Fastir pennar

Ný íslensk þjóðfélagsgerð

Getur verið að launajöfnuður á Íslandi hafi lítið sem ekkert breyst undanfarin ár þrátt fyrir augljós merki um stóraukinn kaupmátt þeirra hæstlaunuðustu í samfélaginu? Við sjáum merki um þessi auknu fjárráð allt í kringum okkur; til dæmis alla dýru bílana í umferðinni og svo þykir það varla lengur tiltökumál þegar einbýlishús losar 50 milljónirnar. Hannes G. Sigurðsson, hagfræðingur Samtaka atvinnulífsins, skrifaði grein í Fréttablaðið í gær þar sem hann heldur því einmitt fram að engin innistæða sé fyrir fullyrðingum um vaxandi ójöfnuð á Íslandi þegar litið sé til langs tíma, og að þvert á móti sé jöfnuður mikill hér í alþjóðlegum samanburði. Hannes rökstyður mál sitt vandlega með tölum, meðal annars frá Hagstofu Íslands, og það virðist ekki fara á milli mála að hann hefur rétt fyrir sér. Nema hvað dæmin sem eru rakin hér að ofan segja okkur aðra sögu og það gerði líka úttekt Fréttablaðsins sem birtist í nóvember og sagði frá hvernig bilið milli þeirra lægst- og hæstlaunuðustu hefur stóraukist undanfarinn áratug. Hvernig stendur á þessu? Jú, í grein sinni skoðar Hannes launajöfnuð út frá annars vegar þeim tíu prósentum sem hafa lægstu launin og hins vegar þeim tíu prósentum sem hafa hæstu launin. Í úttekt Fréttablaðsins voru aftur á móti viðmiðunarhóparnir hafðir þrengri eða fimm prósent hvor og við það breytist myndin verulega. Þá kemur í ljós að mismunurinn á tekjum þeirra tekjuhæstu og tekjulægstu á Íslandi hefur aukist um rúman helming síðastliðinn áratug. Þeir tekjuhæstu eru nú með um 22 sinnum hærri laun en þeir tekjulægstu, en hvor hópur telur um ellefu þúsund manns. Þarna er komið að því sem hefur breyst mjög hratt undanfarin ár. Laun tiltölulega þröngs hóps hafa hækkað margfalt frá því fyrir örfáum árum þegar ríkisbankastjórarnir röðuðu sér jafnan í efstu sæti tekjuskattsgreiðenda á landinu. Hér er orðin til ný stétt af ofurlaunþegum með milljónir króna á mánuði. Það er spurning hvaða breytingar þessi þróun hefur á íslenska þjóðfélagsgerð þar sem börn stöðumælavarða og forstjóra hafa hingað til unað tiltölulega sátt hlið við hlið á skólabekk? Aðspurður í úttekt Fréttablaðsins sagði Helgi Gunnlaugsson, prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands, að þetta ástand væri "sérstaklega sýnilegt í grunnskólum þar sem börn verði vör við að félagar þeirra komi frá heimilum með meiri peninga, eigi dýrari merkjavörur, fari oftar til útlanda og svo framvegis. Börn geta fyllst vanmáttartilfinningu og fundist þau búa við skort og orðið óánægð og fundið til biturleika vegna þess." Breytt samfélag er vissulega verðugt umhugsunarefni. Því ber hins vegar að fagna að kaupmáttur lágmarkslauna hefur aukist hlutfallslega mest allra launa undanfarin ár og er nú um 70 prósentum meiri en fyrir áratug. Tekjur hinna tekjuhæstu hafa þó hækkað enn meira á sama tíma og bilið því breikkað. Þeir ríku eru sem sagt að verða ríkari en það er ekki á kostnað hinna tekjulægstu sem hafa það betra en áður. Yfir þessu tvennu ættu allir að geta glaðst. Nema ef til vill þeir sem eiga erfitt með að sætta sig við viðleitni núverandi ríkisstjórnar til þess að draga úr tekjujöfnunaráhrifum skattkerfisins. Sumum er aldrei hægt að gera til geðs.





×