Fimm ástæður fyrir að endurtaka kosningarnar í heild sinni Katrín Oddsdóttir skrifar 30. september 2021 11:00 1. Eins og fram kom í fréttum í gær hefur Mannréttindadómstóllinn þegar komist að því að kerfi þar sem þingmenn úskurði sjálfir um lögmæti kjörs síns standist ekki 3. grein I. viðauka við lögfestan Mannréttindasáttmála Evrópu. Greinin ber heitið: "Réttur til frjálsra kosninga" og í fyrra fékk Belgía á baukinn fyrir sams konar brot og það sem fyrirhugað er hér heima. Það að halda áfram þessari hröðu feygðarför í átt að broti á Mannréttindasáttmála Evrópu er afleitt. Miðað við það sem ég hef séð af skrifum lögmannsins Magnúsar Norðdahl sýnist ljóst að hann ætlar með málið alla leið, ef fram fer sem horfir. Eftir Landsréttar-auðmýkinguna í fyrra, er ömurlegt að hugsa til þess að Ísland fái annan alþjóðlegan skell fyrir að geta ekki uppfyllt kröfur réttarríkisins. Spyrja þarf strax hvernig Alþingi ætli sér að bregðast við þegar Mannréttindadómstóllinn segir það sitja í skjóli ólögmætis? 2. Sú staðreynd að Alþingi hafi hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá í níu ár, eykur á alvarleika brotsins gegn Mannréttindasáttmálanum sem er í uppsiglingu. Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn samkvæmt fræðigreininni stjórnskipunarrétti. Ef farið hefði verið eftir þjóðaratkvæðagreiðslunni og nýja stjórnarskráin lögð til grundvallar sem stjórnarskrá Íslands væri það ekki verkefni Alþingis að ákveða hvort það sjálft væri rétt kjörið. Auk þess myndi vera hægt að skjóta niðurstöðu um lögmæti kosninga til dómstóla samkvæmt nýju stjórnarskránni en það er ekki hægt í dag. Með aðgerðaleysi sínu á stjórnarskrárbreytingum hefur Alþingi því haldið óhóflegum og óeðlilegum völdum sínum í þessu tilliti, þvert á vilja stjórnarskrárgjafans. 3. Báðar talningar í Norðvesturkjördæmi eru ónýtar því of mikill vafi leikur á því að þær séu hvor um sig réttar. Þetta þýðir að mínu mati að eina færa leiðin er að kjósa aftur í þessu kjördæmi, þannig að við erum hvort sem er að leggja af stað í nýjar kosningar með fyrirsjáanlegum töfum á að fullt og starfhæft Alþingi komi saman. 4. Brot á kosningalögum einskorðast ekki við þetta kjördæmi. Því miður. Eins og Jón Þór Ólafsson, fyrrverandi þingmaður, hefur sagt frá opinberlega voru innsigli rofin á utankjörfundaratkvæðum í Reykjavík mörgum dögum fyrir kjörfund sem er óheimilt. Atkvæðin voru geymd í innsigluðum herbergjum í Reykjavík og Kópvogi en innsiglin voru rofin áður en eftirlitsmaður kom í hús, sem gerir innsiglunina merkingarlausa. Enn alvarlegri er eftirfarandi staðreynd sem fram kom í frétt Rúv um málið í gær: "Allur gangur virðist þó hafa verið á því hjá yfirkjörstjórnum hvort atkvæði voru innsigluð á meðan þær hvíldu sig eftir að hafa skilað af sér lokatölum til fjölmiðla." Með öðrum orðum var hið ólögmæta vinnulag sem viðhaft var í Norðvesturkjördæmi ekki einsdæmi. Við þetta bætist að fatlað fólk fékk ekki leynilega kosningu þar sem ekki voru tjöld fyrir kjörklefum ætluðum þeim á að minnsta kosti þremur kjörstöðum. Margir aðrir vankantar hafa verið viðraðir á kosningunum sem ganga gegn lögum. Við eigum eitt skýrt og nýlegt fordæmi um ógildingu kosningar vegna slíkra formgalla sem var ákvörðun Hæstaréttar um ógildingu stjórnlagaþingskosninganna árið 2011. Það fordæmi hlýtur að eiga við hér. 5. Óheppilegar aðgerðir Landskjörstjórnar. Nú hefur komið í ljós að Ingi Tryggvason hóf sína umdeildu endurtalningu í Borgarnesi í kjölfar þess að Kristín Edwald formaður Landskjörstjórnar hafði við hann samband með ábendingu um það að mjótt væri á munum. Ég átta mig ekki á hvort Kristínu hefur hreinlega grunað að talningu í Borgarnesi væri svona ábótavant eða hvað henni gekk annars til með ábendingunni. Ekki liggur fyrir að sams konar ábending hafi farið til Suðurkjördæmis þar sem einnig var mjótt á munum. Þessi afskipti finnast mér mjög óheppileg og undarlegt hvers vegna fjölmiðlar hafa ekki hoggið meira eftir ástæðu þeirra. Þegar Landskjörstjórn kallar svo á skýrslur um framkvæmd kosninga úr öllum kjördæmum tryggir hún ekki að umboðsmenn flokka, sem eru formlegir eftirlitsmenn með kosningunum, fái aðkomu né aðgang að þeim skýrslum sem frá kjörstjórnum koma. Það er einkennilegt að hafa þá sem eftirlitsskyldu bera ekki með í slíku verkefni.Að hætti hinnar séríslensku leyndarhyggju varðist svo Landskjörstjórn fimlega efnislegum útskýringum á afstöðu sinni þegar fjölmiðlar reyndu að varpa ljósi á nákvæmlega hvers vegna hún hefði komist að þeirri niðurstöður að ekki hefði borist staðfesting frá yfirkjörstjórn Norðvesturkjördæmis um fullnægjandi meðferð kjörgagna. Nú situr svo Landskjörstjórn uppi með það verkefni að velja hvor fimmmeningahópurinn sest á þing þar sem ákvörðunum lögmæti kosninganna verður svo tekin. Þannig er Landskjörstjórn komin ansi mörgum megin borðsins finnst mér. *** Það að grafa undan trausti almennings á kosningaframkvæmd er alvarlegur hlutur að mínu mati. Öll opinber kerfi hvíla jú fyrst og fremst á trausti. Hins vegar er hreinskilni forsenda trausts og þess vegna verðum við að hafa hugrekki til að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu sem upp er komin og íhuga alvarlega hvort það sé ekki happasælast fyrir okkur sem þjóð að endurtaka hreinlega alþingiskosningarnar í heild sinni. Mín tilfinning er sú að annars muni þessi deila vinda upp á sig út í hið óendanlega, okkur öllum og lýðræðinu okkar til ills. Höfundur er lögfræðingur og formaður Stjórnarskrárfélagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Katrín Oddsdóttir Skoðun: Kosningar 2021 Alþingiskosningar 2021 Stjórnarskrá Endurtalning í Norðvesturkjördæmi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Himinhátt innanlandsflug Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hefur allt sem þarf Vilborg Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Af hverju að gera rekstraráætlun? Karl Sólnes Jónsson skrifar Skoðun Norskur skammtímagróði Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Æpandi vanþekking Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Mannréttindi sama hvað Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Helga Þórisdóttir og fjöregg íslenskrar þjóðar Páll Torfi Önundarson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru verðlaunaefni? Snorri Másson skrifar Skoðun Ótímabundin ráðgjöf til ríkisstjórnar Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Lykillinn að orkuskiptunum er úr áli Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar Skoðun „Vitum ekkert hvað við erum að gera“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nýtt örorkukerfi – verra þeirra réttlæti Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við að koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þurfum við koma Íslandi aftur á rétta braut? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Bergmál frá geymslustað líkamans Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Gummi Kalli Kristinn Sigurðsson skrifar Skoðun Það verður ekki bæði sleppt og haldið Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Katrín og Gunnar Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Andleg heilsa unga fólksins og áhrif samfélagsmiðla Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ferðaþjónusta til framtíðar Freyja Rut Emilsdóttir skrifar Skoðun Þegar enginn heldur utan um þig Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Öryggi – Forvitni – Gleði Sigríður Hrund Pétursdóttir skrifar Skoðun Öryrkjar auglýsi eftir harðorðum mótmælum! Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í lit Anna Lára Pálsdóttir skrifar Skoðun Lega lýðveldisins Íslands Eiríkur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Afhverju ætlar Carbfix að flytja CO2 inn til landsins? Bergur Sigfússon skrifar Sjá meira
1. Eins og fram kom í fréttum í gær hefur Mannréttindadómstóllinn þegar komist að því að kerfi þar sem þingmenn úskurði sjálfir um lögmæti kjörs síns standist ekki 3. grein I. viðauka við lögfestan Mannréttindasáttmála Evrópu. Greinin ber heitið: "Réttur til frjálsra kosninga" og í fyrra fékk Belgía á baukinn fyrir sams konar brot og það sem fyrirhugað er hér heima. Það að halda áfram þessari hröðu feygðarför í átt að broti á Mannréttindasáttmála Evrópu er afleitt. Miðað við það sem ég hef séð af skrifum lögmannsins Magnúsar Norðdahl sýnist ljóst að hann ætlar með málið alla leið, ef fram fer sem horfir. Eftir Landsréttar-auðmýkinguna í fyrra, er ömurlegt að hugsa til þess að Ísland fái annan alþjóðlegan skell fyrir að geta ekki uppfyllt kröfur réttarríkisins. Spyrja þarf strax hvernig Alþingi ætli sér að bregðast við þegar Mannréttindadómstóllinn segir það sitja í skjóli ólögmætis? 2. Sú staðreynd að Alþingi hafi hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæðagreiðslu um nýja stjórnarskrá í níu ár, eykur á alvarleika brotsins gegn Mannréttindasáttmálanum sem er í uppsiglingu. Þjóðin er stjórnarskrárgjafinn samkvæmt fræðigreininni stjórnskipunarrétti. Ef farið hefði verið eftir þjóðaratkvæðagreiðslunni og nýja stjórnarskráin lögð til grundvallar sem stjórnarskrá Íslands væri það ekki verkefni Alþingis að ákveða hvort það sjálft væri rétt kjörið. Auk þess myndi vera hægt að skjóta niðurstöðu um lögmæti kosninga til dómstóla samkvæmt nýju stjórnarskránni en það er ekki hægt í dag. Með aðgerðaleysi sínu á stjórnarskrárbreytingum hefur Alþingi því haldið óhóflegum og óeðlilegum völdum sínum í þessu tilliti, þvert á vilja stjórnarskrárgjafans. 3. Báðar talningar í Norðvesturkjördæmi eru ónýtar því of mikill vafi leikur á því að þær séu hvor um sig réttar. Þetta þýðir að mínu mati að eina færa leiðin er að kjósa aftur í þessu kjördæmi, þannig að við erum hvort sem er að leggja af stað í nýjar kosningar með fyrirsjáanlegum töfum á að fullt og starfhæft Alþingi komi saman. 4. Brot á kosningalögum einskorðast ekki við þetta kjördæmi. Því miður. Eins og Jón Þór Ólafsson, fyrrverandi þingmaður, hefur sagt frá opinberlega voru innsigli rofin á utankjörfundaratkvæðum í Reykjavík mörgum dögum fyrir kjörfund sem er óheimilt. Atkvæðin voru geymd í innsigluðum herbergjum í Reykjavík og Kópvogi en innsiglin voru rofin áður en eftirlitsmaður kom í hús, sem gerir innsiglunina merkingarlausa. Enn alvarlegri er eftirfarandi staðreynd sem fram kom í frétt Rúv um málið í gær: "Allur gangur virðist þó hafa verið á því hjá yfirkjörstjórnum hvort atkvæði voru innsigluð á meðan þær hvíldu sig eftir að hafa skilað af sér lokatölum til fjölmiðla." Með öðrum orðum var hið ólögmæta vinnulag sem viðhaft var í Norðvesturkjördæmi ekki einsdæmi. Við þetta bætist að fatlað fólk fékk ekki leynilega kosningu þar sem ekki voru tjöld fyrir kjörklefum ætluðum þeim á að minnsta kosti þremur kjörstöðum. Margir aðrir vankantar hafa verið viðraðir á kosningunum sem ganga gegn lögum. Við eigum eitt skýrt og nýlegt fordæmi um ógildingu kosningar vegna slíkra formgalla sem var ákvörðun Hæstaréttar um ógildingu stjórnlagaþingskosninganna árið 2011. Það fordæmi hlýtur að eiga við hér. 5. Óheppilegar aðgerðir Landskjörstjórnar. Nú hefur komið í ljós að Ingi Tryggvason hóf sína umdeildu endurtalningu í Borgarnesi í kjölfar þess að Kristín Edwald formaður Landskjörstjórnar hafði við hann samband með ábendingu um það að mjótt væri á munum. Ég átta mig ekki á hvort Kristínu hefur hreinlega grunað að talningu í Borgarnesi væri svona ábótavant eða hvað henni gekk annars til með ábendingunni. Ekki liggur fyrir að sams konar ábending hafi farið til Suðurkjördæmis þar sem einnig var mjótt á munum. Þessi afskipti finnast mér mjög óheppileg og undarlegt hvers vegna fjölmiðlar hafa ekki hoggið meira eftir ástæðu þeirra. Þegar Landskjörstjórn kallar svo á skýrslur um framkvæmd kosninga úr öllum kjördæmum tryggir hún ekki að umboðsmenn flokka, sem eru formlegir eftirlitsmenn með kosningunum, fái aðkomu né aðgang að þeim skýrslum sem frá kjörstjórnum koma. Það er einkennilegt að hafa þá sem eftirlitsskyldu bera ekki með í slíku verkefni.Að hætti hinnar séríslensku leyndarhyggju varðist svo Landskjörstjórn fimlega efnislegum útskýringum á afstöðu sinni þegar fjölmiðlar reyndu að varpa ljósi á nákvæmlega hvers vegna hún hefði komist að þeirri niðurstöður að ekki hefði borist staðfesting frá yfirkjörstjórn Norðvesturkjördæmis um fullnægjandi meðferð kjörgagna. Nú situr svo Landskjörstjórn uppi með það verkefni að velja hvor fimmmeningahópurinn sest á þing þar sem ákvörðunum lögmæti kosninganna verður svo tekin. Þannig er Landskjörstjórn komin ansi mörgum megin borðsins finnst mér. *** Það að grafa undan trausti almennings á kosningaframkvæmd er alvarlegur hlutur að mínu mati. Öll opinber kerfi hvíla jú fyrst og fremst á trausti. Hins vegar er hreinskilni forsenda trausts og þess vegna verðum við að hafa hugrekki til að horfast í augu við þessa alvarlegu stöðu sem upp er komin og íhuga alvarlega hvort það sé ekki happasælast fyrir okkur sem þjóð að endurtaka hreinlega alþingiskosningarnar í heild sinni. Mín tilfinning er sú að annars muni þessi deila vinda upp á sig út í hið óendanlega, okkur öllum og lýðræðinu okkar til ills. Höfundur er lögfræðingur og formaður Stjórnarskrárfélagsins.
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun
Skoðun Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason skrifar
Skoðun Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir skrifar
Skoðun Farsælar forvarnir í þágu barna í Reykjavík Guðrún Halla Jónsdóttir,Óskar Dýrmundur Ólafsson skrifar
Valdarán í Kirkju sjöunda dags aðventista og tengslin við fyrirhugaðar framkvæmdir í Ölfusi Jón Hjörleifur Stefánsson,Ómar Torfason Skoðun
Dánaraðstoð: Rangfærslur varðandi skrif Læknafélags Íslands Ingrid Kuhlman,Bjarni Jónsson,Sylviane Lecoulte,Steinar Harðarson,Veturliði Þór Stefánsson,Íris Davíðsdóttir Skoðun