Á fimmta tug mála á borði sérstaks saksóknara Þorbjörn Þórðarson skrifar 20. desember 2009 19:13 Ólafur Þór Hauksson. Mynd/Daníel Rúnarsson Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir. Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Viðskipti innlent Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Viðskipti innlent Sjö vilja taka við af Gunnari Viðskipti innlent Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Viðskipti innlent Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Viðskipti innlent Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Viðskipti innlent Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Viðskipti innlent „Ég var skíthrædd að senda þessa tölvupósta“ Atvinnulíf Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Viðskipti innlent Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Viðskipti innlent Fleiri fréttir Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Sjö vilja taka við af Gunnari Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Hagnaður Arion dróst saman um tvo milljarða Hefja úthlutun lóða í Vatnsendahvarfi Ráðherra bað um tíu milljarða króna í viðbót í arð Bein útsending: Eftirfylgni við Stöðugleikasamninginn Landa stórum sölusamningi Reginn afturkallar samrunatilkynningu við Eik Vextir verði ekki lækkaðir fyrr en í haust Hafa tryggt útgáfu íslenska tölvuleiksins Island of Winds Verðbólgan úr sex prósentum í ár í 3,5 prósent árið 2026 Vilja gera tilraunir með orkuframleiðslu í geimnum á Íslandi Reksturinn þungur í kjölfar „yfirgangs og afskipta lögreglu“ Fjármálastjóri Play segir upp Tryggðu sér 300 milljóna króna fjármögnun Skelltu líka í lás á Exit og í Nýju vínbúðinni Innsigla B5 að kröfu Skattsins Töpuðu þremur milljörðum á fyrsta ársfjórðungi Farsímatekjur undir væntingum Hæstiréttur sker úr um hvort taka hafi mátt bjór úr hillum Samþykkja helming umsókna um sölu eigna fyrir lok vikunnar Selma nýr formaður Kvenna í orkumálum Verðbólgan minnkar en vextirnir hækka Sjá meira
Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir.
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Viðskipti innlent Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Viðskipti innlent Sjö vilja taka við af Gunnari Viðskipti innlent Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Viðskipti innlent Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Viðskipti innlent Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Viðskipti innlent Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Viðskipti innlent „Ég var skíthrædd að senda þessa tölvupósta“ Atvinnulíf Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Viðskipti innlent Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Viðskipti innlent Fleiri fréttir Hagnaður Íslandsbanka 5,4 milljarðar á fyrsta fjórðungi Arnar Már nýr aðstoðarforstjóri Vinnunetföng algeng leið fyrir hakkara til að brjótast inn í íslensk fyrirtæki Sjö vilja taka við af Gunnari Hagnaður Landsbankans nam 7,2 milljörðum á fyrstu þremur mánuðum ársins Frumkvöðlar koma saman í Kolaportinu Hefja sölu á íbúðum á Orkureitnum Bein útsending: Stærri styrktækifæri í mannvirkjaiðnaði Lokar Önnu Jónu og segir það mikinn létti Hagnaður Arion dróst saman um tvo milljarða Hefja úthlutun lóða í Vatnsendahvarfi Ráðherra bað um tíu milljarða króna í viðbót í arð Bein útsending: Eftirfylgni við Stöðugleikasamninginn Landa stórum sölusamningi Reginn afturkallar samrunatilkynningu við Eik Vextir verði ekki lækkaðir fyrr en í haust Hafa tryggt útgáfu íslenska tölvuleiksins Island of Winds Verðbólgan úr sex prósentum í ár í 3,5 prósent árið 2026 Vilja gera tilraunir með orkuframleiðslu í geimnum á Íslandi Reksturinn þungur í kjölfar „yfirgangs og afskipta lögreglu“ Fjármálastjóri Play segir upp Tryggðu sér 300 milljóna króna fjármögnun Skelltu líka í lás á Exit og í Nýju vínbúðinni Innsigla B5 að kröfu Skattsins Töpuðu þremur milljörðum á fyrsta ársfjórðungi Farsímatekjur undir væntingum Hæstiréttur sker úr um hvort taka hafi mátt bjór úr hillum Samþykkja helming umsókna um sölu eigna fyrir lok vikunnar Selma nýr formaður Kvenna í orkumálum Verðbólgan minnkar en vextirnir hækka Sjá meira