Þeir sem vita best Þórður snær júlíusson skrifar 23. nóvember 2012 06:00 Hvert hlutverk ríkisvaldsins á að vera er eilíft umræðuefni. Almennt virðist sátt um það á Íslandi að það eigi að halda uppi lögum og reglu og setja almennar leikreglur. Auk þess er víðtækur stuðningur við að hér sé víðfeðmt velferðarkerfi og að ríkið tryggi þegnum sínum tiltölulega jöfn tækifæri til náms og starfa. Sífellt er þó verið að endurskilgreina hlutverk ríkisins og fingur þess birtast skyndilega á ólíklegustu stöðum. Nú, þegar líður að lokum kjörtímabilsins, virðist vera mikill vilji til að stækka það hlutverk. Í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar fyrir árið 2013 er til að mynda boðuð hækkun á vörugjöldum á matvæli sem beinast eiga að sykri í matvælum. Hækkunin er réttlætt með manneldissjónarmiðum og aðgerðum gegn offitu. Þessi hækkun kemur til viðbótar við sykurskatt sem settur var á drykki og sætindi árið 2009 með það að markmiði að draga úr neyslu á þeim. Í síðasta mánuði var greint frá því að leggja ætti fram frumvarp sem bannar erlend happdrætti á netinu. Ástæðan er víst sú að pókerspilun Íslendinga á netinu er orðin svo mikil að yfirvöldum þóknast hún ekki lengur. Íslenskir fjárhættuspilarar mega þó áfram tapa peningunum sínum í spilakössum Háskólans, Rauða krossins, Landsbjargar og SÁÁ. Verði frumvarpið að lögum á að setja á fót Happdrættisstofu til að framfylgja lögunum. Frumvarp um bann við áfengisauglýsingum undir merkjum lýðheilsusjónarmiða var líka lagt fram fyrir skemmstu. Eða réttara sagt um bann við auglýsingum íslenskra aðila sem selja áfengi. Bannið nær nefnilega ekki yfir erlenda fjölmiðla sem aðgengilegir eru hér á landi né internetið, þar sem áfengisauglýsingar eru á hverju strái. Bannið mun því líkast til ekki draga úr neyslu, heldur bitna fyrst og síðast á íslenskum bjórframleiðendum sem eru að reyna að auka markaðshlutdeild sína á kostnað innfluttra tegunda. Fyrir Alþingi liggur líka nýleg tillaga um að einungis megi selja tóbak í apótekum þó að neysla þess sé lögleg. Einungis apótek með „sérstakt tóbakssöluleyfi" mega selja varninginn og eftir tíu ár á salan að vera takmörkuð þannig að hún sé háð því að „tóbakslyfseðli" sé framvísað. Í tillögunni er einnig reynt að koma á algeru banni við munn- og neftóbaki, en í dag er einungis bannað að nota útlenskt. Í rökstuðningi segir: „Ekki er unnt að sitja hjá meðan notkun þessa forms tóbaks eykst hröðum skrefum." Allar þessar aðgerðir eru studdar þeim rökum að bönnin sem þeim fylgja séu okkur fyrir bestu. Góðu stjórnmálamennirnir eru að passa upp á að við förum okkur ekki að voða líkt og foreldrar sem vernda kornabörn sín frá hættum umhverfisins. En augljóst er að alþingismenn geta ekki varið þegna landsins fyrir öllum mögulegum skaða, sem auk þess er afstætt hugtak. Að margra mati felst líka beinn skaði í mörgum aðgerðum ríkisins. Þess vegna er auðvelt að draga þá ályktun að valkvæð boð og bönn stjórnarherranna snúist ekki um fórnarlömbin heldur stjórnlyndi þeirra sem setja lögin. Þeir sjá heiminn í ákveðnum litum og vilja að aðrir, sem þeir telja vita minna, upplifi hann á sama hátt. Og í þeirri afstöðu er fólgin nánast ófyrirgefanleg hræsni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fastir pennar Skoðanir Þórður Snær Júlíusson Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun
Hvert hlutverk ríkisvaldsins á að vera er eilíft umræðuefni. Almennt virðist sátt um það á Íslandi að það eigi að halda uppi lögum og reglu og setja almennar leikreglur. Auk þess er víðtækur stuðningur við að hér sé víðfeðmt velferðarkerfi og að ríkið tryggi þegnum sínum tiltölulega jöfn tækifæri til náms og starfa. Sífellt er þó verið að endurskilgreina hlutverk ríkisins og fingur þess birtast skyndilega á ólíklegustu stöðum. Nú, þegar líður að lokum kjörtímabilsins, virðist vera mikill vilji til að stækka það hlutverk. Í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar fyrir árið 2013 er til að mynda boðuð hækkun á vörugjöldum á matvæli sem beinast eiga að sykri í matvælum. Hækkunin er réttlætt með manneldissjónarmiðum og aðgerðum gegn offitu. Þessi hækkun kemur til viðbótar við sykurskatt sem settur var á drykki og sætindi árið 2009 með það að markmiði að draga úr neyslu á þeim. Í síðasta mánuði var greint frá því að leggja ætti fram frumvarp sem bannar erlend happdrætti á netinu. Ástæðan er víst sú að pókerspilun Íslendinga á netinu er orðin svo mikil að yfirvöldum þóknast hún ekki lengur. Íslenskir fjárhættuspilarar mega þó áfram tapa peningunum sínum í spilakössum Háskólans, Rauða krossins, Landsbjargar og SÁÁ. Verði frumvarpið að lögum á að setja á fót Happdrættisstofu til að framfylgja lögunum. Frumvarp um bann við áfengisauglýsingum undir merkjum lýðheilsusjónarmiða var líka lagt fram fyrir skemmstu. Eða réttara sagt um bann við auglýsingum íslenskra aðila sem selja áfengi. Bannið nær nefnilega ekki yfir erlenda fjölmiðla sem aðgengilegir eru hér á landi né internetið, þar sem áfengisauglýsingar eru á hverju strái. Bannið mun því líkast til ekki draga úr neyslu, heldur bitna fyrst og síðast á íslenskum bjórframleiðendum sem eru að reyna að auka markaðshlutdeild sína á kostnað innfluttra tegunda. Fyrir Alþingi liggur líka nýleg tillaga um að einungis megi selja tóbak í apótekum þó að neysla þess sé lögleg. Einungis apótek með „sérstakt tóbakssöluleyfi" mega selja varninginn og eftir tíu ár á salan að vera takmörkuð þannig að hún sé háð því að „tóbakslyfseðli" sé framvísað. Í tillögunni er einnig reynt að koma á algeru banni við munn- og neftóbaki, en í dag er einungis bannað að nota útlenskt. Í rökstuðningi segir: „Ekki er unnt að sitja hjá meðan notkun þessa forms tóbaks eykst hröðum skrefum." Allar þessar aðgerðir eru studdar þeim rökum að bönnin sem þeim fylgja séu okkur fyrir bestu. Góðu stjórnmálamennirnir eru að passa upp á að við förum okkur ekki að voða líkt og foreldrar sem vernda kornabörn sín frá hættum umhverfisins. En augljóst er að alþingismenn geta ekki varið þegna landsins fyrir öllum mögulegum skaða, sem auk þess er afstætt hugtak. Að margra mati felst líka beinn skaði í mörgum aðgerðum ríkisins. Þess vegna er auðvelt að draga þá ályktun að valkvæð boð og bönn stjórnarherranna snúist ekki um fórnarlömbin heldur stjórnlyndi þeirra sem setja lögin. Þeir sjá heiminn í ákveðnum litum og vilja að aðrir, sem þeir telja vita minna, upplifi hann á sama hátt. Og í þeirri afstöðu er fólgin nánast ófyrirgefanleg hræsni.