Að lifa til að vinna eða vinna til að lifa? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar 31. desember 2022 08:00 Að undanförnu hefur verið fjallað þó nokkuð um lokun Hagstofu Íslands milli jóla og nýárs vegna jólafrís starfsfólks. Haft hefur verið eftir hagstofustjóra að fríið sé árangursmiðað og leið til að umbuna starfsfólki fyrir vel unnin störf fyrir hátíðarnar, sem sé oft mikill álagstími fyrir starfsfólk vegna útgáfu. Starfsemi sé þó ekki lögð niður og hluti starfsfólks verði við störf þó skrifstofan verði lokuð. Þó nokkrir hafa séð tilefni til að hnýta í þetta fyrirkomulag opinberlega og jafnvel áætlað kostnað vinnutaps, að því er virðist án þess að hafa allar forsendur til. Vinnusálfræðingurinn og metsöluhöfundurinn Adam Grant fjallaði einnig í vikunni um frítöku í kringum hátíðarnar. Hann bendir á að slæmir stjórnendur refsi fyrir frítöku þar sem þeir líti á það sem skort á helgun. Góðir stjórnendur veiti fólki frí þar sem fríið auki orku til vinnu. En frábærir stjórnendur krefjist þess að starfsfólk taki sér frí. Þeir líti svo á að um réttindi sé að ræða en ekki verðlaun – af því þeim er annt um líf starfsfólks utan vinnu. Einnig hefur hann bent á að hátíðarnar séu til að halda upp á en ekki til að ná sér eftir of mikið álag. Dragi vinnan svo af fólki að það þurfi að nýta tímann til hvíla sig sé hætt við að á vinnustaðnum ríki menning kulnunar. Heilbrigður vinnustaður leiði ekki til þess að fólk sé að þrotum komið. Grant hefur oft bent á að þær hugmyndir sem við höfum um vinnu og frí þarfnist endurskoðunar. Í eitraðri vinnustaðamenningu sé frí veitt sem verðlaun til þeirra sem hafa unnið sér til húðar. Kulnun endurspegli þannig hugmyndir eða kröfur um helgun í starfi en frí séu til endurheimtar. Í heilbrigðri vinnustaðamenningu aftur á móti eigi öll rétt á fríi þar sem lögð sé megináhersla á vellíðan og starfsfólk hvatt til að taka sér frí til að hlaða batteríin. Í nýrri bók sinni fjallar Grant um mikilvægi þess að við leyfum okkur að skipta um skoðun eða endurhugsa ákvarðanir og afstöðu okkar. Almennt sé litið svo á að gáfur felist í getunni til að læra en í síbreytilegum heimi geti það haft enn meiri þýðingu að geta endurhugsað og af-læra það sem við töldum okkur vita. Það sé þó oft á brattann að sækja því mörgum þykir staðfesta sannfæringarinnar þægilegri en óþægindin sem fylgja því að vera ekki of viss í sinni sök. Ein þeirra hugmynda sem þarfnast endurskoðunar er tvímælalaust sú um hvernig við vinnum vinnuna okkar. Hún litast enn í dag mikið til af því sem Grant kallar eitraða vinnustaðamenningu, þar sem við erum lengi í vinnunni á daginn, gefum okkur varla tíma til að borða eða taka okkur hlé frá störfum og tökum sjaldan eða lítið frí. Hér á landi er enn algengt að við spyrjum vini og kunningja „hvort það sé ekki brjálað að gera?“ þrátt fyrir að VIRK starfsendurhæfingarsjóður hafi reynt að skora þetta viðhorf á hólm með öflugri auglýsingaherferð. Til að draga upp mynd af þessari hugmynd er oft talað um „jakkann á stólnum“ en með því er átt við að þessar hugmyndir snúist um að ef við sitjum (eða stöndum) yfir vinnunni þá skili það bestum afköstum. Þessi hugmynd er þvert á betri vitund. Um 30 ár eru liðin frá því að fyrstu rannsóknir birtust sem sýndu fram á mikilvægi hvíldar fyrir íþróttafólk. Þessi þekking gjörbreytti æfingaskipulagi og undirbúningi fyrir stórmót. Nú er almenn þekking um að t.d. hvíla sig vel fyrir og eftir mikla áreynslu. Lengd kennslustunda og frí frá skóla miðar einnig að þekkingu okkar á getunni til einbeitingar. Vinnustaðamenning er hins vegar of víða enn að ýta undir að fólk örmagnist eða kulni vegna