Vandi heilbrigðiskerfisins og skortur á heildarsýn Skúli Thoroddsen skrifar 12. desember 2013 06:00 Ég hrökk í kút yfir hádegisfréttum 24. nóvember sl. þegar RÚV flutti athugasemdalaust fregnir af boðskap forsætisráðherra í heilbrigðismálum. Að allur okkar vandi stafi frá fyrri ríkisstjórn kom ekki á óvart, heldur hin snauða umfjöllun. Að hans mati stafar vandi heilbrigðiskerfisins af gegndarlausum blóðugum niðurskurði fyrri ríkisstjórnar. Nú sé brugðist við og útgjöld aukin. Hvað svo? Hinn kerfislægi vandi sem heilbrigðisþjónustan á við að etja á sér mun lengri aðdraganda en sl. fjögur ár. Árið 1994 reyndi þáverandi ríkisstjórn að taka á sjálfvirkri og stjórnlausri útgjaldaukningu ríkissjóðs vegna lyfjakaupa og sérfræðiþjónustu sem bitnaði m.a. á sjúkrahúsum og heilsugæslu. Tilraunin rann út í sandinn. Nýr heilbrigðisráðherra ákvað þá að rugga ekki bátnum, gera ekkert og hinn kerfislægi vandi hélt áfram að hlaða upp á sig og bólgna. Næsta tilraun til að taka á vandanum var í tíð þar síðustu ríkisstjórnar. Sú stjórn hafði ekki náð viðhlítandi árangri þegar hún hvarf frá völdum vegna hrunsins 2008. Þó hafði henni tekist að setja Sjúkratyggingar Íslands á laggirnar. Það var skref í áttina. Síðasta ríkisstjórn tók svo við uppsöfnuðum vanda, afleiðingum langvarandi skeytingarleysis, en réði hvorki við ástandið né gat haldið því þokkalega í horfinu. Það sem sú ríkisstjórn gerði þó af viti var að hefja áform um bygginu nýs Landspítala.Þrír meginþættir Opinber heilbrigðisþjónusta byggir á þrem meginþáttum; a) þeim sem þurfa á þjónustunni að halda, b) þeim sem veita þjónustuna, heilbrigðisstarfsfólki og c) þeim sem greiða fyrir hana, ríkið, við öll. Í slíku kerfi þarf að tryggja notendum nokkuð jafnan aðgang að þjónustu, að teknu tilliti til gæða, kostnaðar og hagkvæmni. Liður í því er m.a. sá að ríkið fái keypta þjónustu á sem hagkvæmasta verði og hafi um það að segja hvar og hvernig hún er veitt. Í því sambandi mætti bjóða tiltekna heilbrigðisþjónustu út á samkeppnismarkaði, án þess að í því felist einkavæðing. Ríkið nýtir sér hagkvæmni einkarekstrar til að lækka kostnað. Þetta á t.d. við um lyfjakaup og sérfræðiþjónustu á læknastofum, á heilsugæslustöðvum og jafnvel í útlöndum. Grunnurinn að slíku kerfi, svo tekið sé mið af reynslu t.d. Hollendinga og Svía, byggist á skilvirku kostnaðarmati, öflugri grunn- og nærþjónustu þar sem haldið er utan um persónulegar þarfir hvers sjúklings/notanda, eftirfylgni meðferðar og tilvísunarkerfi til aðhalds. Öflugt hátæknisjúkrahús, Landspítali háskólasjúkrahús, er að sjálfsögðu máttarstoð þjónustunnar og bakhjarl.Skortur á heildarsýn Vandi heilbrigðisþjónustunnar í dag er ekki, eins og forsætisráðherra lýsir honum, gegndarlaus blóðugur niðurskurður fyrri ríkisstjórnar, heldur langvarandi skortur á heildarsýn. Hefja verður úrbætur miðað við aðstæður eins og þær eru og skapa framtíðarsýn. Landspítalinn er í dag rekinn í yfir hundrað ólíkum byggingum. Sumar eru þjáðar af fúkka og raka eða eru skúrar til bráðabirgða. Nýr spítali er talinn spara milljarða í rekstrarkostnaði, fjármuni sem eru jafnvel meiri en kostnaður vegna afskrifta og vaxta af fjárfestingu hans. Ákvörðun um nýtt sjúkrahús mun stöðva yfirvofandi atgervisflótta frá spítalanum. Það er fyrsta skrefið. Styrkja þarf Sjúkratryggingar Íslands og hlutverk ríkisins sem kaupanda og kostnaðargreinanda á skilvirkri heilbrigðisþjónustu. Efla þarf grunn- og nærþjónustu, lýðheilsu, heimilislækningar og heilsugæslustöðvar, hvort heldur er á höfuðborgarsvæðinu eða á landsbyggðinni. Taka þarf ákvörðun um kjarnasjúkrahús í landshlutum og ákvarða tengsl þeirra við Landspítala, óháð sérhagsmunum einstakra heilbrigðisstétta eða svæða. Tryggja þarf gæði, hagkvæmni og skilvirkni. Það felur í sér kerfisbreytingu sem verður að ræða málefnalega. Hvað viljum við, hvert stefnum við, hvernig viljum við haga þjónustunni þannig að allir búi við ásættanlegt öryggi? Hver er forgangsröðunin? Að þeirri umræðu þurfa heilbrigðisstéttirnar að koma, fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, notenda og þeirra sem besta þekkja málaflokkinn. Móta verður framtíðarsýn og leggja vörður að þeirri sýn. Þannig má ná sátt um þessa mikilvægu stoð velferðarkerfisins sem enginn vill vera án. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Heilbrigðiskerfi Íslands - Tími fyrir lausnir! Victor Gudmundsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Skoðun Vill ekki lengur íslenzkan her? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa íslensk fjarskiptafélög málað sig út í horn? Aron Heiðar Steinsson skrifar Skoðun Á Ísland framtíð í NATO? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Fjallkonan nýja, hún Katrín Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Njótum reynslu Katrínar Valgerður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Katrínu á Bessastaði Brynja Þorbjörnsdóttir skrifar Sjá meira
Ég hrökk í kút yfir hádegisfréttum 24. nóvember sl. þegar RÚV flutti athugasemdalaust fregnir af boðskap forsætisráðherra í heilbrigðismálum. Að allur okkar vandi stafi frá fyrri ríkisstjórn kom ekki á óvart, heldur hin snauða umfjöllun. Að hans mati stafar vandi heilbrigðiskerfisins af gegndarlausum blóðugum niðurskurði fyrri ríkisstjórnar. Nú sé brugðist við og útgjöld aukin. Hvað svo? Hinn kerfislægi vandi sem heilbrigðisþjónustan á við að etja á sér mun lengri aðdraganda en sl. fjögur ár. Árið 1994 reyndi þáverandi ríkisstjórn að taka á sjálfvirkri og stjórnlausri útgjaldaukningu ríkissjóðs vegna lyfjakaupa og sérfræðiþjónustu sem bitnaði m.a. á sjúkrahúsum og heilsugæslu. Tilraunin rann út í sandinn. Nýr heilbrigðisráðherra ákvað þá að rugga ekki bátnum, gera ekkert og hinn kerfislægi vandi hélt áfram að hlaða upp á sig og bólgna. Næsta tilraun til að taka á vandanum var í tíð þar síðustu ríkisstjórnar. Sú stjórn hafði ekki náð viðhlítandi árangri þegar hún hvarf frá völdum vegna hrunsins 2008. Þó hafði henni tekist að setja Sjúkratyggingar Íslands á laggirnar. Það var skref í áttina. Síðasta ríkisstjórn tók svo við uppsöfnuðum vanda, afleiðingum langvarandi skeytingarleysis, en réði hvorki við ástandið né gat haldið því þokkalega í horfinu. Það sem sú ríkisstjórn gerði þó af viti var að hefja áform um bygginu nýs Landspítala.Þrír meginþættir Opinber heilbrigðisþjónusta byggir á þrem meginþáttum; a) þeim sem þurfa á þjónustunni að halda, b) þeim sem veita þjónustuna, heilbrigðisstarfsfólki og c) þeim sem greiða fyrir hana, ríkið, við öll. Í slíku kerfi þarf að tryggja notendum nokkuð jafnan aðgang að þjónustu, að teknu tilliti til gæða, kostnaðar og hagkvæmni. Liður í því er m.a. sá að ríkið fái keypta þjónustu á sem hagkvæmasta verði og hafi um það að segja hvar og hvernig hún er veitt. Í því sambandi mætti bjóða tiltekna heilbrigðisþjónustu út á samkeppnismarkaði, án þess að í því felist einkavæðing. Ríkið nýtir sér hagkvæmni einkarekstrar til að lækka kostnað. Þetta á t.d. við um lyfjakaup og sérfræðiþjónustu á læknastofum, á heilsugæslustöðvum og jafnvel í útlöndum. Grunnurinn að slíku kerfi, svo tekið sé mið af reynslu t.d. Hollendinga og Svía, byggist á skilvirku kostnaðarmati, öflugri grunn- og nærþjónustu þar sem haldið er utan um persónulegar þarfir hvers sjúklings/notanda, eftirfylgni meðferðar og tilvísunarkerfi til aðhalds. Öflugt hátæknisjúkrahús, Landspítali háskólasjúkrahús, er að sjálfsögðu máttarstoð þjónustunnar og bakhjarl.Skortur á heildarsýn Vandi heilbrigðisþjónustunnar í dag er ekki, eins og forsætisráðherra lýsir honum, gegndarlaus blóðugur niðurskurður fyrri ríkisstjórnar, heldur langvarandi skortur á heildarsýn. Hefja verður úrbætur miðað við aðstæður eins og þær eru og skapa framtíðarsýn. Landspítalinn er í dag rekinn í yfir hundrað ólíkum byggingum. Sumar eru þjáðar af fúkka og raka eða eru skúrar til bráðabirgða. Nýr spítali er talinn spara milljarða í rekstrarkostnaði, fjármuni sem eru jafnvel meiri en kostnaður vegna afskrifta og vaxta af fjárfestingu hans. Ákvörðun um nýtt sjúkrahús mun stöðva yfirvofandi atgervisflótta frá spítalanum. Það er fyrsta skrefið. Styrkja þarf Sjúkratryggingar Íslands og hlutverk ríkisins sem kaupanda og kostnaðargreinanda á skilvirkri heilbrigðisþjónustu. Efla þarf grunn- og nærþjónustu, lýðheilsu, heimilislækningar og heilsugæslustöðvar, hvort heldur er á höfuðborgarsvæðinu eða á landsbyggðinni. Taka þarf ákvörðun um kjarnasjúkrahús í landshlutum og ákvarða tengsl þeirra við Landspítala, óháð sérhagsmunum einstakra heilbrigðisstétta eða svæða. Tryggja þarf gæði, hagkvæmni og skilvirkni. Það felur í sér kerfisbreytingu sem verður að ræða málefnalega. Hvað viljum við, hvert stefnum við, hvernig viljum við haga þjónustunni þannig að allir búi við ásættanlegt öryggi? Hver er forgangsröðunin? Að þeirri umræðu þurfa heilbrigðisstéttirnar að koma, fulltrúar stjórnvalda, sveitarfélaga, notenda og þeirra sem besta þekkja málaflokkinn. Móta verður framtíðarsýn og leggja vörður að þeirri sýn. Þannig má ná sátt um þessa mikilvægu stoð velferðarkerfisins sem enginn vill vera án.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Skoðun Heilsa íslenskrar þjóðar, samofin framþróun í læknisfræði á Íslandi Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun