Skrímslavæðingin Steinunn Rögnvaldsdóttir skrifar 17. ágúst 2012 06:00 Árviss fylgifiskur útihátíða sumarsins er umræða um nauðganir. Það kemur ekki til af góðu, því nauðganir virðast vera fylgifiskur slíkra hátíða, hvort sem þær eru haldnar um verslunarmannahelgina eða á öðrum tíma. Umræðan einkennist í heildina – sem betur fer – af mikilli andúð á kynferðisofbeldi. Algengt er að heyra að það sé sannarlega óþolandi að fáir „veikir“/„truflaðir“/ „vondir“ menn, eða jafnvel „illmenni“ eða „skrímsli“ skuli geta „skemmt hátíðirnar“ fyrir þeim sem haga sér sómasamlega. Það er jákvætt að fólk líti á kynferðisofbeldi sem alvarlegt og forkastanlegt brot gegn öðrum manneskjum. Um leið má efast um að nokkrum sé greiði gerður með orðræðu sem gefur til kynna að allir sem beita kynferðislegu ofbeldi séu sjúk illmenni, ógæfumenn og siðleysingjar. Staðreyndin er nefnilega sú að nauðgarar eru börn, systkin, foreldrar, vinir og makar einhverra annarra. Þeir eru oft vænir við menn og málleysingja, styrkja jafnvel SOS barnaþorp, aka ekki utan vega, kaupa lífrænt, taka þátt í félagsstarfi hvers konar og eru kurteisir við afgreiðslufólk. Kannski. Þeir eru misjafnir, eins og aðrir meðlimir samfélagsins. Tilhneiging okkar til að leggja áherslu á afbrigðileika og illsku nauðgara mætti kalla „skrímslavæðingu“. Við freistumst til að líta á gerendur sem skrímsli vegna alvarleika glæpsins, og þess vegna verður það óskiljanleg tilhugsun að þeir séu venjulegir menn; vinir okkar, samstarfsmenn og ættingjar. Í sumar hafa sögur fólks sem hefur orðið fyrir kynferðisofbeldi verið fyrirferðarmiklar, sér í lagi í kringum „meinta Druslugöngu“ fyrr í sumar. Í framhaldi vorum við hvött til að spyrja okkur spurningarinnar „hversu marga þekkir þú sem hefur verið nauðgað?“ Sorglega staðreyndin er sú að langflest þekkjum við þolendur kynferðisofbeldis, og oft fleiri en einn. En bent hefur verið á að við þurfum líka að spyrja okkur spurningarinnar „hversu marga þekkir þú sem hafa nauðgað?“ Því á bak við hverja nauðgun er a.m.k. einn gerandi. Mörg hundruð manns tilkynna kynferðisbrot til lögreglunnar og leita stuðnings hjá samtökum á borð við Stígamót á hverju ári. Þá eru ótalin þau sem hvorki kæra né sjá sér fært að leita sér hjálpar vegna ofbeldisins. Samfélagið okkar er ekki fullt af skrímslum. En það er augljóslega fullt af fólki sem nauðgar. Sem misnotar. Sem fer yfir mörk annarra og brýtur á þeim. Það er óásættanlegt. En hvers vegna erum við að troða þessum óþægilega sannleika upp á ykkur þegar það væri miklu þægilegra (og maklegra að margra mati) að líta á nauðgara sem skrímsli? Við erum að því vegna þess að ef við trúum því að það séu bara skrímsli sem nauðga þá munum við aldrei trúa því upp á fólk sem við þekkjum eða jafnvel kunnum vel við, að það nauðgi. Okkur mun jafnvel finnast það falleinkunn fyrir okkur sjálf, og við munum freistast til að trúa ekki þolendum. Því vinir okkar eru ekki skrímsli, þar af leiðandi finnst okkur óhugsandi að þeir hafi nauðgað. Vandinn er bara að jú, þeir gera það. Sumir. Það þýðir ekki að við eigum að fyllast vænisýki og líta á alla sem hugsanlega nauðgara. Það þýðir hins vegar að við þurfum að virða upplifun þolenda og trúa þeim, ekki afskrifa þau vegna þess að við þekkjum engin skrímsli. Það þarf heldur ekki að afskrifa þá sem nauðga. Sá möguleiki er fyrir hendi að nauðgari geti áttað sig á því að hann fór yfir mörk og braut á annarri manneskju. Til að mönnum sem fara yfir mörk annarra sé gert kleift að viðurkenna gjörðir sínar og bæta fyrir þær eins vel og þeim er unnt þannig að þær endurtaki sig ekki, verður að vera andrúmsloft til staðar sem gerir þeim það kleift. Menn geta ekki gert slíkt ef þeir eru þá sjálfkrafa orðnir skrímsli. Og þá erum við föst á sama stað, með eintóm nauðgara-skrímsli sem enginn vill kannast við að þekkja, og þolendur vænda um lygar. Það er til mikils að vinna að komast af þeim stað. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Skoðun Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Sjá meira
Árviss fylgifiskur útihátíða sumarsins er umræða um nauðganir. Það kemur ekki til af góðu, því nauðganir virðast vera fylgifiskur slíkra hátíða, hvort sem þær eru haldnar um verslunarmannahelgina eða á öðrum tíma. Umræðan einkennist í heildina – sem betur fer – af mikilli andúð á kynferðisofbeldi. Algengt er að heyra að það sé sannarlega óþolandi að fáir „veikir“/„truflaðir“/ „vondir“ menn, eða jafnvel „illmenni“ eða „skrímsli“ skuli geta „skemmt hátíðirnar“ fyrir þeim sem haga sér sómasamlega. Það er jákvætt að fólk líti á kynferðisofbeldi sem alvarlegt og forkastanlegt brot gegn öðrum manneskjum. Um leið má efast um að nokkrum sé greiði gerður með orðræðu sem gefur til kynna að allir sem beita kynferðislegu ofbeldi séu sjúk illmenni, ógæfumenn og siðleysingjar. Staðreyndin er nefnilega sú að nauðgarar eru börn, systkin, foreldrar, vinir og makar einhverra annarra. Þeir eru oft vænir við menn og málleysingja, styrkja jafnvel SOS barnaþorp, aka ekki utan vega, kaupa lífrænt, taka þátt í félagsstarfi hvers konar og eru kurteisir við afgreiðslufólk. Kannski. Þeir eru misjafnir, eins og aðrir meðlimir samfélagsins. Tilhneiging okkar til að leggja áherslu á afbrigðileika og illsku nauðgara mætti kalla „skrímslavæðingu“. Við freistumst til að líta á gerendur sem skrímsli vegna alvarleika glæpsins, og þess vegna verður það óskiljanleg tilhugsun að þeir séu venjulegir menn; vinir okkar, samstarfsmenn og ættingjar. Í sumar hafa sögur fólks sem hefur orðið fyrir kynferðisofbeldi verið fyrirferðarmiklar, sér í lagi í kringum „meinta Druslugöngu“ fyrr í sumar. Í framhaldi vorum við hvött til að spyrja okkur spurningarinnar „hversu marga þekkir þú sem hefur verið nauðgað?“ Sorglega staðreyndin er sú að langflest þekkjum við þolendur kynferðisofbeldis, og oft fleiri en einn. En bent hefur verið á að við þurfum líka að spyrja okkur spurningarinnar „hversu marga þekkir þú sem hafa nauðgað?“ Því á bak við hverja nauðgun er a.m.k. einn gerandi. Mörg hundruð manns tilkynna kynferðisbrot til lögreglunnar og leita stuðnings hjá samtökum á borð við Stígamót á hverju ári. Þá eru ótalin þau sem hvorki kæra né sjá sér fært að leita sér hjálpar vegna ofbeldisins. Samfélagið okkar er ekki fullt af skrímslum. En það er augljóslega fullt af fólki sem nauðgar. Sem misnotar. Sem fer yfir mörk annarra og brýtur á þeim. Það er óásættanlegt. En hvers vegna erum við að troða þessum óþægilega sannleika upp á ykkur þegar það væri miklu þægilegra (og maklegra að margra mati) að líta á nauðgara sem skrímsli? Við erum að því vegna þess að ef við trúum því að það séu bara skrímsli sem nauðga þá munum við aldrei trúa því upp á fólk sem við þekkjum eða jafnvel kunnum vel við, að það nauðgi. Okkur mun jafnvel finnast það falleinkunn fyrir okkur sjálf, og við munum freistast til að trúa ekki þolendum. Því vinir okkar eru ekki skrímsli, þar af leiðandi finnst okkur óhugsandi að þeir hafi nauðgað. Vandinn er bara að jú, þeir gera það. Sumir. Það þýðir ekki að við eigum að fyllast vænisýki og líta á alla sem hugsanlega nauðgara. Það þýðir hins vegar að við þurfum að virða upplifun þolenda og trúa þeim, ekki afskrifa þau vegna þess að við þekkjum engin skrímsli. Það þarf heldur ekki að afskrifa þá sem nauðga. Sá möguleiki er fyrir hendi að nauðgari geti áttað sig á því að hann fór yfir mörk og braut á annarri manneskju. Til að mönnum sem fara yfir mörk annarra sé gert kleift að viðurkenna gjörðir sínar og bæta fyrir þær eins vel og þeim er unnt þannig að þær endurtaki sig ekki, verður að vera andrúmsloft til staðar sem gerir þeim það kleift. Menn geta ekki gert slíkt ef þeir eru þá sjálfkrafa orðnir skrímsli. Og þá erum við föst á sama stað, með eintóm nauðgara-skrímsli sem enginn vill kannast við að þekkja, og þolendur vænda um lygar. Það er til mikils að vinna að komast af þeim stað.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar