Já, það er ekki eins gaman eftir...

Jón Ásgeir Jóhannesson er alveg með það, sá hitti naglann á höfuðið hjá Sveppa og Audda um daginn. „Auðvitað er þessi tími eftir hrun búinn að vera ekkert skemmtilegur tími,“ sagði hann. Hárbeitt analýsa hjá Jóni. Ekki eins gaman eftir að þjóðin var „tekin“ eins og Auddi segir og sérstaklega lítið gaman núna þegar þjóð Ragnars Reykáss sem hefur hringsnúist í stofustólnum þarf að taka afgerandi ákvörðun.



Eins og kemur fram í þeirri góðu bók Rannsóknarskýrslu Alþingis var þjóðin „tekin“ síðasta eina og hálfa árið fyrir hrun. Þegar bankarnir og útrásarfyrirtækin gátu ekki lengur fjármagnað sig erlendis. Þá voru góð ráð dýr, en útrásarvíkingarnir fundu sannkallað þjóðráð: Að gerast innrásarvíkingar og halda fyrirtækjum sínum á floti með sparifé og eignum fólksins í landinu. Hófst nú „takan“ mikla með smölun fjár í réttir útrásarfyrirtækjanna, banka og sjóði. Farið var á milli byggðarlaga með fundi sem minntu meira á samkomur hjá Krossinum en viðskiptafundi eins og nýlegar hörmungarsögur bera vitni um. Endurfjármögnun var töfraorðið og farið var hamförum í skuldsetningu fyrirtækja. Mestallt fémætt í landinu var ryksugað upp. Sorglegt að á þessum tíma vissu ráðamenn að staða gömlu bankanna var vonlaus. Fyrrverandi seðlabankastjóri hefur marglýst því yfir að hann hafi vitað það. Eðlilegt að bankastjórinn í banka bankanna viti þetta fyrstur og ríkisstjórarnir vissu það í upphafi hrunársins. Datt engu þeirra í hug að stöðva landhreinsunina? Staðan væri mun betri ef þetta hefði verið stöðvað fyrr, þar hefði munað mikið um hvern mánuð. Ég var t.d. ekki „tekinn“ fyrr en seint um sumarið. Þá fór ég til ráðgjafa míns hjá bankanum og bað hann að losa það sem hægt væri og kaupa gjaldeyri. Hann taldi mun betra fyrir mig að leggja þetta inn á erlendan skuldabréfasjóð. „Hvað er á bak við hann?“ spyr ég. „Breitt safn skuldabréfa frá stórum traustum erlendum fyrirtækjum, þá færðu vexti á féð en getur alltaf losað það.“ O.K. segi ég. Þetta var gaman, sloppinn frá íslensku undrafyrirtækjunum, sem ég hafði reyndar sem reglu að eiga aldrei neitt í eins og ráðgjafi minn vissi mætavel. Svo hrynja bankarnir en ég er hinn rólegasti. Eftir hrun kemur í ljós að svo til allt er tapað. Í sjóðnum reyndust vera skuldabréf í erlendri mynt gefin út af Baugi. FL Group og fleiri íslenskum útrásarfyrirtækjum, einskis virði pappírar. Ekki mjög gaman. Tjón mitt þó bærilegra en þeirra sem voru narraðir til að skuldsetja sig. Því miður er þetta bara ein ljót saga af tugum þúsunda um hvernig fólk var lokkað, ginnt og platað í stærstu hreinsunum íslandssögunnar.



Skúringarnar fengu að fara fram átölulaust og þessa vegna er miklu minna gaman á Íslandi í dag. Miklu minna gaman að hafa ekki lengur efni á þotu, snekkju, bíl, reiðhjóli, skóm... miklu miklu minna gaman.



Því miður fyrir þjóðina voru líka settar upp afkastamiklar fjársugur utan landsteinanna. Vefreikningar með óeðlilega háa vexti, hannaðir til að ná peningum beint af óupplýstu fólki á Englandi og í Hollandi. Eftir hrun vildi þetta fólk peningana sem það lagði í svikamylluna til baka. Skiljanlegt, sérstaklega í ljósi þess að þeir sem áttu inni á reikningum í bönkunum hér fengu borgað upp í topp. Ekkert þak á því, bara tekið risavaxið erlent lán sem allir borga saman, líka þeir sem áttu engar innistæður, bara skuldir sem tvöfölduðust. Stjórnvöld lofuðu strax að semja um að borga tap enskra og hollenskra sparifjáreigenda. Ergo: Eftir að vera „tekin“ í hreinsuninni, og „tekin“ aftur í endurreisninni, á fólk að borga það sem svikahrappar þess náðu erlendis. Engin furða hvað stólpípan er orðin vinsæl.



Ég hef snúist eins og skopparakringla í Icesave-málinu enda býsna snúið mál, „lose-lose situation“. Annars vegar að borga óræða en stóra upphæð sem við eigum ekki fyrir og ber kannski ekki að borga. Hins vegar að lenda í frystikistu alþjóða fjárvaldsins ef við förum dómstólaleiðina. (Fyrstu einkenni kuldans; nístandi skortur á brúðkaupsboðskorti á Bessastöðum.) Praktíska spurningin er hvor leiðin felur í sér stærra tap og ekki er svarið við því á hreinu. Kannski er sjálfsvirðingin það eina sem hægt er að bjarga í Icesave-atkvæðagreiðslunni. Ég þarf þá bara að velja hvort ég vil bjarga virðingu íslenskra stjórnvalda eða minni eigin. Eftir það sem á undan er gengið verður það auðvelt val.