Vilja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun og Hafnarfjarðarbær afnema kærurétt almennings? Snæbjörn Guðmundsson skrifar 14. október 2024 09:15 Töluvert ber um þessar mundir á því að stjórnvöld, fyrirtæki og hagsmunasamtök kenni öðrum um eigin hrakfarir. Hafnarfjarðarklúðrið Á föstudaginn birtist frétt þess efnis að Hafnarfjarðarbær hefði að sögn bæjarstjóra tapað milljörðum á því að fara ekki að lögum. Málið sneri að lagningu nýrrar háspennulínu um vatnsverndarsvæði höfuðborgarbúa ofan Helgafells. Ekki þarf að fjölyrða um þau gríðarlegu verðmæti og ríku almannahagsmuni sem felast í hinum óspjölluðu vatnsbólum höfuðborgarsvæðisins og afleiðingarnar hörmulegar ef mengunarslys yrði við línulagnir. Hafnarfjarðarbær ákvað að hunsa augljósa almannahagsmuni og skoðaði því ekki þann kost að leggja jarðstreng fjær vatnsbólunum, þótt lög kveði á um að rannsaka skuli aðra valkosti áður en kemur að veitingu leyfa. Tvenn náttúruverndarsamtök báru leyfisveitinguna undir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sem í kjölfarið felldi leyfið úr gildi. Í stað þess að bærinn viðurkenni sitt eigið klúður klínir bæjarstjórinn í áróðursskyni hinu meinta „tapi“ á samtökin, sem sinntu hagsmunagæslu fyrir almenning og náttúru: „Þarna voru náttúruverndarsamtök sem fóru af stað í lok ferlisins - þegar allt var búið að eiga sér stað, umsagnir um framkvæmdaleyfi og Guð má vita hvað, sem tók misserin öll. Í lokin þegar allt er klappað og klárt þá gerist þetta.“ Lesendur skulu athuga að fjölmörg samtök og einstaklingar höfðu mánuðum saman reynt að koma viti fyrir stjórnendur bæjarfélagsins en bæjarstjórn og Landsnet virtu það að vettugi. Var það náttúruverndarsamtökunum að kenna að bærinn fór ekki að lögum og leyfið var fellt úr gildi? Landsvirkjun kennir öðrum um Fyrir nokkrum vikum fullyrti forstjóri Landsvirkjunar að ógilding virkjunarleyfis Orkustofnunar fyrir Hvammsvirkjun sumarið 2023 hefði kostað fyrirtækið og samfélagið marga milljarða króna. Náttúruverndarsamtök og einstaklingar við Þjórsá kærðu virkjunarleyfið til úrskurðarnefndar sem felldi það úr gildi. Var það almenningi og náttúruverndarsamtökum að kenna að Orkustofnun fór ekki að lögum við veitingu virkjunarleyfisins? Um þessar mundir stendur yfir dómsmál um Hvammsvirkjun þar sem landeigendur við Þjórsá hafa leitað réttar síns vegna leyfisveitinga stjórnsýslustofnana til Landsvirkjunar. Ef leyfin verða felld úr gildi af dómstólum verður það þá stefnendum að kenna að ekki var farið að lögum? Hvernig komast Hafnarfjarðarbær og Landsvirkjun upp með að staðhæfa svona út í loftið um meintan kostnað vegna ógildingar leyfa og vega þannig að kærurétti almennings og almannasamtaka, án nokkurra athugasemda frá lögfræðingum og stjórnsýslufræðingum landsins? Ársfundur Samtaka atvinnulífsins Samtök atvinnulífsins héldu í lok september ársfund sinn sem snerist um „græna orkuöflun“. Á fundinum mættu í pallborð Guðlaugur Þór Þórðarson, fráfarandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, og Kristín Linda Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar. Stjórnandi pallborðsins spurði (sjá mínútu 1:33 – 1:37 á upptöku af ársfundinum): „Guðlaugur, er eitthvað sem hægt er að gera í regluverkinu til að flýta fyrir þessu öllu saman [þ.e. virkjanaframkvæmdum]? Þurfum við að draga tennurnar úr þessum úrskurðarnefndum, eða hver er leiðin að því?“ Íhugum eitt augnablik alvarleika þeirrar hugdettu að e.t.v. þurfi að „draga tennurnar“ úr lögbundnum úrskurðarnefndum um stjórnsýslumál. Í stað þess þó að hafna snarlega þeirri hugmynd tók Guðlaugur Þór undir og sagði meðal annars: „Þegar menn voru að semja þessar reglur þá voru menn ekki með það hugmyndaflug að menn myndu beita kæruheimildinni eins og menn eru að gera núna. Við þurfum að fækka kæruleiðunum.“ Hvernig í ósköpunum dettur ráðherranum í hug að lög séu sett með það beinlínis í huga að ekki sé farið eftir þeim? Kristín Linda hjá Landsvirkjun hafði í kjölfarið þetta að segja um lögbundinn rétt almennings og almannasamtaka til að bera leyfisveitingar undir úrskurðarnefnd: „Þarna held ég að við verðum líka að hugsa um það hversu stór hagsmunasamtök þetta eru sem eru raunverulega að standa á bak við þessar kærur.“ Sem fyrrum forstjóri Umhverfisstofnunar ætti Kristín Linda að þekkja vel til Árósasamningsins sem kveður skýrt á um kærurétt almennings og almannasamtaka í málum sem snúa að náttúru og umhverfi. Í stað þess að grafa undan þeim rétti ætti hún sem næstráðandi Landsvirkjunar að hlúa að þátttöku almennings í ákvörðunum sem snúa að náttúru Íslands. Nema Landsvirkjun telji að almenningur eigi ekki að hafa nokkuð um framkvæmdir fyrirtækisins að segja? Það verður vart annað sagt en að Guðlaugur Þór og Kristín Linda hafi orðið sér til háborinnar skammar í pallborðinu með hugmyndum sínum um að takmarka lýðræðislega þátttöku almennings og möguleika fólks í landinu til að hafa áhrif á ákvarðanir um umhverfi sitt og náttúru. Vonandi deila aðrir stjórnmálamenn, fyrirtæki og hagsmunasamtök ekki þeirri vondu sýn sem þarna birtist. Grundvallarreglur stjórnsýslunnar og réttarríkisins Svo virðist sem fyrrnefnd stjórnvöld og fyrirtæki skilji ekki eina helstu grundvallarreglu réttarkerfisins, jafnvel þótt ofureinföld sé: Ekki er hægt að kæra stjórnsýsluákvörðun fyrr en hún hefur verið tekin. Í öllum þeim stóru málum sem kærð hafa verið til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála síðustu ár hafa ótal athugasemdir borist á fyrri stigum en ekkert mark verið á þeim tekið. Í lokin er þá gjarnan tekin ákvörðun sem að mati almennings og náttúruverndarsamtaka er byggð á röngum forsendum og því ólögleg. Ákvörðunin er þá í framhaldinu borin undir úrskurðarnefnd eða dómstóla sem fella hana eftir atvikum úr gildi eða staðfesta. Engin leið er framhjá þessu ferli, nema stjórnvöld vilji hreinlega afnema rétt almennings til þess að hafa áhrif á ákvarðanir sem snerta náttúru og umhverfi. Því er óhjákvæmilegt að spyrja: Telja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun, Hafnarfjarðarbær og Samtök atvinnulífsins að almenningur eigi ekki að fá að leita réttar síns í samræmi við lög og reglur? Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Orkumál Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Sjá meira
Töluvert ber um þessar mundir á því að stjórnvöld, fyrirtæki og hagsmunasamtök kenni öðrum um eigin hrakfarir. Hafnarfjarðarklúðrið Á föstudaginn birtist frétt þess efnis að Hafnarfjarðarbær hefði að sögn bæjarstjóra tapað milljörðum á því að fara ekki að lögum. Málið sneri að lagningu nýrrar háspennulínu um vatnsverndarsvæði höfuðborgarbúa ofan Helgafells. Ekki þarf að fjölyrða um þau gríðarlegu verðmæti og ríku almannahagsmuni sem felast í hinum óspjölluðu vatnsbólum höfuðborgarsvæðisins og afleiðingarnar hörmulegar ef mengunarslys yrði við línulagnir. Hafnarfjarðarbær ákvað að hunsa augljósa almannahagsmuni og skoðaði því ekki þann kost að leggja jarðstreng fjær vatnsbólunum, þótt lög kveði á um að rannsaka skuli aðra valkosti áður en kemur að veitingu leyfa. Tvenn náttúruverndarsamtök báru leyfisveitinguna undir úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála sem í kjölfarið felldi leyfið úr gildi. Í stað þess að bærinn viðurkenni sitt eigið klúður klínir bæjarstjórinn í áróðursskyni hinu meinta „tapi“ á samtökin, sem sinntu hagsmunagæslu fyrir almenning og náttúru: „Þarna voru náttúruverndarsamtök sem fóru af stað í lok ferlisins - þegar allt var búið að eiga sér stað, umsagnir um framkvæmdaleyfi og Guð má vita hvað, sem tók misserin öll. Í lokin þegar allt er klappað og klárt þá gerist þetta.“ Lesendur skulu athuga að fjölmörg samtök og einstaklingar höfðu mánuðum saman reynt að koma viti fyrir stjórnendur bæjarfélagsins en bæjarstjórn og Landsnet virtu það að vettugi. Var það náttúruverndarsamtökunum að kenna að bærinn fór ekki að lögum og leyfið var fellt úr gildi? Landsvirkjun kennir öðrum um Fyrir nokkrum vikum fullyrti forstjóri Landsvirkjunar að ógilding virkjunarleyfis Orkustofnunar fyrir Hvammsvirkjun sumarið 2023 hefði kostað fyrirtækið og samfélagið marga milljarða króna. Náttúruverndarsamtök og einstaklingar við Þjórsá kærðu virkjunarleyfið til úrskurðarnefndar sem felldi það úr gildi. Var það almenningi og náttúruverndarsamtökum að kenna að Orkustofnun fór ekki að lögum við veitingu virkjunarleyfisins? Um þessar mundir stendur yfir dómsmál um Hvammsvirkjun þar sem landeigendur við Þjórsá hafa leitað réttar síns vegna leyfisveitinga stjórnsýslustofnana til Landsvirkjunar. Ef leyfin verða felld úr gildi af dómstólum verður það þá stefnendum að kenna að ekki var farið að lögum? Hvernig komast Hafnarfjarðarbær og Landsvirkjun upp með að staðhæfa svona út í loftið um meintan kostnað vegna ógildingar leyfa og vega þannig að kærurétti almennings og almannasamtaka, án nokkurra athugasemda frá lögfræðingum og stjórnsýslufræðingum landsins? Ársfundur Samtaka atvinnulífsins Samtök atvinnulífsins héldu í lok september ársfund sinn sem snerist um „græna orkuöflun“. Á fundinum mættu í pallborð Guðlaugur Þór Þórðarson, fráfarandi umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, og Kristín Linda Árnadóttir, aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar. Stjórnandi pallborðsins spurði (sjá mínútu 1:33 – 1:37 á upptöku af ársfundinum): „Guðlaugur, er eitthvað sem hægt er að gera í regluverkinu til að flýta fyrir þessu öllu saman [þ.e. virkjanaframkvæmdum]? Þurfum við að draga tennurnar úr þessum úrskurðarnefndum, eða hver er leiðin að því?“ Íhugum eitt augnablik alvarleika þeirrar hugdettu að e.t.v. þurfi að „draga tennurnar“ úr lögbundnum úrskurðarnefndum um stjórnsýslumál. Í stað þess þó að hafna snarlega þeirri hugmynd tók Guðlaugur Þór undir og sagði meðal annars: „Þegar menn voru að semja þessar reglur þá voru menn ekki með það hugmyndaflug að menn myndu beita kæruheimildinni eins og menn eru að gera núna. Við þurfum að fækka kæruleiðunum.“ Hvernig í ósköpunum dettur ráðherranum í hug að lög séu sett með það beinlínis í huga að ekki sé farið eftir þeim? Kristín Linda hjá Landsvirkjun hafði í kjölfarið þetta að segja um lögbundinn rétt almennings og almannasamtaka til að bera leyfisveitingar undir úrskurðarnefnd: „Þarna held ég að við verðum líka að hugsa um það hversu stór hagsmunasamtök þetta eru sem eru raunverulega að standa á bak við þessar kærur.“ Sem fyrrum forstjóri Umhverfisstofnunar ætti Kristín Linda að þekkja vel til Árósasamningsins sem kveður skýrt á um kærurétt almennings og almannasamtaka í málum sem snúa að náttúru og umhverfi. Í stað þess að grafa undan þeim rétti ætti hún sem næstráðandi Landsvirkjunar að hlúa að þátttöku almennings í ákvörðunum sem snúa að náttúru Íslands. Nema Landsvirkjun telji að almenningur eigi ekki að hafa nokkuð um framkvæmdir fyrirtækisins að segja? Það verður vart annað sagt en að Guðlaugur Þór og Kristín Linda hafi orðið sér til háborinnar skammar í pallborðinu með hugmyndum sínum um að takmarka lýðræðislega þátttöku almennings og möguleika fólks í landinu til að hafa áhrif á ákvarðanir um umhverfi sitt og náttúru. Vonandi deila aðrir stjórnmálamenn, fyrirtæki og hagsmunasamtök ekki þeirri vondu sýn sem þarna birtist. Grundvallarreglur stjórnsýslunnar og réttarríkisins Svo virðist sem fyrrnefnd stjórnvöld og fyrirtæki skilji ekki eina helstu grundvallarreglu réttarkerfisins, jafnvel þótt ofureinföld sé: Ekki er hægt að kæra stjórnsýsluákvörðun fyrr en hún hefur verið tekin. Í öllum þeim stóru málum sem kærð hafa verið til úrskurðarnefndar umhverfis- og auðlindamála síðustu ár hafa ótal athugasemdir borist á fyrri stigum en ekkert mark verið á þeim tekið. Í lokin er þá gjarnan tekin ákvörðun sem að mati almennings og náttúruverndarsamtaka er byggð á röngum forsendum og því ólögleg. Ákvörðunin er þá í framhaldinu borin undir úrskurðarnefnd eða dómstóla sem fella hana eftir atvikum úr gildi eða staðfesta. Engin leið er framhjá þessu ferli, nema stjórnvöld vilji hreinlega afnema rétt almennings til þess að hafa áhrif á ákvarðanir sem snerta náttúru og umhverfi. Því er óhjákvæmilegt að spyrja: Telja Guðlaugur Þór, Landsvirkjun, Hafnarfjarðarbær og Samtök atvinnulífsins að almenningur eigi ekki að fá að leita réttar síns í samræmi við lög og reglur? Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða.
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun