Fjölmenning og menningarlæsi Sigurvin Lárus Jónsson skrifar 27. desember 2022 11:01 Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Menning Trúmál Fjölmenning Sigurvin Lárus Jónsson Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Skoðun Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Sjá meira
Ísland er fjölmenningarsamfélag, þar sem Íslendingar nýir sem ættbornir, birta fjölbreytileika í viðhorfum, venjum og lífsskoðunum. Hlutfall Íslendinga sem eru af fyrstu eða annarri kynslóð innflytjenda er nú komið yfir 17% samkvæmt tölum frá Hagstofu Íslands og vill þessi hópur eðlilega varðveita þá menningar- og trúarfleifð sem skilgreinir þau, á sama hátt og Íslendingar erlendis varðveita menningareinkenni sín. Þessi þörf að varðveita eigin menningareinkenni birtist skýrast á hátíðum og helgum stundum og Íslendingar erlendis þekkja vel að fá sent fyrir jólin hangikjöt og grænar baunir, heimshorna á milli. Ísland er fjölmenningarsamfélag, um það þarf ekki deila, en við getum sem samfélag valið að fagna þeim fjölbreytileika eða tortryggja hann. Við þekkjum öll þær afleiðingar sem slík tortryggni hefur haft í mannkynssögunni. Samhliða því að vera prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík hef ég undanfarin ár starfað við kennslu og rannsóknir í guðfræðideild við Háskólann í Münster. Hluti nemenda minna er á námsbraut sem leiðir til embættisprófs í guðfræði og stefna því á prestsskap en meirihluti nemenda minna eru kennaranemar sem stefna á kennslu í grunn- og framhaldsskólum. Flest eru þau með tvær námsgreinar í sérhæfingu sinni og læra því kristinfræði á móti annarri námsgrein. Í Þýskalandi er kristinfræði kennd í öllum bekkjum grunnskóla. Í framhaldsskólum er hægt að velja fagið sem aðalfag til stúdentsprófs. Þá er kristinfræði kennd sem skyldufag við tækniskóla til útskriftar á brautum til sveinsprófs í iðngreinum. Þessar áherslur í þýskum námskrám fyrir grunn- og framhaldsskóla byggja á stjórnarskrárvörðum rétti nemenda til fræðslu um eigin trúarhefð. Í fjórðu grein þýsku stjórnarskrárinnar er fjallað um trúfrelsi sem sé friðhelgt og að trúariðkun megi ekki trufla. Hefur þessi grein sérstakt vægi í ljósi trúarofsókna þriðja ríkisins og trúaróþols guðleysisstefnu kommúnista í Austur-Þýskalandi. Sjöunda grein tryggir síðan trúfræðslu en grunnskólanum ber að fræða nemendur um þá trúarhefð sem börnin tilheyra, eftir vali foreldra. Markmið fræðslunnar er tvíþætt. Annars vegar er skyldufræðsla um trúarbrögð til að styrkja menningarlæsi á þýska og vestræna menningu og auka þannig fjölmenningarfærni nemenda. Hins vegar er fræðsla um eigin trúarbrögð sem snýst um að styrkja nemendur í eigin trúarhefð með fræðslu um megininntak og sögu þeirrar hefðar. Námsefnið fyrir kristin ungmenni er unnið í samstarfi við kirkjurnar og fyrir múslima og gyðinga í samráði við trúarsamfélög þeirra. Menningarlæsi er grunnforsenda fjölmenningar og á sama hátt og ungmenni þurfa grunn í eigin móðurmáli til að ná tökum á erlendum málum er það grundvallaratriði að þekkja eigin trúarhefð til að geta sýnt öðrum virðingu. Fyrsta reynsla mín af þýskri fjölmenningu var ráðstefna á vegum samkirkjulegra samtaka í Wuppertal, þar sem fjallað var um samskipti múslima við samfélagið, en múslimar eru í Wuppertal um 15% íbúa. Trúarleiðtogar múslima heimsóttu ráðstefnuna og sögðu frá verkefnum með ungu fólki, þar sem markmiðið var samtal um trú og menningu. Helstu hindrunina sögðu þeir vera vanþekkingu kristinna Þjóðverja á eigin trúararfi, sem gerði samtali og samanburði erfitt fyrir. Þetta vita þýsk menntayfirvöld og því hefur á undanförnum árum verið lögð meiri áhersla á trúar- og trúarbragðafræðslu í skólum. Á heimasíðu menntamálaráðuneytisins er tekið fram að auk siðfræði er megináhersla lögð á læsi á helgum ritningum hverrar trúarhefðar fyrir sig. Þar er tekið dæmi af nýliðnu siðbótarafmæli, þar sem haldið var á lofti þeim grundvallandi áhrifum sem siðbótin hafði á þýska almenningsmenntun, með áherslunni á að allir ættu að hafa aðgengi að heilagri ritningu. Biblíufræðsla er því í forgrunni hjá nemendum á öllum skólastigum. Þeir foreldrar sem ekki tilheyra kirkju eða trúarsamfélagi geta valið hagnýta heimspeki (Praktische Philosophie) sem kemur þá í stað trúarfræðslu sem skyldufags. Kristinfræðikennsla í skólum á Íslandi hefur verið felld undir samfélagsgreinar en sú stefna er í gagnstæða átt við þá menntastefnu sem fjölmenningarþjóðir Evrópu hafa. Engum dytti í hug að halda því fram að íslenskukennsla ýti undir þröngsýni og fordóma. Þvert á móti styrkir íslenskukennsla skilning innflytjenda á íslensku samfélagi. Umburðarlyndi verður aldrei aukið með fáfræði, heldur með menntun sem miðar að því að auka menningarlæsi, styrkja þekkingu nemenda um eigin trúararf og miðla upplýstu umburðalyndi á milli trúarhefða. Í þeim anda höfum við Fríkirkjufólk boðið fjölbreyttum röddum að tala til þjóðarinnar á jólum og munum gera okkur far um að samfagna Íslendingum með annan trúarbakgrunn á þeirra helgu tíðum. Höfundur er prestur við Fríkirkjuna í Reykjavík.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun