Heiður í tölum Gunnar Smári Egilsson skrifar 14. febrúar 2022 16:07 Ég sá Gunnar Þórðarson um helgina og það var auðséð að hann er ekki ungur enn. Ég fór að hugsa um hvernig við launum manni eins og honum, sem hefur samið hundruð laga, eitthvað nærri 700-800, sem með öðrum afurðum listafólks, fléttar þann dúk sem við köllum íslenska menningu. Það fyrirbrigði er ekki sjálfgefið né sprettur af engu; það er dómkirkja sem margir koma að. Og sumir leggja meira til en aðrir. Það er líklega hugmyndin á bak við heiðurslaun listamanna, að við getum tekið ofan og hneigt okkur fyrir þeim sem hafa gefið okkur mest. Það eru 23 listamenn á heiðurslaunum, augljóslega aðeins lítill hluti þeirra sem ættu það skilið. Upphæð heiðurslauna taka mið af starfslaunum listamanna, sem eru 490.920 kr. sem verktakagreiðslur. Starfslaunin voru hækkuð fyrir áramót svo þau héldu í við lágmarkslaun sem eru nú 368 þús. kr. Hvorki heiðurslaun né starfslaun eru þannig laun í venjulegum skilningi heldur verktakagreiðslur. Þegar búið er að borga skatta, gjöld og lífeyrisgreiðslur af starfslaunum eru þau í raun jafn há lágmarkslaunum í landinu. En það var ekki það sem ég ætlaði að benda ykkur á. Tæplega 491 þús. kr. á mánuði til 23 listamanna gera um 135,5 m.kr. á ári. Í fljótu bragði gæti maður haldið að það væri þakklætisvottur Alþingis til hópsins. Það er viðlíka upphæð og Guide to Iceland ehf. fékk í skattafslátt í fyrra vegna endurnýjunar á bókunarkerfi sínu, sem skilgreint var sem nýsköpun sem almenningur ætti að styðja. Svona ef þið viljið fá hugmynd um mat Alþingis á list og menningu annars vegar og business hins vegar. Fjárframlög ríkisins til Men and Mice ehf svipað og heiðurslaunin öll Það fá hins vegar ekki allir full og óskert heiðurslaun, í raun fæstir. Reglan er sú að listamaður sem verður 70 ára fær aðeins 80% upphæðarinnar. Og það á við um 20 af 23 listamönnum á listanum. Aðeins Bubbi Morthens, Friðrik Þór Friðriksson og Vigdís Grímsdóttir eru yngri en sjötugt. Öll hin fá 392.736 kr. en ekki 490.920 kr. Þessi skerðing lækkar framlag ríkisins um 23,5 m.kr. Framlag til listamannanna er því ekki 135,5 m.kr. heldur tæplega 112 m.kr. Það er álíka upphæð og fyrirtækið Men and Mice ehf. fékk í fyrra fyrir framlag sitt til nýsköpunar íslensks samfélags. Þar sem heiðurslaunin eru verktakagreiðslur þarf listafólkið að borga tryggingargjald, samtals um 7,1 m.kr. sem renna aftur til ríkissjóðs. Nettó-framlag ríkisins til listamannanna tuttugu og þriggja er þá komið niður í 104,8 m.kr. Það er viðlíka upphæð og Gagnaverið Advania Data Centers ehf, nú atNorth, fékk í styrk í fyrra. Þar sem stærsti hluti þeirra listamanna sem fá heiðurslaun eru komin á eftirlaunaaldur (Bubbi Morthens er sá eini sem ekki er orðinn 67 ára) þá eru jaðarskattar af heiðurslaununum hár, þar sem greiðslurnar skerða ellilífeyri og greiðslur frá Tryggingastofnun auk þess sem tekinn er af þeim skattur. Elstu listamennirnir eru á tíræðisaldri (8 ), sum eru á níræðisaldri (5) og önnur á áttræðisaldri (7). Nýsköpunarstyrkir ólíkt rausnarlegri Það má því gera ráð fyrir að fæst af þessu fólki eigi umtalsverða inneign í lífeyrissjóðum, bæði vegna aldur (lífeyriskerfið er ekki enn farið að virka fyrir fólk sem er að komast á eftirlaunaaldur, hvað þá fyrir fólk sem komst á þann aldur fyrir aldarfjórðungi) og starfs (listafólk býr við basl og óreglulegar verktakagreiðslur, það er algengt að þau eigi lítið sem engin lífeyrisréttindi við lok starfsævinnar). Ég áætlaði að meðaltalið væri á milli þess að þau ættu engin lífeyrisréttindi og inneign sem gæfi þeim 100 þús. kr. á mánuði. Miðað við það mat tekur ríkið til sín um 69,4 m.kr. í skatta og skerðingar frá hópnum öllum. Þá sitja eftir um 35,5 m.kr. sem þessi 23 manna hópur listafólks fær í budduna sína. Ekkert fyrirtæki fékk svo lágan nýsköpunarstyrk í fyrra, svo ég get ekki gefið ykkur neinn samanburð. Samkvæmt þessu veitir Alþingi 23 listamönnum heiðurslaun sem fólk gæti haldið að væri 135,5 m.kr. En í raun tekur ríkið aftur 100,0 m.kr. af fólkinu eða 73,8%. Listamennirnir fá aðeins 35,5 m.kr. að skipta á milli sín. Það gera um 117 þús. kr. á mánuði til flestra. Það er spurning hvort réttlætanlegt sé að kalla þá upphæð heiðurslaun. Þjófræðið lætur ekki að sér hæða Alla vega er ljóst að fólk sem sér eftir þessum krónum til listafólksins, sem gaf svo mikið til þess umhverfis sem við lifum innan, þess sem kallað er íslensk menning, ætti kannski frekar að velta fyrir sér hvers vegna við erum að verðlauna þessi fyrirtæki svona rausnarlega fyrir það sem þau flokka undir nýsköpun. List er linnulaus nýsköpun, listafólk er nýsköpunarfólk par excellence. Og Alþingi ætti að virða það. Þetta þjófræði sem við búum við, þar sem hin ríku vaða í ríkissjóð og fylla alla vasa á meðan framlög til almennings, þurfandi eða þeirra sem gefið hafa okkur svo mikið (og sannarlega meira en fjármagns- og fyrirtækjaeigendur) er skorin við nögl. Í umræðunni er oft látið sem fólk sem er styrkt eigi það ekki skilið, sé byrði á samfélaginu, á meðan það er látið eins og fjáraustur til fjármagns- og fyrirtækjaeigenda sé sjálfsagður, þarfur og réttlátur. Þetta var ég að hugsa þegar ég horfði á Gunnar Þórðarson úr fjarska um helgina. Neðanmáls: Ingólfur Abraham Shahin á 46,3 prósenta hlut í Guide to Iceland ehf., nú Travelshift ehf., í gegnum félagið Djengis, Iurie Belegurschi á 15,8 prósent í gegnum Aurora Capital og Xiaochen Tian á 7,9 prósent í gegnum Chenchen eftir að General Electric Pension Trust keypti 20% hlut í félaginu. Eigið fé Travelshift er 1,2 milljarður í árslok 2020. Men and Mice ehf. er í eigu MM Holding sem aftur er í eigu SÍA III slhf. sem síðan er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Eigið fé SÍA III slhf. var um 10,7 milljarðar króna í árslok 2020. Advania Data Centers ehf., nú atNorth, var áður hluti Advania sem er dótturfyrirtæki fjárfestingabankans Goldman Sachs, en er nú í meirihlutaeigu sænskra og íslenskra fjárfesta þar sem VIA equity heldur um stærsta hlutinn. Eigið fé atNorth var 24,1 milljarður króna í árslok 2020. Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir. Höfundur er er formaður framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Listamannalaun Nýsköpun Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Sjá meira
Ég sá Gunnar Þórðarson um helgina og það var auðséð að hann er ekki ungur enn. Ég fór að hugsa um hvernig við launum manni eins og honum, sem hefur samið hundruð laga, eitthvað nærri 700-800, sem með öðrum afurðum listafólks, fléttar þann dúk sem við köllum íslenska menningu. Það fyrirbrigði er ekki sjálfgefið né sprettur af engu; það er dómkirkja sem margir koma að. Og sumir leggja meira til en aðrir. Það er líklega hugmyndin á bak við heiðurslaun listamanna, að við getum tekið ofan og hneigt okkur fyrir þeim sem hafa gefið okkur mest. Það eru 23 listamenn á heiðurslaunum, augljóslega aðeins lítill hluti þeirra sem ættu það skilið. Upphæð heiðurslauna taka mið af starfslaunum listamanna, sem eru 490.920 kr. sem verktakagreiðslur. Starfslaunin voru hækkuð fyrir áramót svo þau héldu í við lágmarkslaun sem eru nú 368 þús. kr. Hvorki heiðurslaun né starfslaun eru þannig laun í venjulegum skilningi heldur verktakagreiðslur. Þegar búið er að borga skatta, gjöld og lífeyrisgreiðslur af starfslaunum eru þau í raun jafn há lágmarkslaunum í landinu. En það var ekki það sem ég ætlaði að benda ykkur á. Tæplega 491 þús. kr. á mánuði til 23 listamanna gera um 135,5 m.kr. á ári. Í fljótu bragði gæti maður haldið að það væri þakklætisvottur Alþingis til hópsins. Það er viðlíka upphæð og Guide to Iceland ehf. fékk í skattafslátt í fyrra vegna endurnýjunar á bókunarkerfi sínu, sem skilgreint var sem nýsköpun sem almenningur ætti að styðja. Svona ef þið viljið fá hugmynd um mat Alþingis á list og menningu annars vegar og business hins vegar. Fjárframlög ríkisins til Men and Mice ehf svipað og heiðurslaunin öll Það fá hins vegar ekki allir full og óskert heiðurslaun, í raun fæstir. Reglan er sú að listamaður sem verður 70 ára fær aðeins 80% upphæðarinnar. Og það á við um 20 af 23 listamönnum á listanum. Aðeins Bubbi Morthens, Friðrik Þór Friðriksson og Vigdís Grímsdóttir eru yngri en sjötugt. Öll hin fá 392.736 kr. en ekki 490.920 kr. Þessi skerðing lækkar framlag ríkisins um 23,5 m.kr. Framlag til listamannanna er því ekki 135,5 m.kr. heldur tæplega 112 m.kr. Það er álíka upphæð og fyrirtækið Men and Mice ehf. fékk í fyrra fyrir framlag sitt til nýsköpunar íslensks samfélags. Þar sem heiðurslaunin eru verktakagreiðslur þarf listafólkið að borga tryggingargjald, samtals um 7,1 m.kr. sem renna aftur til ríkissjóðs. Nettó-framlag ríkisins til listamannanna tuttugu og þriggja er þá komið niður í 104,8 m.kr. Það er viðlíka upphæð og Gagnaverið Advania Data Centers ehf, nú atNorth, fékk í styrk í fyrra. Þar sem stærsti hluti þeirra listamanna sem fá heiðurslaun eru komin á eftirlaunaaldur (Bubbi Morthens er sá eini sem ekki er orðinn 67 ára) þá eru jaðarskattar af heiðurslaununum hár, þar sem greiðslurnar skerða ellilífeyri og greiðslur frá Tryggingastofnun auk þess sem tekinn er af þeim skattur. Elstu listamennirnir eru á tíræðisaldri (8 ), sum eru á níræðisaldri (5) og önnur á áttræðisaldri (7). Nýsköpunarstyrkir ólíkt rausnarlegri Það má því gera ráð fyrir að fæst af þessu fólki eigi umtalsverða inneign í lífeyrissjóðum, bæði vegna aldur (lífeyriskerfið er ekki enn farið að virka fyrir fólk sem er að komast á eftirlaunaaldur, hvað þá fyrir fólk sem komst á þann aldur fyrir aldarfjórðungi) og starfs (listafólk býr við basl og óreglulegar verktakagreiðslur, það er algengt að þau eigi lítið sem engin lífeyrisréttindi við lok starfsævinnar). Ég áætlaði að meðaltalið væri á milli þess að þau ættu engin lífeyrisréttindi og inneign sem gæfi þeim 100 þús. kr. á mánuði. Miðað við það mat tekur ríkið til sín um 69,4 m.kr. í skatta og skerðingar frá hópnum öllum. Þá sitja eftir um 35,5 m.kr. sem þessi 23 manna hópur listafólks fær í budduna sína. Ekkert fyrirtæki fékk svo lágan nýsköpunarstyrk í fyrra, svo ég get ekki gefið ykkur neinn samanburð. Samkvæmt þessu veitir Alþingi 23 listamönnum heiðurslaun sem fólk gæti haldið að væri 135,5 m.kr. En í raun tekur ríkið aftur 100,0 m.kr. af fólkinu eða 73,8%. Listamennirnir fá aðeins 35,5 m.kr. að skipta á milli sín. Það gera um 117 þús. kr. á mánuði til flestra. Það er spurning hvort réttlætanlegt sé að kalla þá upphæð heiðurslaun. Þjófræðið lætur ekki að sér hæða Alla vega er ljóst að fólk sem sér eftir þessum krónum til listafólksins, sem gaf svo mikið til þess umhverfis sem við lifum innan, þess sem kallað er íslensk menning, ætti kannski frekar að velta fyrir sér hvers vegna við erum að verðlauna þessi fyrirtæki svona rausnarlega fyrir það sem þau flokka undir nýsköpun. List er linnulaus nýsköpun, listafólk er nýsköpunarfólk par excellence. Og Alþingi ætti að virða það. Þetta þjófræði sem við búum við, þar sem hin ríku vaða í ríkissjóð og fylla alla vasa á meðan framlög til almennings, þurfandi eða þeirra sem gefið hafa okkur svo mikið (og sannarlega meira en fjármagns- og fyrirtækjaeigendur) er skorin við nögl. Í umræðunni er oft látið sem fólk sem er styrkt eigi það ekki skilið, sé byrði á samfélaginu, á meðan það er látið eins og fjáraustur til fjármagns- og fyrirtækjaeigenda sé sjálfsagður, þarfur og réttlátur. Þetta var ég að hugsa þegar ég horfði á Gunnar Þórðarson úr fjarska um helgina. Neðanmáls: Ingólfur Abraham Shahin á 46,3 prósenta hlut í Guide to Iceland ehf., nú Travelshift ehf., í gegnum félagið Djengis, Iurie Belegurschi á 15,8 prósent í gegnum Aurora Capital og Xiaochen Tian á 7,9 prósent í gegnum Chenchen eftir að General Electric Pension Trust keypti 20% hlut í félaginu. Eigið fé Travelshift er 1,2 milljarður í árslok 2020. Men and Mice ehf. er í eigu MM Holding sem aftur er í eigu SÍA III slhf. sem síðan er í eigu lífeyrissjóða að mestu. Eigið fé SÍA III slhf. var um 10,7 milljarðar króna í árslok 2020. Advania Data Centers ehf., nú atNorth, var áður hluti Advania sem er dótturfyrirtæki fjárfestingabankans Goldman Sachs, en er nú í meirihlutaeigu sænskra og íslenskra fjárfesta þar sem VIA equity heldur um stærsta hlutinn. Eigið fé atNorth var 24,1 milljarður króna í árslok 2020. Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir. Höfundur er er formaður framkvæmdastjórnar Sósíalistaflokksins.
Á heiðurslaunum listamanna eru: Bubbi Morthens, Erró, Friðrik Þór Friðriksson, Guðbergur Bergsson, Guðrún Ásmundsdóttir, Guðrún Helgadóttir, Gunnar Þórðarson, Hannes Pétursson, Hreinn Friðfinnsson, Jón Ásgeirsson, Jón Nordal, Jónas Ingimundarson, Kristbjörg Kjeld, Kristín Jóhannesdóttir, Magnús Pálsson, Matthías Johannessen, Megas, Steina Vasulka, Vigdís Grímsdóttir, Þorbjörg Höskuldsdóttir, Þorgerður Ingólfsdóttir, Þráinn Bertelsson og Þuríður Pálsdóttir.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun