Á fimmta tug mála á borði sérstaks saksóknara Þorbjörn Þórðarson skrifar 20. desember 2009 19:13 Ólafur Þór Hauksson. Mynd/Daníel Rúnarsson Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir. Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Fyrsta flugi Icelandair til Pittsburgh fagnað Viðskipti innlent Base parking gjaldþrota Viðskipti innlent Segir arðgreiðslur ÁTVR hafa lækkað um 400 milljónir vegna netsölu Viðskipti innlent Dagar Workplace eru taldir Viðskipti erlent Fóru í fyrsta flugið milli Calgary og Keflavíkurflugvallar Viðskipti innlent Fyrirtæki hvött til að halda upp á daginn í dag og gera sér dagamun Atvinnulíf Snillingur í útlöndum: „Þegar vinirnir keyptu sér nammi keypti ég mér diskókúlur“ Atvinnulíf Segir að Play sé og verði áfram með höfuðstöðvar á Íslandi Viðskipti innlent Rauf sátt vegna Max-málsins og gæti átt yfir höfði sér refsimál Viðskipti erlent Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Viðskipti innlent Fleiri fréttir Segir arðgreiðslur ÁTVR hafa lækkað um 400 milljónir vegna netsölu Fyrsta flugi Icelandair til Pittsburgh fagnað Fóru í fyrsta flugið milli Calgary og Keflavíkurflugvallar Segir að Play sé og verði áfram með höfuðstöðvar á Íslandi Guðmundur tilnefndur til Evrópsku nýsköpunarverðlaunanna 2024 Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Base parking gjaldþrota Endurkjörinn formaður og fimm koma ný inn í stjórn Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Samkaup, Heimkaup og Orkan hefja samrunaviðræður Stefna á opnun fyrsta skammtíma raforkumarkaðarins á næsta ári Bein útsending frá Nýsköpunarviku Sparisjóður hagnaðist um 205 milljónir króna Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Ráðin framkvæmdastjóri Rue de Net Almennt útboð Íslandshótela hefst á morgun Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Landsvirkjun selur í fyrsta skipti í raforkukauphöll Ráðin forstöðukona Nýrra orkukosta Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Freyr ráðinn til Eflingar Tilnefndur sem besti leikur fyrir snjalltæki á Norðurlöndum MAST olli Brúneggjum tjóni en RÚV sýknað Tilboðið afturkallað og Eik öðlast frelsi til athafna á ný Brottfarirnar í apríl nokkuð færri en á síðasta ári Engin hópuppsögn í apríl Fer frá Deloitte til Góðra samskipta Mun stýra tæknisviði Carbfix Íslendingar þurfi að gæta hófs í vexti efnahagslífsins Sjá meira
Á fimmta tug mála sem tengjast hruni bankanna er nú á borði sérstaks saksóknara. Þá hefur fjöldi kæra til efnahagsbrotadeildar ríkislögreglustjóra nærri tvöfaldast á tveimur árum. Álag á ákæruvald og dómstóla hefur aukist gríðarlega eftir bankahrunið á sama tíma og stjórnvöld hafa þurft að skera niður framlög vegna versnandi stöðu ríkisfjármála. Óhætt er að fullyrða að ríkisstjórnin hafi skynjað þörfina fyrir aukinn þunga í rannsókn efnahagsbrota enda hafa framlög til sérstaks saksóknara verið aukin. Almenningur vill sjá réttlæti. Þetta kristallaðist vel í orðum Karls Axelssonar, lögmanns Baldurs Guðlaugssonar, í réttarsal á þriðjudag þegar hann sagði: „Það er uppi ómennska í samfélaginu, sem heimtar blóð og hefnd, vegna þess sem hér gerðist í fyrra. Í slíku ástandi reynir á dómstóla sem þurfa að verja réttarríkið." Þrátt fyrir háværa kröfu um réttlæti eru dómendur aðeins bundnir af lögum í niðurstöðum sínum, samkvæmt 61. gr. Stjórnarskrárinnar, en þar segir: „Dómendur skulu í embættisverkum sínum fara einungis eftir lögunum." Þetta þýðir að dómstólar geta aðeins farið eftir því sem er almennt viðurkennt að nota megi til rökstuðnings þegar réttarreglum er slegið föstum í dómsniðurstöðum. Þegar kemur að opinberum málum geta þeir að meginreglu til aðeins beitt settum lögum þegar dæma á menn til refsingar. Ólíkt því sem gildir um löggjafarvaldið og stjórnmálamenn almennt sem oft eru háðir duttlungum kjósenda og finna sig knúna til að elta almenningsálitið, geta dómarar ekki látið annað ráða niðurstöðum sínum sínum en gildandi lög í landinu og staðreyndir máls. Það skiptir því engu máli fyrir dómendur hversu hávær mótmælin verða eða hversu stór brennan verður niðri á Austurvelli. Ef staðreyndir máls liggja ekki fyrir og sekt sakbornings er ekki hafin yfir skynsamlegan vafa, verða þeir að sýkna. Sem stendur eru tvær efnahagsbrotadeildir starfandi í landinu, embætti sérstaks saksóknara og efnahagsbrotadeild ríkislögreglustjóra. Efnahagsbrotadeildin hefur verið gagnrýnd á liðnum árum. Niðurstöður úr stórum málum eins og Baugsmálinu og Málverkafölsunarmálin hefur líklega sáð fræjum rýrrar eftirtekju í huga almennings enda um afar umfangsmikil mál að ræða. Tölfræðin lýgur þó ekki. Í stjórnsýsluúttekt Ríkisendurskoðunar á embætti ríkislögreglustjóra frá árinu 2006 kemur fram sakfellingarhlutfall efnahagsbrotadeildar, en deildin kemur nokkuð vel út úr samanburði við hliðstæður sínar í Noregi og Svíþjóð, en sakfellingarhlutfallið árin 2003-2005 er að meðaltali 92 prósent á þessum árum. Að sögn Helga Magnúsar Gunnarssonar, saksóknara efnahagsbrota, hefur tölfræðin frá árinu 2006 haldist við 90 prósentin, þrátt fyrir að starfsmönnum deildarinnar hafi fækkað frá þessum tíma. Þess ber þó að geta að langstærsti hluti brotanna sem deildin fæst við eru skattalagabrot. Það skekkir þessar tölur, enda eru mörg þeirra mála sem nú eru til rannsóknar umfangsmikil og taka á mörgum brotategundum. Bent hefur verið á að eðlilegt sé að sameina efnahagsbrotadeildina við embætti sérstaks saksóknara. Samkvæmt upplýsingum fréttastofu er sameining þessara embætta það langtímamarkmið sem unnið er eftir, enda ekki mörg smáríki í heiminum þar sem starfræktar eru tvær efnahagsbrotadeildir.
Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Fyrsta flugi Icelandair til Pittsburgh fagnað Viðskipti innlent Base parking gjaldþrota Viðskipti innlent Segir arðgreiðslur ÁTVR hafa lækkað um 400 milljónir vegna netsölu Viðskipti innlent Dagar Workplace eru taldir Viðskipti erlent Fóru í fyrsta flugið milli Calgary og Keflavíkurflugvallar Viðskipti innlent Fyrirtæki hvött til að halda upp á daginn í dag og gera sér dagamun Atvinnulíf Snillingur í útlöndum: „Þegar vinirnir keyptu sér nammi keypti ég mér diskókúlur“ Atvinnulíf Segir að Play sé og verði áfram með höfuðstöðvar á Íslandi Viðskipti innlent Rauf sátt vegna Max-málsins og gæti átt yfir höfði sér refsimál Viðskipti erlent Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Viðskipti innlent Fleiri fréttir Segir arðgreiðslur ÁTVR hafa lækkað um 400 milljónir vegna netsölu Fyrsta flugi Icelandair til Pittsburgh fagnað Fóru í fyrsta flugið milli Calgary og Keflavíkurflugvallar Segir að Play sé og verði áfram með höfuðstöðvar á Íslandi Guðmundur tilnefndur til Evrópsku nýsköpunarverðlaunanna 2024 Forstjóri Play íhugar að fljúga frekar til Íslands en frá Base parking gjaldþrota Endurkjörinn formaður og fimm koma ný inn í stjórn Þjónusturof hjá alþjóðlegum birgja Samkaup, Heimkaup og Orkan hefja samrunaviðræður Stefna á opnun fyrsta skammtíma raforkumarkaðarins á næsta ári Bein útsending frá Nýsköpunarviku Sparisjóður hagnaðist um 205 milljónir króna Starfsfólk fær 150 milljónir í hlutabréfum Magnús eignast Latabæ á nýjan leik Ráðin framkvæmdastjóri Rue de Net Almennt útboð Íslandshótela hefst á morgun Ætlar að gera Grillhúsið að heitasta staðnum í Borgarnesi Landsvirkjun selur í fyrsta skipti í raforkukauphöll Ráðin forstöðukona Nýrra orkukosta Eigendur TGI Fridays kaupa Grillhúsið Freyr ráðinn til Eflingar Tilnefndur sem besti leikur fyrir snjalltæki á Norðurlöndum MAST olli Brúneggjum tjóni en RÚV sýknað Tilboðið afturkallað og Eik öðlast frelsi til athafna á ný Brottfarirnar í apríl nokkuð færri en á síðasta ári Engin hópuppsögn í apríl Fer frá Deloitte til Góðra samskipta Mun stýra tæknisviði Carbfix Íslendingar þurfi að gæta hófs í vexti efnahagslífsins Sjá meira