Eitt „hæ“ getur skipt sköpum Bryndís Jónsdóttir og Sigríður Björk Einarsdóttir skrifa 8. nóvember 2021 07:00 Í dag 8. nóvember er dagur gegn einelti sem helgaður er forvörnum og baráttunni gegn einelti á Íslandi. Undirritaðar eru nýkomnar af ráðstefnunni World Anti-Bullying Forum í Svíþjóð þar sem fjallað var um einelti, forvarnir og rannsóknir á breiðum grunni. Ljóst er að við Íslendingar getum lært margt af því sem verið er að gera vel í öðrum löndum. Orðræðan Í mörgum fyrirlestrum kom fram að ólíkar skilgreiningar og orðanotkun þegar einelti er annars vegar, valdi oft óöryggi þeirra sem eiga að taka á eineltismálum. UNESCO stýrir nú vinnu sérfræðinga sem ætlað er að breyta þeirri skilgreiningu sem oftast er stuðst við. Það sem helst vakti athygli okkar var að ekki skuli lengur gera kröfu um að hegðun þurfi að vera endurtekin til þess að flokkast sem einelti heldur geti eitt atvik haft svo alvarleg áhrif á þolanda að hægt sé að skilgreina það sem einelti. Einnig kom fram að lögð verði áhersla á valdaójafnvægi gerenda og þolenda. Hér á landi hefur borið á því að einelti sé skilgreint á mjög mismunandi vegu og allt of oft tölum við um samskiptavanda þegar um er að ræða alvarlegt einelti. Það þýðir að við erum ekki að bregðast við með réttum hætti. Forvarnir Mikilvægi forvarna verður aldrei nógsamlega haldið á lofti. Á ráðstefnunni kom fram að of seint sé að byrja þjálfun í félagslegri og tilfinningalegri færni á miðstigi, hefja þurfi slíka þjálfun strax í leikskóla eða um þriggja ára aldurinn. Þarna er meðal annars verið að tala um þjálfun í vinsamlegum samskiptum, samkennd, tillitssemi og að geta sett sig í spor annarra. Við erum of oft að takast á við afleiðingar eineltis og laga það sem er brotið í stað þess að leggja vinnu í forvarnir. Mikilvægur partur af forvörnum er að grípa strax inn í þegar börn nota niðrandi orðfæri sem byggir á rasisma, hómófóbíu og fitusmánun svo dæmi séu tekin. Rannsóknir hafa sýnt að börn sem ástunda hatursorðræðu af þessum toga eru líklegri til að vera eða verða gerendur í eineltismálum. Foreldrar eru einnig mikilvægir aðilar í forvörnum og bekkjarstarf sem ýtir undir vinsamleg samskipti, samstarf nemenda og foreldra og jákvæða sameiginlega upplifun verður seint ofmetið. Síðast en ekki síst skulum við muna eftir því að hafa börnin okkar og ungmennin með í ráðum þegar við vinnum að heilbrigðum samskiptum og góðu starfsumhverfi í skólanum. Þau eru oft með góðar hugmyndir sem við fullorðna fólkið sjáum ekki. Eineltisáætlanir leysa ekki vandann Það er ekki nóg að skreyta sig með metnaðarfullum eineltisáætlunum á heimasíðu skóla ef ekki er unnið markvisst að því að stöðva einelti. Innleiðing áætlunarinnar er lykilatriði, það þarf einhver að þjálfa og handleiða starfsfólk skólanna og það þarf að gefa innleiðingunni nægan tíma og athygli. Kennarar þurfa að þekkja áætlunina, styðja hver annan og vinna að fyrirbyggjandi aðgerðum. Skólar þurfa að skilgreina einelti með skýrum hætti og kynna það fyrir foreldum. Foreldrar þurfa að vera tilbúnir að vinna með skólanum og detta ekki í þá gryfju að draga í efa mat starfsfólksins á ástandinu eða afneita eineltinu. Hagsmunir bæði gerenda og þolenda eru í húfi og mikilvægt að allir aðilar séu tilbúnir að vinna saman að lausn málsins. Það þarf að skoða hvað býr að baki einelti og mæta þolendum og gerendum með skilningi og stuðningi. Margir gerenda hafa ekki gott bakland eða hafa lent í áföllum. Dæmum hegðunina en ekki einstaklinginn og veitum viðeigandi aðstoð. Dagur gegn einelti Dagur gegn einelti er nú haldinn í tíunda sinn. Í ljósi þeirrar áherslu á forvarnir sem verður æ ríkari þáttur í baráttunni gegn einelti mætti vel hugsa sér að horfa frekar til þess ástands sem við viljum ná fram, endurnefna daginn og kalla hann fremur Dag vináttu, samstöðu og samkenndar. Við biðjum foreldra til að ræða við börnin sín um einelti og alvarleika þess og hvetja þau til að stíga inn í eða láta fullorðinn vita ef þau verða vitni að stríðni og einelti. Sara Damber, stofnandi Friends samtakanna í Svíþjóð, lenti sjálf í einelti, upplifði sig einmana og útskúfaða. Hún segir að eitt einfalt „hæ“ frá einum af vinsælu nemendunum í skólanum hafi breytt lífi sínu og bjargað henni úr þessari stöðu. Börnin okkar geta verið hluti af lausninni, hvetjum þau til að segja „hæ“ við skólafélaga sína sem þau telja að þurfi á vin að halda. Við vitum að margir skólar halda upp á daginn með einhverjum hætti og viljum hvetja starfsfólk skóla til þess að láta hann verða sér innblástur til áframhaldandi góðra verka í baráttunni gegn einelti. Bryndís Jónsdóttir sérfræðingur hjá Heimili og skóla, landssamtökum foreldra Sigríður Björk Einarsdóttir framkvæmdastjóri SAMFOK, samtaka foreldra grunnskólabarna í Reykjavík Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Réttindi barna Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Má spyrja homma að öllu? Sólborg Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Enn og aftur sumarlokun hjá SÁÁ Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Fjárveitingar til vegamála standast engan samanburð Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Aumingja Evrópa: Líkleg átakasvæði að Úkraínustríðinu loknu? Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Biskupsval Sigfinnur Þorleifsson,Vigfús Bjarni Albertsson skrifar Skoðun Afmennska að bjarga ekki dýrum í neyð! Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Þessu skal troðið ofan í kokið á okkur sama hvað Guðrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er ofurhagnaður? Gústaf Steingrímsson skrifar Skoðun Góð manneskja í djobbið Halldór Guðmundsson skrifar Skoðun Afkomuviðvörun Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hver er þinn innri áttaviti? Signý Gyða Pétursdóttir skrifar Skoðun Eins og sandur úr greip Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Enga saltdreifara á Bessastaði takk Skírnir Garðarsson skrifar Skoðun Hvernig forseta vilt þú? Valdís Arnarsdóttir skrifar Skoðun Spurðu fólkið Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Vopn, sprengjur og annað eins Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hvar er eldhúsglugginn? Elsa Ævarsdóttir skrifar Skoðun Bakslag í streymi Silja Snædal Drífudóttir skrifar Skoðun Tímaskekkja á 21. öldinni Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Hver er pælingin? Ásgeir Brynjar Torfason skrifar Skoðun Í átt að velsæld á nokkrum mínútum Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Er fyrirmyndarríkið Ísland í ruslflokki í sorpmálum? Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Takk fyrir vettlingana! Hópur foreldra leikskólabarna í Reykjavík skrifar Skoðun Hvað varð um samveruna? Hildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Listir og velferð Kristín Valsdóttir skrifar Skoðun Er forsetaframbjóðendum umhugað um dýravernd? Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Þegar þú vilt miklu meira bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Óbærileg léttúð VG Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Að hafa áhrif á nærumhverfi sitt Guðbrandur Einarsson skrifar Sjá meira
Í dag 8. nóvember er dagur gegn einelti sem helgaður er forvörnum og baráttunni gegn einelti á Íslandi. Undirritaðar eru nýkomnar af ráðstefnunni World Anti-Bullying Forum í Svíþjóð þar sem fjallað var um einelti, forvarnir og rannsóknir á breiðum grunni. Ljóst er að við Íslendingar getum lært margt af því sem verið er að gera vel í öðrum löndum. Orðræðan Í mörgum fyrirlestrum kom fram að ólíkar skilgreiningar og orðanotkun þegar einelti er annars vegar, valdi oft óöryggi þeirra sem eiga að taka á eineltismálum. UNESCO stýrir nú vinnu sérfræðinga sem ætlað er að breyta þeirri skilgreiningu sem oftast er stuðst við. Það sem helst vakti athygli okkar var að ekki skuli lengur gera kröfu um að hegðun þurfi að vera endurtekin til þess að flokkast sem einelti heldur geti eitt atvik haft svo alvarleg áhrif á þolanda að hægt sé að skilgreina það sem einelti. Einnig kom fram að lögð verði áhersla á valdaójafnvægi gerenda og þolenda. Hér á landi hefur borið á því að einelti sé skilgreint á mjög mismunandi vegu og allt of oft tölum við um samskiptavanda þegar um er að ræða alvarlegt einelti. Það þýðir að við erum ekki að bregðast við með réttum hætti. Forvarnir Mikilvægi forvarna verður aldrei nógsamlega haldið á lofti. Á ráðstefnunni kom fram að of seint sé að byrja þjálfun í félagslegri og tilfinningalegri færni á miðstigi, hefja þurfi slíka þjálfun strax í leikskóla eða um þriggja ára aldurinn. Þarna er meðal annars verið að tala um þjálfun í vinsamlegum samskiptum, samkennd, tillitssemi og að geta sett sig í spor annarra. Við erum of oft að takast á við afleiðingar eineltis og laga það sem er brotið í stað þess að leggja vinnu í forvarnir. Mikilvægur partur af forvörnum er að grípa strax inn í þegar börn nota niðrandi orðfæri sem byggir á rasisma, hómófóbíu og fitusmánun svo dæmi séu tekin. Rannsóknir hafa sýnt að börn sem ástunda hatursorðræðu af þessum toga eru líklegri til að vera eða verða gerendur í eineltismálum. Foreldrar eru einnig mikilvægir aðilar í forvörnum og bekkjarstarf sem ýtir undir vinsamleg samskipti, samstarf nemenda og foreldra og jákvæða sameiginlega upplifun verður seint ofmetið. Síðast en ekki síst skulum við muna eftir því að hafa börnin okkar og ungmennin með í ráðum þegar við vinnum að heilbrigðum samskiptum og góðu starfsumhverfi í skólanum. Þau eru oft með góðar hugmyndir sem við fullorðna fólkið sjáum ekki. Eineltisáætlanir leysa ekki vandann Það er ekki nóg að skreyta sig með metnaðarfullum eineltisáætlunum á heimasíðu skóla ef ekki er unnið markvisst að því að stöðva einelti. Innleiðing áætlunarinnar er lykilatriði, það þarf einhver að þjálfa og handleiða starfsfólk skólanna og það þarf að gefa innleiðingunni nægan tíma og athygli. Kennarar þurfa að þekkja áætlunina, styðja hver annan og vinna að fyrirbyggjandi aðgerðum. Skólar þurfa að skilgreina einelti með skýrum hætti og kynna það fyrir foreldum. Foreldrar þurfa að vera tilbúnir að vinna með skólanum og detta ekki í þá gryfju að draga í efa mat starfsfólksins á ástandinu eða afneita eineltinu. Hagsmunir bæði gerenda og þolenda eru í húfi og mikilvægt að allir aðilar séu tilbúnir að vinna saman að lausn málsins. Það þarf að skoða hvað býr að baki einelti og mæta þolendum og gerendum með skilningi og stuðningi. Margir gerenda hafa ekki gott bakland eða hafa lent í áföllum. Dæmum hegðunina en ekki einstaklinginn og veitum viðeigandi aðstoð. Dagur gegn einelti Dagur gegn einelti er nú haldinn í tíunda sinn. Í ljósi þeirrar áherslu á forvarnir sem verður æ ríkari þáttur í baráttunni gegn einelti mætti vel hugsa sér að horfa frekar til þess ástands sem við viljum ná fram, endurnefna daginn og kalla hann fremur Dag vináttu, samstöðu og samkenndar. Við biðjum foreldra til að ræða við börnin sín um einelti og alvarleika þess og hvetja þau til að stíga inn í eða láta fullorðinn vita ef þau verða vitni að stríðni og einelti. Sara Damber, stofnandi Friends samtakanna í Svíþjóð, lenti sjálf í einelti, upplifði sig einmana og útskúfaða. Hún segir að eitt einfalt „hæ“ frá einum af vinsælu nemendunum í skólanum hafi breytt lífi sínu og bjargað henni úr þessari stöðu. Börnin okkar geta verið hluti af lausninni, hvetjum þau til að segja „hæ“ við skólafélaga sína sem þau telja að þurfi á vin að halda. Við vitum að margir skólar halda upp á daginn með einhverjum hætti og viljum hvetja starfsfólk skóla til þess að láta hann verða sér innblástur til áframhaldandi góðra verka í baráttunni gegn einelti. Bryndís Jónsdóttir sérfræðingur hjá Heimili og skóla, landssamtökum foreldra Sigríður Björk Einarsdóttir framkvæmdastjóri SAMFOK, samtaka foreldra grunnskólabarna í Reykjavík
Skoðun Guðrún - Réttlátur og víðsýnn biskup sem fylgir samtímanum Rannveig Iðunn Ásgeirsdóttir skrifar