Varað við furðuhugmynd um hálendisveg Hjörleifur Guttormsson skrifar 12. desember 2013 06:00 Á ráðstefnu Austurbrúar, samstarfsvettvangs ríkis og sveitarfélaga eystra, í byrjun nóvember sl. ræddu tveir háskólakennarar, Trausti Valsson og Birgir Jónsson, um æskilegan uppbyggðan hálendisveg norðan Vatnajökuls, þ.e. frá Hálslóni vestur á Sprengisandsleið. Um þann boðskap var m.a. fjallað í í „fréttaskýringu“ Fréttablaðsins 12. nóvember sl. undir flennifyrirsögn: „Hálendisvegur til mikilla hagsbóta.“ Slík „einkaframkvæmd“ er þar sögð kosta 5,5 milljarða og hana megi fjármagna með vegtollum. Í engu var þar getið um viðhald og rekstrarkostnað við að halda veginum opnum. Hins vegar er réttilega frá því greint að hvergi er stafur fyrir slíkri vegalagningu í skipulagi miðhálendisins eða annars staðar. Nú er reynt að kasta beitu, m.a. til viðkomandi sveitarfélaga, til að plægja akurinn fyrir þessa hugmynd.Sýnd veiði en ekki gefin Ávinningur af slíkum vegi er ekkert lítilræði að mati þeirra félaga. Efst á blað setja þeir öryggi fyrir Austurland ef vegasamband rofnar sunnan jökla af völdum náttúruhamfara. „Það er nauðsynlegt að hafa varaleið milli Austurlands og Suður- og Suðvesturlands,“ er haft eftir Birgi, sem virðist horfa framhjá núverandi aðalvegi um Norðurland. Til að gylla hugmyndina er því veifað að í henni felist stytting um röska 200 km milli Egilsstaða og Reykjavíkur. Er þá ótalinn sá stóri happafengur að mati Trausta að: „Þegar þessi vegur er kominn myndi innlendum og erlendum ferðamönnum frá suðvesturhorninu til Austurlands fjölga geysilega…“ Af ofangreindu má ætla að boðberarnir sjái fyrir sér að þessum vegi verði haldið opnum mest allt árið.Hálendisvegur í 650-900 m hæð Engin nákvæm grein er gerð fyrir legu umræddrar tengingar frá Hálslóni yfir á Sprengisandsveg. Af skissu sem fylgir fréttaskýringunni og aðstæðum skv. korti má ráða að slíkur vegur myndi liggja frá Hálslóni yfir í Krepputungu norðan við Lónshnjúk, yfir Jökulsá á Fjöllum sunnan Upptyppinga og þaðan í sveig milli Dyngjufjalla og Trölladyngju, norðan við Þríhyrning og yfir Skjálfandafljót á Sprengisandsveg nokkru sunnan við Kiðagil. Á þessari leið færi vegur tvívegis í 800-860 m hæð, en framhaldið á Sprengisandsleið til suðurs yrði hækkandi upp í um 900 metra hæð nálægt vatnaskilum.Engin mannvist Engin mannvist er nú að vetrarlagi á þessum slóðum frá Fljótsdal að Hrauneyjum og ferðamannaþjónusta í Dreka og Nýjadal er mönnuð í aðeins um þrjá mánuði yfir hásumarið. Um veðurfarsaðstæður er ekki fjallað en sett fram almenn staðhæfing þess efnis að norðan Vatnajökuls sé „úrkomuminnsta svæði Evrópu“. Svo vill til að um áratugi hafa verið starfræktar sjálfvirkar veðurathuganastöðvar við Sprengisandsleið og veðurfræðingar hafa unnið úr niðurstöðum þeirra mælinga (Þóranna Pálsdóttir 1985 og Haraldur Ólafsson o.fl. 2012).Sitthvað um veðurfarsaðstæður Samkvæmt mælingum á úrkomu í Sandbúðum árin 1973-1978 nam hún 404 mm á ári, eða hátt í það sem gerist á Mýri í Bárðardal (427 mm); er það til muna meira en á Grímsstöðum á Fjöllum (351 mm). Alhvítir dagar reyndust vera 221 