þeirrar ranghugmyndar að mestu afköstin fáist af því að fólk sé alltaf að og (ó)skipulag vinnunnar eykur álag. Á öllum vinnustöðum eru álagstímabil, hvort heldur sem er daglega, innan vikunnar, mánaðarlega eða árlega. Áskorunin er að skipuleggja vinnuna þannig að álagið gangi ekki á andlega eða líkamlega heilsu starfsfólks. Það er því ekki óalgengt að starfsfólk fái að taka út frí í staðinn fyrir mikla yfirvinnu, vinnutörn eða álag. En það er þó mjög mismunandi á milli starfsgreina og eftir störfum, og er algengara í störfum þar sem fólk nýtur mikils sveigjanleika og tímamæling segir lítið sem ekkert til um afköst þar sem störfin eru verkefnadrifin. Talið er að um helmingur starfsfólks á vinnumarkaði geti stjórnað því hvaðan það vinnur, hvenær og hversu mikið og flest spá því til framtíðar að stimpilklukkan muni af þessum sökum heyra sögunni til og aðaláherslan verði á verkefnin. Þessi baunatalning á vinnutíma er því í raun nú þegar orðin úrelt. Það er svo umhugsunarefni hvernig tryggja megi jafnræði milli þeirra hópa á vinnumarkaði sem njóta mikils sveigjanleika og þeirra sem ekki gera það þar sem störfin þeirra krefjist afleysingar. Það er fagnaðarefni að einhverjir vinnustaðir á bæði opinberum og almennum vinnumarkaði vilji stuðla að því að fólk fái notið hátíðanna með sínum kærustu. En spurningin sem stendur eftir er hvort um raunverulegt frí sé að ræða þar sem fólk hefur orku til að njóta en er ekki bara að nota tímann til endurheimtar eftir mikla álagstörn. Þó það séu harla fréttir að vinnustaðir gefi fólki frí á þessum tíma árs er það vonandi hvatning til þeirra sem ekki hugsa á þeim nótum að endurhugsa sína afstöðu og byggja ákvörðunina á bestu mögulegu þekkingu í stað þess að láta gamlar kreddur ráða för. Höfundur er formaður BSRB. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sonja Ýr Þorbergsdóttir Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Sjá meira
Að undanförnu hefur verið fjallað þó nokkuð um lokun Hagstofu Íslands milli jóla og nýárs vegna jólafrís starfsfólks. Haft hefur verið eftir hagstofustjóra að fríið sé árangursmiðað og leið til að umbuna starfsfólki fyrir vel unnin störf fyrir hátíðarnar, sem sé oft mikill álagstími fyrir starfsfólk vegna útgáfu. Starfsemi sé þó ekki lögð niður og hluti starfsfólks verði við störf þó skrifstofan verði lokuð. Þó nokkrir hafa séð tilefni til að hnýta í þetta fyrirkomulag opinberlega og jafnvel áætlað kostnað vinnutaps, að því er virðist án þess að hafa allar forsendur til. Vinnusálfræðingurinn og metsöluhöfundurinn Adam Grant fjallaði einnig í vikunni um frítöku í kringum hátíðarnar. Hann bendir á að slæmir stjórnendur refsi fyrir frítöku þar sem þeir líti á það sem skort á helgun. Góðir stjórnendur veiti fólki frí þar sem fríið auki orku til vinnu. En frábærir stjórnendur krefjist þess að starfsfólk taki sér frí. Þeir líti svo á að um réttindi sé að ræða en ekki verðlaun – af því þeim er annt um líf starfsfólks utan vinnu. Einnig hefur hann bent á að hátíðarnar séu til að halda upp á en ekki til að ná sér eftir of mikið álag. Dragi vinnan svo af fólki að það þurfi að nýta tímann til hvíla sig sé hætt við að á vinnustaðnum ríki menning kulnunar. Heilbrigður vinnustaður leiði ekki til þess að fólk sé að þrotum komið. Grant hefur oft bent á að þær hugmyndir sem við höfum um vinnu og frí þarfnist endurskoðunar. Í eitraðri vinnustaðamenningu sé frí veitt sem verðlaun til þeirra sem hafa unnið sér til húðar. Kulnun endurspegli þannig hugmyndir eða kröfur um helgun í starfi en frí séu til endurheimtar. Í heilbrigðri vinnustaðamenningu aftur á móti eigi öll rétt á fríi þar sem lögð sé megináhersla á vellíðan og starfsfólk hvatt til að taka sér frí til að hlaða batteríin. Í nýrri bók sinni fjallar Grant um mikilvægi þess að við leyfum okkur að skipta um skoðun eða endurhugsa ákvarðanir og afstöðu okkar. Almennt sé litið svo á að gáfur felist í getunni til að læra en í síbreytilegum heimi geti það haft enn meiri þýðingu að geta endurhugsað og af-læra það sem við töldum okkur vita. Það sé þó oft á brattann að sækja því mörgum þykir staðfesta sannfæringarinnar þægilegri en óþægindin sem fylgja því að vera ekki of viss í sinni sök. Ein þeirra hugmynda sem þarfnast endurskoðunar er tvímælalaust sú um hvernig við vinnum vinnuna okkar. Hún litast enn í dag mikið til af því sem Grant kallar eitraða vinnustaðamenningu, þar sem við erum lengi í vinnunni á daginn, gefum okkur varla tíma til að borða eða taka okkur hlé frá störfum og tökum sjaldan eða lítið frí. Hér á landi er enn algengt að við spyrjum vini og kunningja „hvort það sé ekki brjálað að gera?“ þrátt fyrir að VIRK starfsendurhæfingarsjóður hafi reynt að skora þetta viðhorf á hólm með öflugri auglýsingaherferð. Til að draga upp mynd af þessari hugmynd er oft talað um „jakkann á stólnum“ en með því er átt við að þessar hugmyndir snúist um að ef við sitjum (eða stöndum) yfir vinnunni þá skili það bestum afköstum. Þessi hugmynd er þvert á betri vitund. Um 30 ár eru liðin frá því að fyrstu rannsóknir birtust sem sýndu fram á mikilvægi hvíldar fyrir íþróttafólk. Þessi þekking gjörbreytti æfingaskipulagi og undirbúningi fyrir stórmót. Nú er almenn þekking um að t.d. hvíla sig vel fyrir og eftir mikla áreynslu. Lengd kennslustunda og frí frá skóla miðar einnig að þekkingu okkar á getunni til einbeitingar. Vinnustaðamenning er hins vegar of víða enn að ýta undir að fólk örmagnist eða kulni vegna þeirrar ranghugmyndar að mestu afköstin fáist af því að fólk sé alltaf að og (ó)skipulag vinnunnar eykur álag. Á öllum vinnustöðum eru álagstímabil, hvort heldur sem er daglega, innan vikunnar, mánaðarlega eða árlega. Áskorunin er að skipuleggja vinnuna þannig að álagið gangi ekki á andlega eða líkamlega heilsu starfsfólks. Það er því ekki óalgengt að starfsfólk fái að taka út frí í staðinn fyrir mikla yfirvinnu, vinnutörn eða álag. En það er þó mjög mismunandi á milli starfsgreina og eftir störfum, og er algengara í störfum þar sem fólk nýtur mikils sveigjanleika og tímamæling segir lítið sem ekkert til um afköst þar sem störfin eru verkefnadrifin. Talið er að um helmingur starfsfólks á vinnumarkaði geti stjórnað því hvaðan það vinnur, hvenær og hversu mikið og flest spá því til framtíðar að stimpilklukkan muni af þessum sökum heyra sögunni til og aðaláherslan verði á verkefnin. Þessi baunatalning á vinnutíma er því í raun nú þegar orðin úrelt. Það er svo umhugsunarefni hvernig tryggja megi jafnræði milli þeirra hópa á vinnumarkaði sem njóta mikils sveigjanleika og þeirra sem ekki gera það þar sem störfin þeirra krefjist afleysingar. Það er fagnaðarefni að einhverjir vinnustaðir á bæði opinberum og almennum vinnumarkaði vilji stuðla að því að fólk fái notið hátíðanna með sínum kærustu. En spurningin sem stendur eftir er hvort um raunverulegt frí sé að ræða þar sem fólk hefur orku til að njóta en er ekki bara að nota tímann til endurheimtar eftir mikla álagstörn. Þó það séu harla fréttir að vinnustaðir gefi fólki frí á þessum tíma árs er það vonandi hvatning til þeirra sem ekki hugsa á þeim nótum að endurhugsa sína afstöðu og byggja ákvörðunina á bestu mögulegu þekkingu í stað þess að láta gamlar kreddur ráða för. Höfundur er formaður BSRB.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun