Hvað kom fyrir Júsjenko? 30. nóvember 2004 00:01 Nafn gamla Sovétlýðveldisins Úkraínu heyrist sjaldan í fréttum á vesturlöndum. Það er næstum einsog eitthvert óformlegt samkomulag sé um það meðal fjölmiðla í okkar heimshluta að landið tilheyri öðrum menningarheimi; stórviðburði þurfi til þess að málefni þess beri á góma. Ekki furða þó margir eigi erfitt með að ná áttum - og nöfnum - þegar ástandið í Úkraínu er nú skyndilega fyrsta frétt í öllum sjónvarpsstöðvum og á forsíðum dagblaðanna. Það voru forsetakosningarnar í landinu á dögunum sem sköpuðu þessa athygli. Þar tókust á nafnarnir Viktor Janúkovits núverandi forsætisráðherra og leiðtogi stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko. Þótt þeir eigi margt sameiginlegt standa þeir fyrir ýmis ólík sjónarmið sem skipta umheiminn miklu; forsætisráðherrann er hliðhollur Rússum og stjórnvöld í Moskvu honum. Rússar teljast fimmtungur íbúa landsins þannig að áhugi þeirra á málefnum Úkraínu þarf ekki að koma á óvart. Og ekki er nema tæpur hálfur annar áratugur síðan Kremlverjar fóru með öll raunveruleg völd í landinu; það breyttist hins vegar þegar Sovétríkin liðuðust í sundur. Júsjenko er hliðhollari vesturlöndum og lítt hrifinn að ásælni Moskvuvaldsins. Andúð Pútíns Rússlandsforseta á honum fer ekki leynt.Lýðræði á sér skamma sögu í Úkraínu. Skortur á lýðræðishefð og öflugum eftirlitsstofnunum ræður því að iðulega hafa leikreglur lýðræðis verið sniðgengnar í landinu. Í aðdraganda forsetakosninganna í síðasta mánuði höfðu menn innan Úkraínu sem utan áhyggjur af því að reynt yrði að spilla kosningum og falsa úrslitin. Og óháðir eftirlitsmenn með kosningunum eru sammála um að það hafi einmitt gerst. Framkvæmd kosninganna var í molum og ótal dæmi um svik og pretti voru skjalfest af eftirlitsmönnunum alþjóðlegra stofnana. Útgönguspár eftir lokun kjörstaða bentu eindregið til þess að frambjóðandi stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko hefði unnið sannfærandi sigur og yrði næsti forseti Úkraínu. Tölur sem stjórnvöld hafa birt sýna þveröfuga niðurstöðu; sigur forsætisráðherrans og þar með valdakerfisins í landinu. Rússnesk stjórnvöld fagna þessu en Bandaríkin og ríki Evrópusambandsins hafa fordæmt vinnubrögðin og neita að viðurkenna úrslitin. Fólk hefur flykkst út á stræti Kænugarðs, höfðuðborgar Úkraínu, og annarra borga landsins og krafist þess að kosningarnar verði endurteknar. Upplausnarástand ríkir í landinu og fullkomin óvissa um hvað gerist næst. Við þessar aðstæður hafa sjónir heimsins skiljanlega beinst að leiðtoga stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko. Hér verður staldrað við einn þátt þeirrar athygli. Útlit Júsjenkos hefur tekið snöggum og óskiljanlegum breytingum. Ekki er útilokað að ástæðan fyrir því sé valdabaráttan í Úkraínu. En hvernig má það vera? Rifjum fyrst upp úr fréttunum hver Júsjenko er. Hann er endurskoðandi að mennt og komst til áhrifa í úkraínskum stjórnmálum fyrir nokkrum árum; þótti aðsópsmikill, glæsilegur á velli og öflugur stjórnandi. Honum voru þakkaðir miklar endurbætur á fjármálakerfi landsins meðan hann var forsætisráðherra um skeið. Leiðir hans og Kuchma, núverandi en fráfarandi forseta, skildu fyrir þremur árum og í framhaldinu varð Júsjenko leiðtogi stjórnarandstæðinga. Júsjenko er rétt fimmtugur að aldri. Myndir sem teknar voru af honum í sumar, eins og sú til vinstri hér að ofan, sýna mann sem eftir flestum viðteknum viðmiðunum myndi kallast vel útlítandi með engin auðkenni eða lýti sem skera í augu. Sumum fannst hann svo myndarlegur að talað var um að hann minnti á kvikmyndastjörnu. Myndin til hægri, tekin fyirr nokkrum dögum, sýnir hins vegar gerólíkt andlit sem sýnist áratug eldra, húðin er upphleypt og bólugrafin, hárið sem var glansandi er orðið lífvana. Ekki beint andlit sem spáð yrði velgengni í fegurðarsamkeppni miðaldra karla! Hefur maðurinn elst svona á nokkrum vikum? Og hvað hrjáir hann í andlitinu?Góðar spurningar en engin svör. Júsjenko fór að verða var við þessar breytingar á andliti sínu síðsumars og leitaði sér þá meðal annars lækninga í Austurríki. Læknar þar og annars staðar hafa hins vegar hvorki getað gefið honum sitt gamla andlit aftur né skýrt breytingarnar á andliti hans. Alls konar tilgátur hafa verið settar fram, frá streitu og heiftarlegri matareitrun til einhvers konar sýkingar eða eitrunar sem Júsjenko hafi verið veitt af ásetningi í því skyni að skaða hann, jafnt ásjónu hans sem heilsu. Sjálfur hallast hann að síðast nefndu skýringunni. Ekki er óeðlilegt að einhverjir spyrji: Er þetta örugglega sami maðurinn? Saga Saddams Husseins sannar að tvífarar eru ekki bara til í reyfurum. Getur verið að skipt hafi verið um mann? Að þetta sé alls ekki Júsjenko? Sá góði og fallegi maður sé einhvers staðar bak við lás og slá? Óhætt mun að svara þessum spurningum neitandi. Þrátt fyrir lýtin á andliti Júsjenkos þekkja menn hann nógu vel til að vísa öllum slíkum vangaveltum á bug. Andlitin tvö á myndunum á einn og sami maðurinn. Erlendir fjölmiðlar hafa leitað til lækna, hver í sínu heimalandi, og lagt fyrir þá að leysa ráðgátuna um andlit Júsjenkos. Svörin eru misvísandi og enginn treystir sér til að kveða upp úr um í málinu. Gaman væri að heyra í íslenskum læknum. Það skyldi þó aldrei vera að þeir finndu lausnina? Ef einhver þeirra les þessa samantekt er athygli vakin á því að hægt er segja skoðun sína með því að smella á viðeigandi reit hér fyrir neðan. Sama kost eiga aðrir lesendur. Kannast einhver þeirra við dæmi um svipað atvik? Getur einhver þeirra skýrt hvað er á seyði?Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Ástþór Magnússon í spádómum? Gunnar Karl Halldórsson Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Halla Tómasdóttir og Sólskinsdrengurinn Margrét Dagmar Ericsdóttir Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Nafn gamla Sovétlýðveldisins Úkraínu heyrist sjaldan í fréttum á vesturlöndum. Það er næstum einsog eitthvert óformlegt samkomulag sé um það meðal fjölmiðla í okkar heimshluta að landið tilheyri öðrum menningarheimi; stórviðburði þurfi til þess að málefni þess beri á góma. Ekki furða þó margir eigi erfitt með að ná áttum - og nöfnum - þegar ástandið í Úkraínu er nú skyndilega fyrsta frétt í öllum sjónvarpsstöðvum og á forsíðum dagblaðanna. Það voru forsetakosningarnar í landinu á dögunum sem sköpuðu þessa athygli. Þar tókust á nafnarnir Viktor Janúkovits núverandi forsætisráðherra og leiðtogi stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko. Þótt þeir eigi margt sameiginlegt standa þeir fyrir ýmis ólík sjónarmið sem skipta umheiminn miklu; forsætisráðherrann er hliðhollur Rússum og stjórnvöld í Moskvu honum. Rússar teljast fimmtungur íbúa landsins þannig að áhugi þeirra á málefnum Úkraínu þarf ekki að koma á óvart. Og ekki er nema tæpur hálfur annar áratugur síðan Kremlverjar fóru með öll raunveruleg völd í landinu; það breyttist hins vegar þegar Sovétríkin liðuðust í sundur. Júsjenko er hliðhollari vesturlöndum og lítt hrifinn að ásælni Moskvuvaldsins. Andúð Pútíns Rússlandsforseta á honum fer ekki leynt.Lýðræði á sér skamma sögu í Úkraínu. Skortur á lýðræðishefð og öflugum eftirlitsstofnunum ræður því að iðulega hafa leikreglur lýðræðis verið sniðgengnar í landinu. Í aðdraganda forsetakosninganna í síðasta mánuði höfðu menn innan Úkraínu sem utan áhyggjur af því að reynt yrði að spilla kosningum og falsa úrslitin. Og óháðir eftirlitsmenn með kosningunum eru sammála um að það hafi einmitt gerst. Framkvæmd kosninganna var í molum og ótal dæmi um svik og pretti voru skjalfest af eftirlitsmönnunum alþjóðlegra stofnana. Útgönguspár eftir lokun kjörstaða bentu eindregið til þess að frambjóðandi stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko hefði unnið sannfærandi sigur og yrði næsti forseti Úkraínu. Tölur sem stjórnvöld hafa birt sýna þveröfuga niðurstöðu; sigur forsætisráðherrans og þar með valdakerfisins í landinu. Rússnesk stjórnvöld fagna þessu en Bandaríkin og ríki Evrópusambandsins hafa fordæmt vinnubrögðin og neita að viðurkenna úrslitin. Fólk hefur flykkst út á stræti Kænugarðs, höfðuðborgar Úkraínu, og annarra borga landsins og krafist þess að kosningarnar verði endurteknar. Upplausnarástand ríkir í landinu og fullkomin óvissa um hvað gerist næst. Við þessar aðstæður hafa sjónir heimsins skiljanlega beinst að leiðtoga stjórnarandstöðunnar Viktor Júsjenko. Hér verður staldrað við einn þátt þeirrar athygli. Útlit Júsjenkos hefur tekið snöggum og óskiljanlegum breytingum. Ekki er útilokað að ástæðan fyrir því sé valdabaráttan í Úkraínu. En hvernig má það vera? Rifjum fyrst upp úr fréttunum hver Júsjenko er. Hann er endurskoðandi að mennt og komst til áhrifa í úkraínskum stjórnmálum fyrir nokkrum árum; þótti aðsópsmikill, glæsilegur á velli og öflugur stjórnandi. Honum voru þakkaðir miklar endurbætur á fjármálakerfi landsins meðan hann var forsætisráðherra um skeið. Leiðir hans og Kuchma, núverandi en fráfarandi forseta, skildu fyrir þremur árum og í framhaldinu varð Júsjenko leiðtogi stjórnarandstæðinga. Júsjenko er rétt fimmtugur að aldri. Myndir sem teknar voru af honum í sumar, eins og sú til vinstri hér að ofan, sýna mann sem eftir flestum viðteknum viðmiðunum myndi kallast vel útlítandi með engin auðkenni eða lýti sem skera í augu. Sumum fannst hann svo myndarlegur að talað var um að hann minnti á kvikmyndastjörnu. Myndin til hægri, tekin fyirr nokkrum dögum, sýnir hins vegar gerólíkt andlit sem sýnist áratug eldra, húðin er upphleypt og bólugrafin, hárið sem var glansandi er orðið lífvana. Ekki beint andlit sem spáð yrði velgengni í fegurðarsamkeppni miðaldra karla! Hefur maðurinn elst svona á nokkrum vikum? Og hvað hrjáir hann í andlitinu?Góðar spurningar en engin svör. Júsjenko fór að verða var við þessar breytingar á andliti sínu síðsumars og leitaði sér þá meðal annars lækninga í Austurríki. Læknar þar og annars staðar hafa hins vegar hvorki getað gefið honum sitt gamla andlit aftur né skýrt breytingarnar á andliti hans. Alls konar tilgátur hafa verið settar fram, frá streitu og heiftarlegri matareitrun til einhvers konar sýkingar eða eitrunar sem Júsjenko hafi verið veitt af ásetningi í því skyni að skaða hann, jafnt ásjónu hans sem heilsu. Sjálfur hallast hann að síðast nefndu skýringunni. Ekki er óeðlilegt að einhverjir spyrji: Er þetta örugglega sami maðurinn? Saga Saddams Husseins sannar að tvífarar eru ekki bara til í reyfurum. Getur verið að skipt hafi verið um mann? Að þetta sé alls ekki Júsjenko? Sá góði og fallegi maður sé einhvers staðar bak við lás og slá? Óhætt mun að svara þessum spurningum neitandi. Þrátt fyrir lýtin á andliti Júsjenkos þekkja menn hann nógu vel til að vísa öllum slíkum vangaveltum á bug. Andlitin tvö á myndunum á einn og sami maðurinn. Erlendir fjölmiðlar hafa leitað til lækna, hver í sínu heimalandi, og lagt fyrir þá að leysa ráðgátuna um andlit Júsjenkos. Svörin eru misvísandi og enginn treystir sér til að kveða upp úr um í málinu. Gaman væri að heyra í íslenskum læknum. Það skyldi þó aldrei vera að þeir finndu lausnina? Ef einhver þeirra les þessa samantekt er athygli vakin á því að hægt er segja skoðun sína með því að smella á viðeigandi reit hér fyrir neðan. Sama kost eiga aðrir lesendur. Kannast einhver þeirra við dæmi um svipað atvik? Getur einhver þeirra skýrt hvað er á seyði?Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is