vera að vænta á því í bráð. Þvert á móti virðist sem fjárfesting sé aftur tekin að dala samkvæmt hagspá Seðlabanka Íslands í síðustu Peningamálum. Fjárfesting er forsenda hagvaxtar og atvinnu og þó tækifærin virðist víða til staðar þá eru þau ekki gripin. Aukinheldur er hagvöxtur að minnka og hagvaxtarspár að lækka og er nú svo komið að hann er rétt rúmlega 2% sem stendur vart undir mannfjöldaþróun og framleiðniaukningu. Skuldastaða ríkissjóðs er aukið áhyggjuefni en heildarskuldir hans nema nú tæplega einni landsframleiðslu eða um 1.500 milljörðum króna. Sífellt stærri hluti skatttekna fer í vaxtagreiðslur og erfitt mun reynast að vinna á skuldastabbanum nema með róttækum hagræðingaraðgerðum. Í ofanálag eru blikur á lofti í gjaldeyrismálum þar sem nú er nánast bersýnt að gjaldeyrishöftin eru orðin að myllusteini um hálsinn á atvinnulífinu en veita ekki lengur skjól til uppbyggingar. Kristallast þetta í gjörbreytingu á gjaldeyrisstefnu Seðlabankans úr því að safna í gjaldeyrisforða í að styðja við gengi krónunnar með sölu úr forðanum. Útflutningur hefur lítið sem ekkert aukist á síðustu 4 árum og meðal annars af þeim sökum er viðskiptaafgangurinn að ganga niður frá því hann náði hámarki í um 10% af landsframleiðslu á árunum 2008-2009 en útlit er fyrir að hann sé nú orðinn um helmingi minni vegna aukins innflutnings. Þrátt fyrir ofangreind áhyggjuefni sýnir væntingavísitala Gallup að bjartsýni Íslendinga er að aukast þó enn séu fleiri svarendur könnunarinnar neikvæðir heldur en jákvæðir. Bjartsýnin hefur þó verið að þokast hratt upp frá því hún náði lágmarki 2008 og 2009. Einnig fjölgaði landsmönnum um 2.282 árið 2012 sem er fjölgun upp á 0,7% og höfum við aldrei verið fleiri. Líkur eru á því að áframhaldandi úttekt séreignarsparnaðar muni halda áfram að örva einkaneyslu sem og önnur leiðrétting á gengislánum sem er nú í þann veginn að hefjast muni skila sér sterkt út í hagkerfið. Ef litið er til björtu hliðanna, virðist ferðaþjónustan skærasta stjarnan. Farþegafjöldi Icelandair í janúar jókst um 21,6% frá fyrra ári og bókunarstaðan fyrir sumarið er góð. Enda er lagt mikið kapp á að fjölga komum ferðmanna utan háannatímans. Árið í fyrra var mesta ferðamannaár í sögu landsins og þetta ár ætlar alls ekki að vera síðra. Alls hafa 16 flugfélög tilkynnt að þau muni fljúga til landsins í sumar og gert er ráð fyrir um 10% auknum umsvifum. Þessi síaukni erlendi ferðamannastraumur er farinn að hafa veruleg áhrif á íslenskt hagkerfi og t.d. farinn að skila sér í því að kortavelta erlendra aðila á Íslandi er orðin lítillega meiri heldur en kortavelta Íslendinga erlendis. Augljóst er að kraftur uppsveiflunnar fer nú dvínandi en framhaldið er þó mjög óvíst, þ.e. hvort hagkerfið muni aftur sækja í sig veðrið þegar líður á þetta ár eður ei. Til að tryggja að um tímabundna kælingu sé að ræða verður að auka fljótlega við fjárfestingu í atvinnuvegum samhliða því að hlúa áfram að ferðaþjónustunni. Hagvöxtur er eina lausnin á atvinnuleysi og skuldavandræðum; það þarf því að hlúa að rótum hans með öllum tiltækum ráðum. Í ofanálag gæti staðan breyst hratt til batnaðar í framhaldi af kosningum, með áframhaldandi hækkun á lánshæfi Íslands og erlendri fjármögnun bankakerfisins. Höfundur er sjóðsstjóri hjá GAMMA.
Skoðun Eru stjórnvöld að virða réttindi barna á flótta? Hópur fólks í ungmennaráði UNICEF á Íslandi skrifar
Skoðun Algeng mistök við fasteignakaup og hvernig þú forðast þau Kristín Ósk Þórðardóttir skrifar
Skoðun Löggæsla er mikilvæg grunnþjónusta við fólkið í landinu Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Hugsjónir og fræðimennska – einstakt veganesti Baldurs í embætti forseta Íslands Rannveig Traustadóttir skrifar