í Sandbúðum en aðeins 79 dagar alauðir. Flest árin sá þar ekki í auða jörð hálft árið (nóvember-apríl) og snjór hverfur þar ekki fyrr en langt er liðið á sumar. Veðurhæð náði þriðja hvern sólarhring 9 vindstigum, sem telst stormur, 21-24 m/sek., eða þaðan af meira, þó færri árið 1977. Ofsaveður voru tíðust frá nóvember til mars. Athugunin árið 2012, sem tók til fleiri sjálfvirkra stöðva, gaf til kynna að tíðni óveðra væri afar breytileg milli ára en þau stóðu flest í 1-2 daga. Óvíða er hvassara en nálægt Sandbúðum, nema helst undir norðurhlíðum Tungnafellsjökuls. Þegar meðalvindhraði sólarhrings nær 15 m/s og hiti er undir frostmarki eru aðstæður ekki taldar góðar til björgunaraðgerða, og þegar snjóar í stormi er glórulaus bylur. Algengast er að blindbylur verði í NA- eða SV-áttum og lætur nærri að 4-5% tímans sé slíkt veður að jafnaði þar sem verst er á leiðinni yfir Sprengisand.Hvað segja gögnin okkur? Þegar litið er til þeirra aðstæðna sem hér hefur verið minnst á, hygg ég að flestir átti sig á að uppbyggðir hálendisvegir eru hvorki líklegir til að lengja til muna ferðamannatíma um hálendi Íslands né eru þeir til þess fallnir að auka öryggi vegfarenda. Rekstrarkostnaður við að halda slíkum vegum opnum mikinn hluta ársins, til viðbótar við núverandi hringveg, yrði gífurlegur og sá reikningur yrði ekki greiddur af neinu einkafyrirtæki. Þar við bætist það umhverfistjón sem uppbyggðir hlemmivegir um hálendið óhjákvæmilega myndu valda, í þessu tilviki á Vatnajökulsþjóðgarði, en slíkt verður seint metið til fjár. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Á ráðstefnu Austurbrúar, samstarfsvettvangs ríkis og sveitarfélaga eystra, í byrjun nóvember sl. ræddu tveir háskólakennarar, Trausti Valsson og Birgir Jónsson, um æskilegan uppbyggðan hálendisveg norðan Vatnajökuls, þ.e. frá Hálslóni vestur á Sprengisandsleið. Um þann boðskap var m.a. fjallað í í „fréttaskýringu“ Fréttablaðsins 12. nóvember sl. undir flennifyrirsögn: „Hálendisvegur til mikilla hagsbóta.“ Slík „einkaframkvæmd“ er þar sögð kosta 5,5 milljarða og hana megi fjármagna með vegtollum. Í engu var þar getið um viðhald og rekstrarkostnað við að halda veginum opnum. Hins vegar er réttilega frá því greint að hvergi er stafur fyrir slíkri vegalagningu í skipulagi miðhálendisins eða annars staðar. Nú er reynt að kasta beitu, m.a. til viðkomandi sveitarfélaga, til að plægja akurinn fyrir þessa hugmynd.Sýnd veiði en ekki gefin Ávinningur af slíkum vegi er ekkert lítilræði að mati þeirra félaga. Efst á blað setja þeir öryggi fyrir Austurland ef vegasamband rofnar sunnan jökla af völdum náttúruhamfara. „Það er nauðsynlegt að hafa varaleið milli Austurlands og Suður- og Suðvesturlands,“ er haft eftir Birgi, sem virðist horfa framhjá núverandi aðalvegi um Norðurland. Til að gylla hugmyndina er því veifað að í henni felist stytting um röska 200 km milli Egilsstaða og Reykjavíkur. Er þá ótalinn sá stóri happafengur að mati Trausta að: „Þegar þessi vegur er kominn myndi innlendum og erlendum ferðamönnum frá suðvesturhorninu til Austurlands fjölga geysilega…“ Af ofangreindu má ætla að boðberarnir sjái fyrir sér að þessum vegi verði haldið opnum mest allt árið.Hálendisvegur í 650-900 m hæð Engin nákvæm grein er gerð fyrir legu umræddrar tengingar frá Hálslóni yfir á Sprengisandsveg. Af skissu sem fylgir fréttaskýringunni og aðstæðum skv. korti má ráða að slíkur vegur myndi liggja frá Hálslóni yfir í Krepputungu norðan við Lónshnjúk, yfir Jökulsá á Fjöllum sunnan Upptyppinga og þaðan í sveig milli Dyngjufjalla og Trölladyngju, norðan við Þríhyrning og yfir Skjálfandafljót á Sprengisandsveg nokkru sunnan við Kiðagil. Á þessari leið færi vegur tvívegis í 800-860 m hæð, en framhaldið á Sprengisandsleið til suðurs yrði hækkandi upp í um 900 metra hæð nálægt vatnaskilum.Engin mannvist Engin mannvist er nú að vetrarlagi á þessum slóðum frá Fljótsdal að Hrauneyjum og ferðamannaþjónusta í Dreka og Nýjadal er mönnuð í aðeins um þrjá mánuði yfir hásumarið. Um veðurfarsaðstæður er ekki fjallað en sett fram almenn staðhæfing þess efnis að norðan Vatnajökuls sé „úrkomuminnsta svæði Evrópu“. Svo vill til að um áratugi hafa verið starfræktar sjálfvirkar veðurathuganastöðvar við Sprengisandsleið og veðurfræðingar hafa unnið úr niðurstöðum þeirra mælinga (Þóranna Pálsdóttir 1985 og Haraldur Ólafsson o.fl. 2012).Sitthvað um veðurfarsaðstæður Samkvæmt mælingum á úrkomu í Sandbúðum árin 1973-1978 nam hún 404 mm á ári, eða hátt í það sem gerist á Mýri í Bárðardal (427 mm); er það til muna meira en á Grímsstöðum á Fjöllum (351 mm). Alhvítir dagar reyndust vera 221 í Sandbúðum en aðeins 79 dagar alauðir. Flest árin sá þar ekki í auða jörð hálft árið (nóvember-apríl) og snjór hverfur þar ekki fyrr en langt er liðið á sumar. Veðurhæð náði þriðja hvern sólarhring 9 vindstigum, sem telst stormur, 21-24 m/sek., eða þaðan af meira, þó færri árið 1977. Ofsaveður voru tíðust frá nóvember til mars. Athugunin árið 2012, sem tók til fleiri sjálfvirkra stöðva, gaf til kynna að tíðni óveðra væri afar breytileg milli ára en þau stóðu flest í 1-2 daga. Óvíða er hvassara en nálægt Sandbúðum, nema helst undir norðurhlíðum Tungnafellsjökuls. Þegar meðalvindhraði sólarhrings nær 15 m/s og hiti er undir frostmarki eru aðstæður ekki taldar góðar til björgunaraðgerða, og þegar snjóar í stormi er glórulaus bylur. Algengast er að blindbylur verði í NA- eða SV-áttum og lætur nærri að 4-5% tímans sé slíkt veður að jafnaði þar sem verst er á leiðinni yfir Sprengisand.Hvað segja gögnin okkur? Þegar litið er til þeirra aðstæðna sem hér hefur verið minnst á, hygg ég að flestir átti sig á að uppbyggðir hálendisvegir eru hvorki líklegir til að lengja til muna ferðamannatíma um hálendi Íslands né eru þeir til þess fallnir að auka öryggi vegfarenda. Rekstrarkostnaður við að halda slíkum vegum opnum mikinn hluta ársins, til viðbótar við núverandi hringveg, yrði gífurlegur og sá reikningur yrði ekki greiddur af neinu einkafyrirtæki. Þar við bætist það umhverfistjón sem uppbyggðir hlemmivegir um hálendið óhjákvæmilega myndu valda, í þessu tilviki á Vatnajökulsþjóðgarði, en slíkt verður seint metið til fjár.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun