Mannlegi rektorinn Silja Bára Arnar Pálsson skrifar 9. mars 2025 08:01 Fyrir dyrum stendur kjör til rektors Háskóla Íslands. Fimm frambærilegir Íslendingar og tveir erlendir umsækjendur eru í kjöri. Mest hefur heyrst af málefnum og áherslum íslendinganna, og ljóst er að þau eru öll hæf og atorkusöm. Öll gætu þau sinnt starfi rektors HÍ af heillindum og samviskusemi. En í kosningum þarf að velja og ég vel Silju Báru Ómarsdóttur. Næsta rektors bíða margvísleg viðfangsefni til að efla HÍ sem mennta- og rannsóknarstofnun fyrir íslenskt samfélag og fyrirtæki. Það felur bæði í sér að sækja aukið fjármagn og efla innra starf skólans. Mikilvægasta áskorunin er sú að Íslenskir háskólar eru undirfjármagnaðir miðað við OECD og norðurlöndin - sem við viljum helst miða okkur við. Það hefur verið stefna ríkisins um nokkuð skeið að fjármagna háskólana eins og norðurlönd, en við höfum fjarlægst það markmið síðustu 5 ár. Sveltistefnan hefur þau áhrif að námsframboð minnkar, námskeið eru kennd ódýrar (færri tímar, færri verkefni eða minni snerting við samfélagið eða náttúruna) og laun háskólakennara hafa lækkað (hlutfalllega miðað við sambærilega hópa). Þetta er neikvæð þróun sem hefur þegar leitt til rýrnunar á gæðum námsins, og veldur m.a. því að sérfræðingar sækja ekki um vinnu við HÍ eða afþakka stöður vegna lágra launa. Eina leiðin til að leysa vandann er átak til að auka vitund almennings og stjórnmálamanna á hlutverki og mikilvægi háskóla fyrir íslenskt samfélag, bæði menntunar og rannsókna. Langtíma vanfjármögnun íslenskra háskóla leiðir til verri menntunar sem grefur undan velsæld, framleiðni og takmarkar framfarir samfélags okkar næstu áratugi. Einnig þarf að taka á málum innan HÍ. Þar er margvíslegur kerfislægur vandi, sem e.t.v. er erfitt fyrir leikmenn að henda reiður á. Í stuttu máli býr fjárhagslegt deililíkan til misskiptingu milli eininga skólans, mismunur í fjármögnun rannsóknarstofnana gerir það líka (sumar eru vel studdar en aðrar illa, jafnvel þótt þær séu fræðilega áþekkar), og einnig verðlaunar öfugsnúið vinnumatskerfi kennara sem stunda ákveðnar gerðir rannsókna, og refsar hinum. Treyst er á einfaldar mælistikur, bæði í útdeilingu á fjármagni innan skólans og til hans (nýja líkan ráðuneytis). En talning á birtum rannsóknargreinum er meingölluð mælistika. Frá aldamótum hefur HÍ breyst í alvöru rannsóknarháskóla en vöxturinn er ekki án verkja. Á meðan fjöldi nemenda hefur tvöfaldast frá aldamótum, hefur föstum kennurum ekki fjölgað nema um þriðjung. Ýmsa fleiri annmarka mætti taka til, eins og umhverfi erlendra nemenda og kennara, sem og aðbúnað grunnnema og nemendafélaga. Háskólar eru mikilvægir fyrir þjálfun næstu kynslóða, og vettvangar grunnrannsókna og opinnar umræðu um mál sem brenna á landsmönnum og mannkyninu í heild. Þar má nefna loftslags- og umhverfisógnir sem geta leitt til hruns siðmenningar manna, en einnig málefni minnihlutahópa, samtvinnun þjóða og menningarheima, og nýlegar sviptingar í alþjóðamálum. Silja Bára fjallar um ytri aðstæður háskóla og innri mál, sem og hugmyndir sínar til úrbóta á vefsíðunni www.siljabara.is. Hún býr yfir mörgum mannkostum sem ég tel heppilega í rektor HÍ. Hún er skýr, yfirveguð og rökvís, jafnt í kennslustofu, tveggja manna tali og sjónvarpsviðtölum. Sérstaklega vegur þungt reynsla hennar af opinberum vettvangi, sem og vinna við stefnumótun og samninga. Gildismat hennar er mér mikilvægt, því hún setur samfélag nemenda og kennara í forgrunn. Hún þekkir vel órétti sem jaðarhópar eru beittir og jafnréttisbaráttu í víðum skilningi (t.d. hópa sem er mismunað kynferðis, kynhneigðar og uppruna). Reynsla Silju er breið, hún hefur t.d. verið stundakennari við HÍ, formaður Rauða krossins á Íslandi og fulltrúi í Háskólaráði. Á vettvangi Háskólaráðs mótmælti hún því að sáttmálasjóður var lagður niður, sem er enn eitt dæmi um hvernig vanfjármögnun hefur skert starfsemi skólans. Rektors þarf að geta talað skýrt og af sannfæringu, sameinað ólíka hópa með grunngildi þekkingarsamfélagsins að leiðarljósi. Háskólar eiga að vera opinn vettvangur samtals og skoðanaskipta, frjótt og frjálst umhverfi þar sem vandamál eru krufin, metin og lausnir þróaðar. Mýtan um sterka foringjann á ekki við um háskóla. Ég tel meira vert að HÍ hafi skýra, greinda og vandaða manneskju í stöðu rektors sem getur þjónað samfélagi háskólanemenda, kennara og annarra starfsmanna. Silja Bára er slík manneskja og sem rektor getur hún bæði eflt HÍ og íslenskt samfélag. Höfundur er líffræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rektorskjör við Háskóla Íslands Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Fyrir dyrum stendur kjör til rektors Háskóla Íslands. Fimm frambærilegir Íslendingar og tveir erlendir umsækjendur eru í kjöri. Mest hefur heyrst af málefnum og áherslum íslendinganna, og ljóst er að þau eru öll hæf og atorkusöm. Öll gætu þau sinnt starfi rektors HÍ af heillindum og samviskusemi. En í kosningum þarf að velja og ég vel Silju Báru Ómarsdóttur. Næsta rektors bíða margvísleg viðfangsefni til að efla HÍ sem mennta- og rannsóknarstofnun fyrir íslenskt samfélag og fyrirtæki. Það felur bæði í sér að sækja aukið fjármagn og efla innra starf skólans. Mikilvægasta áskorunin er sú að Íslenskir háskólar eru undirfjármagnaðir miðað við OECD og norðurlöndin - sem við viljum helst miða okkur við. Það hefur verið stefna ríkisins um nokkuð skeið að fjármagna háskólana eins og norðurlönd, en við höfum fjarlægst það markmið síðustu 5 ár. Sveltistefnan hefur þau áhrif að námsframboð minnkar, námskeið eru kennd ódýrar (færri tímar, færri verkefni eða minni snerting við samfélagið eða náttúruna) og laun háskólakennara hafa lækkað (hlutfalllega miðað við sambærilega hópa). Þetta er neikvæð þróun sem hefur þegar leitt til rýrnunar á gæðum námsins, og veldur m.a. því að sérfræðingar sækja ekki um vinnu við HÍ eða afþakka stöður vegna lágra launa. Eina leiðin til að leysa vandann er átak til að auka vitund almennings og stjórnmálamanna á hlutverki og mikilvægi háskóla fyrir íslenskt samfélag, bæði menntunar og rannsókna. Langtíma vanfjármögnun íslenskra háskóla leiðir til verri menntunar sem grefur undan velsæld, framleiðni og takmarkar framfarir samfélags okkar næstu áratugi. Einnig þarf að taka á málum innan HÍ. Þar er margvíslegur kerfislægur vandi, sem e.t.v. er erfitt fyrir leikmenn að henda reiður á. Í stuttu máli býr fjárhagslegt deililíkan til misskiptingu milli eininga skólans, mismunur í fjármögnun rannsóknarstofnana gerir það líka (sumar eru vel studdar en aðrar illa, jafnvel þótt þær séu fræðilega áþekkar), og einnig verðlaunar öfugsnúið vinnumatskerfi kennara sem stunda ákveðnar gerðir rannsókna, og refsar hinum. Treyst er á einfaldar mælistikur, bæði í útdeilingu á fjármagni innan skólans og til hans (nýja líkan ráðuneytis). En talning á birtum rannsóknargreinum er meingölluð mælistika. Frá aldamótum hefur HÍ breyst í alvöru rannsóknarháskóla en vöxturinn er ekki án verkja. Á meðan fjöldi nemenda hefur tvöfaldast frá aldamótum, hefur föstum kennurum ekki fjölgað nema um þriðjung. Ýmsa fleiri annmarka mætti taka til, eins og umhverfi erlendra nemenda og kennara, sem og aðbúnað grunnnema og nemendafélaga. Háskólar eru mikilvægir fyrir þjálfun næstu kynslóða, og vettvangar grunnrannsókna og opinnar umræðu um mál sem brenna á landsmönnum og mannkyninu í heild. Þar má nefna loftslags- og umhverfisógnir sem geta leitt til hruns siðmenningar manna, en einnig málefni minnihlutahópa, samtvinnun þjóða og menningarheima, og nýlegar sviptingar í alþjóðamálum. Silja Bára fjallar um ytri aðstæður háskóla og innri mál, sem og hugmyndir sínar til úrbóta á vefsíðunni www.siljabara.is. Hún býr yfir mörgum mannkostum sem ég tel heppilega í rektor HÍ. Hún er skýr, yfirveguð og rökvís, jafnt í kennslustofu, tveggja manna tali og sjónvarpsviðtölum. Sérstaklega vegur þungt reynsla hennar af opinberum vettvangi, sem og vinna við stefnumótun og samninga. Gildismat hennar er mér mikilvægt, því hún setur samfélag nemenda og kennara í forgrunn. Hún þekkir vel órétti sem jaðarhópar eru beittir og jafnréttisbaráttu í víðum skilningi (t.d. hópa sem er mismunað kynferðis, kynhneigðar og uppruna). Reynsla Silju er breið, hún hefur t.d. verið stundakennari við HÍ, formaður Rauða krossins á Íslandi og fulltrúi í Háskólaráði. Á vettvangi Háskólaráðs mótmælti hún því að sáttmálasjóður var lagður niður, sem er enn eitt dæmi um hvernig vanfjármögnun hefur skert starfsemi skólans. Rektors þarf að geta talað skýrt og af sannfæringu, sameinað ólíka hópa með grunngildi þekkingarsamfélagsins að leiðarljósi. Háskólar eiga að vera opinn vettvangur samtals og skoðanaskipta, frjótt og frjálst umhverfi þar sem vandamál eru krufin, metin og lausnir þróaðar. Mýtan um sterka foringjann á ekki við um háskóla. Ég tel meira vert að HÍ hafi skýra, greinda og vandaða manneskju í stöðu rektors sem getur þjónað samfélagi háskólanemenda, kennara og annarra starfsmanna. Silja Bára er slík manneskja og sem rektor getur hún bæði eflt HÍ og íslenskt samfélag. Höfundur er líffræðingur.
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun