Næsta skref jafnréttis Matthías Ólafsson skrifar 7. september 2021 15:31 Öfgafull daggæsla – forsenda jafnréttis? „Konur munu hafa náð fullu jafnrétti þegar karlar deila með þeim ábyrgð á því að ala upp næstu kynslóð“ svaraði bandaríski hæstaréttadómarinn Ruth Bader Ginsburg blaðamanni tímarits lögfræðingafélags New York borgar, aðspurð um stöðu jafnréttismála. Með orðum sínum átt Ruth við þá staðreynd, að þó mikilvægur árangur hafi náðst í jafnrétti kynjanna, hafi hann einskorðast við aukna þátttöku kvenna í atvinnulífinu. Ríkjandi hugmyndir um umönnun barna eru enn á þá vegu að hún falli í skaut mæðra frekar en feðra, í fjarveru lausna sem tryggja konum greiða leið aftur á vinnumarkað eftir að hafa alið barn. Sú lausn sem farin hefur verið er að tryggja barni daggæslu sem allra fyrst á lífsleiðinni í sem allra lengstan tíma. Daggæsla ungbarna hefur þannig þótt mikilvægt tól til að tryggja frelsi kvenna, fjárhagslegt sjálfstæði og aðgengi að vinnumarkaðnum og þeim faglega virðingastiga sem hann þykir marka í samfélaginu. Tvíeggjað sverð Rannsóknir hafa ítrekað sýnt að almennt séð eru foreldrar best til þess fallnir að annast ung börn sín. Ungabörn eru algjörlega ósjálfbjarga sem þýðir að þau eru háð því að umönnunarðili lesi í og uppfylli þarfir þeirra. Öll börn hafa þörf fyrir öryggi og fyrir því að líkamlegum og tilfinningalegum þörfum þeirra sé mætt og grunn forsenda þess að börn upplifi fullnægjandi öryggi er næm og kærleiksrík umönnun. Næm og kærleiksrík umönnun felst meðal annars í því að lágmarka streitu og vanlíðan barns og gleðjast yfir tilveru þess. Frá fæðingu og til fimm ára aldurs eru börn ekki aðeins afar háð umönnunaraðilum sínum, heldur er heili þess einnig að þroskast gífurlega mikið. Þetta tímabil er þekkt sem viðkvæmt tímabil í þroska heilans, takmarkað tímabil þar sem áhrif reynslu á heilaþroskann er sérstaklega sterk og reynslan veltur á gæði umönnunar. Væntumþykja gagnvart barninu er því lykilatriði í að tryggja umönnun sem tekur mið af þörfum barnsins á því mikla mótunarskeiði sem markar fyrstu árin. Það dýrmætasta sem við sem foreldrar getum gefið börnunum okkar er tími og athygli og því má segja að það sé tvíeggjað sverð að ætla að laga jafnréttismál með því að láta börn sem allra fyrst og sem allra lengst í hendur ókunnugra. Ísland – best í heimi? Ísland var efst á lista Alþjóðefnahagsráðsins hvað varðar frammistöðu í jafnréttismálum árið 2021. Er þetta tólfta árið í röð sem við skorum hæst á lista, m.a. í krafti hárrar atvinnuþátttöku kvenna, hlutfalli kvenna í stjórnum fyrirtækja og á þingi. Þetta er sannarlega frábær árangur sem okkur ber að hampa en tölfræðin um líðan barna hérlendis, sem ekki er óskyldur mælikvarði, er ekki eins glæsilegur. Íslensk börn eru meðal þeirra vansælustu í Evrópu og skora mun neðaren jafnaldrar þeirra í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við hvað varðar félags og námsfærni. Á sama tíma færist lyfjanotkun barna gegn kvíða og þunglyndi í aukana. Fylgni er ekki það sama og orsakatengsl, en miðað við ofangreinda umfjöllun um mikilvægi tengslamyndunnar í frumbernsku má leiða líkum að því árangur er við kemur aðgengi beggja foreldra að vinnumarkaði skapi börnum ekki nógu góða félagslega umgjörð. Fórnarlömb jafnréttis karla og kvenna frammi fyrir atvinnumarkaðnum eru börnin okkar. Lausnin; Efling feðra í foreldrahlutverkinu Svarið er ekki að afturgera þær borgaralegu og félagslegu umbætur sem konur hafa náð fram á undanförnum árum. Rót vandans er að finna í því að baráttan fyrir jafnrétti hefur fyrst og fremst snúist að atvinnumarkaði. Ganga þarf lengra í kröfunni um jafnrétti og umbylta ríkjandi hugmyndum um að umönnun barna tilheyri konum fyrst og fremst. Raunveruleg forsenda jafnréttis er þannig ekki enn meiri daggæsla, heldur jöfn umönnunarbyrði karla og kvenna. Upphrópanir um að karlar þurfi að fara að standa upp og gera skyldu sína hafa því miður skilað litlum árangri. Karlar þurfa stuðning og fræðslu, strax á meðgöngu, um mikilvægi þess að eiga hlutdeild í lífi barna sinna. Vert er að nefna að karlar búa ekki við sama stuðningsnet og konur þegar þeir standa frammi fyrir því hlutverki að verða feður í fyrsta sinn. Þeir hafa ekki alist upp við þá hugmynd að þeim beri að eiga frumkvæði að ýmis konar skipulagi um framkvæmd heimilishalds og barnaumönnunar, þeir hafa ekki fengið þau skilaboð frá samfélaginu að þegar þeir verði feður verði örlög þeirra bundin við barnið. Þeir hafa enga bumbuhópa, enga feðravernd oghafa ekki kynnst orðræðu um eðlislæga föðurást eða föðureðli. Vinnan er ekki verðmætari en börnin Raunverulegt jafnrétti krefst aðkomu stjórnvalda og vinnumarkaðar. Lenging fæðingarorlofs í 18 mánuði, þar sem körlum væri skylt að nýta jafnan hluta á við konur væri til þess fallið að hvetja karlmenn til að bera raunverulega umönnunarbyrði. Slíkri þróun mun fylgja hugarfarsbreyting í þágu þess sem í þessari grein er kallað næsta skref jafnréttis, en sú vegferð er þegar hafin með nýlegri lengingu fæðingarorlofs í 12 mánuði. Þá þarf að veita foreldrum svigrúm til að takast á við það mikilvæga hlutverk að sinna ungbarni, með því að eiga frumkvæði að því að tryggja sveigjanlegan vinnutíma og sveigjanlegt vinnuhlutfall. Mikil þörf er á þessum aðgerðum, sem styrkja samfélagslega viðurkenningu umönnunar ungra barna og skapa körlum þannig forsendur til að efla sig í feðrahlutverkinu. Raunverulegt jafnrétti krefst nefnilega viðurkenningar á þeirri staðreynd að vinnan er ekki verðmætari en umönnun barnanna okkar. Höfundur er formaður Fyrstu fimm, starfandi ráðgjafi í metanólgeiranum, stjórnmálafræðingur og pabbi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jafnréttismál Börn og uppeldi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun The man who would be king Ian McDonald Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson Skoðun Jarðakaup í nýjum tilgangi Halla Hrund Logadóttir Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú vandast valið Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun The man who would be king Ian McDonald skrifar Skoðun Umhverfisávinningur þess að þrifta Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Ókostir forsetaframbjóðandans Katrínar Jakobsdóttur Alfreð Sturla Böðvarsson skrifar Skoðun Eru orkumálin að fara úr böndunum? Jónas Guðmundsson skrifar Skoðun Skipulagsmál og uppbygging í Árborg Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Ég kýs… Gísli Ásgeirsson skrifar Skoðun Forsetaframboð í Fellini stíl Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Borgar þú 65 prósent skatt af þínum tekjum? Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun Brúarsmið á Bessastaði Jóhanna Vigdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nú getum við brotið blað Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum loftslagsaðgerðir, ekki grænþvott Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Af hverju bara hálft skref áfram? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Baldur í þágu mannúðar og samfélags Anna María Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvar er Reykjavegur? Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Af auðvaldsmönnum og undirlægjuhætti Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif á líf barna Ída Björg Unnarsdóttir skrifar Skoðun Stórbætum samgöngur Logi Einarsson skrifar Skoðun Norska veiðistöðin Friðrik Erlingsson skrifar Skoðun Köllum það réttu nafni: Fordóma Derek Terell Allen skrifar Skoðun Ótrúverðugt plan að annars góðum markmiðum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Formleg uppgjöf Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Örlætisgerningur Vilhjálmur H. Vilhjálmsson skrifar Skoðun Fjármunum veitt þangað sem neyðin er mest Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfbær framtíð Vestfjarða Sigríður Ólöf Kristjánsdóttir,Aðalsteinn Óskarsson skrifar Skoðun Burt með pólitík á Bessastöðum Kristmundur Carter skrifar Skoðun Náttúran njóti vafans, ótímabundið Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun „Almennings“ samgöngur? Bragi Gunnlaugsson skrifar Sjá meira
Öfgafull daggæsla – forsenda jafnréttis? „Konur munu hafa náð fullu jafnrétti þegar karlar deila með þeim ábyrgð á því að ala upp næstu kynslóð“ svaraði bandaríski hæstaréttadómarinn Ruth Bader Ginsburg blaðamanni tímarits lögfræðingafélags New York borgar, aðspurð um stöðu jafnréttismála. Með orðum sínum átt Ruth við þá staðreynd, að þó mikilvægur árangur hafi náðst í jafnrétti kynjanna, hafi hann einskorðast við aukna þátttöku kvenna í atvinnulífinu. Ríkjandi hugmyndir um umönnun barna eru enn á þá vegu að hún falli í skaut mæðra frekar en feðra, í fjarveru lausna sem tryggja konum greiða leið aftur á vinnumarkað eftir að hafa alið barn. Sú lausn sem farin hefur verið er að tryggja barni daggæslu sem allra fyrst á lífsleiðinni í sem allra lengstan tíma. Daggæsla ungbarna hefur þannig þótt mikilvægt tól til að tryggja frelsi kvenna, fjárhagslegt sjálfstæði og aðgengi að vinnumarkaðnum og þeim faglega virðingastiga sem hann þykir marka í samfélaginu. Tvíeggjað sverð Rannsóknir hafa ítrekað sýnt að almennt séð eru foreldrar best til þess fallnir að annast ung börn sín. Ungabörn eru algjörlega ósjálfbjarga sem þýðir að þau eru háð því að umönnunarðili lesi í og uppfylli þarfir þeirra. Öll börn hafa þörf fyrir öryggi og fyrir því að líkamlegum og tilfinningalegum þörfum þeirra sé mætt og grunn forsenda þess að börn upplifi fullnægjandi öryggi er næm og kærleiksrík umönnun. Næm og kærleiksrík umönnun felst meðal annars í því að lágmarka streitu og vanlíðan barns og gleðjast yfir tilveru þess. Frá fæðingu og til fimm ára aldurs eru börn ekki aðeins afar háð umönnunaraðilum sínum, heldur er heili þess einnig að þroskast gífurlega mikið. Þetta tímabil er þekkt sem viðkvæmt tímabil í þroska heilans, takmarkað tímabil þar sem áhrif reynslu á heilaþroskann er sérstaklega sterk og reynslan veltur á gæði umönnunar. Væntumþykja gagnvart barninu er því lykilatriði í að tryggja umönnun sem tekur mið af þörfum barnsins á því mikla mótunarskeiði sem markar fyrstu árin. Það dýrmætasta sem við sem foreldrar getum gefið börnunum okkar er tími og athygli og því má segja að það sé tvíeggjað sverð að ætla að laga jafnréttismál með því að láta börn sem allra fyrst og sem allra lengst í hendur ókunnugra. Ísland – best í heimi? Ísland var efst á lista Alþjóðefnahagsráðsins hvað varðar frammistöðu í jafnréttismálum árið 2021. Er þetta tólfta árið í röð sem við skorum hæst á lista, m.a. í krafti hárrar atvinnuþátttöku kvenna, hlutfalli kvenna í stjórnum fyrirtækja og á þingi. Þetta er sannarlega frábær árangur sem okkur ber að hampa en tölfræðin um líðan barna hérlendis, sem ekki er óskyldur mælikvarði, er ekki eins glæsilegur. Íslensk börn eru meðal þeirra vansælustu í Evrópu og skora mun neðaren jafnaldrar þeirra í þeim löndum sem við viljum bera okkur saman við hvað varðar félags og námsfærni. Á sama tíma færist lyfjanotkun barna gegn kvíða og þunglyndi í aukana. Fylgni er ekki það sama og orsakatengsl, en miðað við ofangreinda umfjöllun um mikilvægi tengslamyndunnar í frumbernsku má leiða líkum að því árangur er við kemur aðgengi beggja foreldra að vinnumarkaði skapi börnum ekki nógu góða félagslega umgjörð. Fórnarlömb jafnréttis karla og kvenna frammi fyrir atvinnumarkaðnum eru börnin okkar. Lausnin; Efling feðra í foreldrahlutverkinu Svarið er ekki að afturgera þær borgaralegu og félagslegu umbætur sem konur hafa náð fram á undanförnum árum. Rót vandans er að finna í því að baráttan fyrir jafnrétti hefur fyrst og fremst snúist að atvinnumarkaði. Ganga þarf lengra í kröfunni um jafnrétti og umbylta ríkjandi hugmyndum um að umönnun barna tilheyri konum fyrst og fremst. Raunveruleg forsenda jafnréttis er þannig ekki enn meiri daggæsla, heldur jöfn umönnunarbyrði karla og kvenna. Upphrópanir um að karlar þurfi að fara að standa upp og gera skyldu sína hafa því miður skilað litlum árangri. Karlar þurfa stuðning og fræðslu, strax á meðgöngu, um mikilvægi þess að eiga hlutdeild í lífi barna sinna. Vert er að nefna að karlar búa ekki við sama stuðningsnet og konur þegar þeir standa frammi fyrir því hlutverki að verða feður í fyrsta sinn. Þeir hafa ekki alist upp við þá hugmynd að þeim beri að eiga frumkvæði að ýmis konar skipulagi um framkvæmd heimilishalds og barnaumönnunar, þeir hafa ekki fengið þau skilaboð frá samfélaginu að þegar þeir verði feður verði örlög þeirra bundin við barnið. Þeir hafa enga bumbuhópa, enga feðravernd oghafa ekki kynnst orðræðu um eðlislæga föðurást eða föðureðli. Vinnan er ekki verðmætari en börnin Raunverulegt jafnrétti krefst aðkomu stjórnvalda og vinnumarkaðar. Lenging fæðingarorlofs í 18 mánuði, þar sem körlum væri skylt að nýta jafnan hluta á við konur væri til þess fallið að hvetja karlmenn til að bera raunverulega umönnunarbyrði. Slíkri þróun mun fylgja hugarfarsbreyting í þágu þess sem í þessari grein er kallað næsta skref jafnréttis, en sú vegferð er þegar hafin með nýlegri lengingu fæðingarorlofs í 12 mánuði. Þá þarf að veita foreldrum svigrúm til að takast á við það mikilvæga hlutverk að sinna ungbarni, með því að eiga frumkvæði að því að tryggja sveigjanlegan vinnutíma og sveigjanlegt vinnuhlutfall. Mikil þörf er á þessum aðgerðum, sem styrkja samfélagslega viðurkenningu umönnunar ungra barna og skapa körlum þannig forsendur til að efla sig í feðrahlutverkinu. Raunverulegt jafnrétti krefst nefnilega viðurkenningar á þeirri staðreynd að vinnan er ekki verðmætari en umönnun barnanna okkar. Höfundur er formaður Fyrstu fimm, starfandi ráðgjafi í metanólgeiranum, stjórnmálafræðingur og pabbi.
Skoðun Íþróttir fyrir öll, jöfnum og bætum leikinn Hólmfríður Sigþórsdóttir,Anna Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Nýr „loftslagsvænn“ iðnaður - neikvæð áhrif á lífríki og fiskveiðar Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar