Innlent

Vill færa Eld­fjalla­safnið úr Stykkis­hólmi á Reykja­nes

Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir skrifar
Haraldur er búsettur í Bandaríkjunum og er að jafna sig eftir aðgerð og hefur því ekki komist að gosstöðvunum enn sem komið er. Með hjálp tækninnar hefur hann hins vegar getað fylgst með gosinu úr rúminu.
Haraldur er búsettur í Bandaríkjunum og er að jafna sig eftir aðgerð og hefur því ekki komist að gosstöðvunum enn sem komið er. Með hjálp tækninnar hefur hann hins vegar getað fylgst með gosinu úr rúminu. Vísir/Einar

Eldgosið í Geldingadölum markar mikil tímamót í jarðsögunni þar sem vísindamenn fá í fyrsta skipti innsýn í möttulinn undir Íslandi. Þetta sagði Haraldur Sigurðsson, eldfjallafræðingur, í Víglínunni í dag.

Kvikan sem komi upp sé stórmerkileg því hún komi úr möttlinum sem er á sautján kílómetra dýpi. Haraldur segir mikið landrek á svæðinu þannig að Krýsuvík hafi færst til um heila sextán sentimetra til austurs og átta sentimetra til norðurs. Hann telur aftur á móti að eldgosið muni ekki standa lengi en muni vekja athygli út fyrir landsteinana.

„Ég tel að þessir atburðir muni hafa mikil áhrif á ferðaþjónustu á Íslandi og í því sambandi vil ég flytja Eldfjallasafn mitt frá Stykkishólmi á Reykjanes. Til að taka á móti – eldfjallasafnið nýja á góðum stað á Reykjanesi. Í Grindavík eða við Bláa lónið af því að við vitum að við munum taka á móti fullt af fólki í sambandi við þetta gos og áhuga á Íslandi almennt sem jarðfræðifyrirbæri,“ segir Haraldur.

Það var góð stemning í Geldingadölum flesta daga þessa vikunna. Margir nutu veðurblíðunnar og settust í brekkuna líkt og gert er í Herjólfsdal á Þjóðhátíð.Vísir/Vilhelm

Mjög spennandi atburðir

Haraldur er búsettur í Bandaríkjunum og er að jafna sig eftir aðgerð en hann fékk nýtt nýra á dögunum. Haraldur hefur því ekki komist að gosinu en vegna tækninnar hefur hann getað fylgst með því úr rúminu.

„Þetta eru mjög spennandi atburðir. Bæði gosið og jarðskorpuhreyfingarnar og ég hef einblínt á jarðskorpuhreyfingar því þær gefa gífurlega miklar upplýsingar. Ég hef notað aðallega GPS-stöðuna í Krýsuvík,“ segir Haraldur.

Hann segir GPS-stöðina í Krýsuvík hafa færst til á hnattkringlunni um 16 sentímetra til austurs og átta sentímetra til norðurs en ekkert færst upp eða niður. Þá megi sjá á upplýsingum frá stöðinni að í febrúar hafi komið snöggur kippur í jarðskorpunni undir Krýsuvík og hún hafi risið mjög hratt upp. Síðan þá hafi hún dvínað. Þetta marki þrýstipúls í kvikukerfinu á eldstöðvunum.

Eldgos í Geldingadal á ReykjanesiVísir/Vilhelm

„Þessi þrýstipúls – hann gefur okkur merki hver þrýstingurinn er inni í kvikukerfinu. Þú sérð að undanfarna viku hefur hann verið láréttur, púlsinn er búinn, og það þýðir að þessi þrýstipúls er búinn en kvikan er þannig að það er mjög mikið af koltvíoxíði í henni og það bullar töluvert vegna bólumyndunar, eða suðu í dýpinu,“ segir Haraldur.

Fyrsta möttulgosið á Íslandi í háa herrans tíð

Hann segir kvikuna sem komi þarna upp stórmerkilega. Hún komi úr möttlinum sem sé eitt stærsta lagið í jörðinni undir skorpunni á um 17 kílómetra dýpi.

„Möttullinn er miklu heitari en skorpan og úr möttlinum kemur þessi sérstaka kvika sem er miklu heitari en venjuleg, um 1240 stig, og inniheldur mjög mikið af koltvíoxíði. Við erum að sjá sull og bull upp úr potti sem er að sjóða í. Lítið eða ekkert af nýrri kviku sem er að koma. Það eru allar líkur á því að aðalgosvirknin sé að verða búin,“ segir Haraldur.

Eldgos í Geldingadal á ReykjanesiVísir/Vilhelm

Möttulgos eru mjög sjaldgæf að sögn Haraldar.

„Surtsey er nálægt því að vera af þessari tegund en ekki alveg. Þetta virðist vera dyngjugos en snautt af kviku þetta kerfi. Þegar þú ert með svona miklar hreyfingar og gliðnun þá myndirðu halda að það kæmi meira magn upp. Það er mjög sérstakt fyrir okkur að sjá svona sendingu úr möttlinum,“ segir Haraldur.

Ólíklegt að gosið vari lengi

Dyngjugos hafa iðulega þann eiginleika að vera virk lengi. Haraldur telur ólíklegt að gosið í Geldingadölum verði langvinnt.

„Hitt er annað mál að sum dyngjugos hafa varað í hundruð ára. Við vitum það ekki nákvæmlega. Skjaldbreiður – gæti hafa verið eitt mjög langt gos og fleiri dyngjur sem sulla upp. Það er erfitt að spá um það – við höfum ekki næga reynslu. Þetta er fyrsta dæmið eiginlega,“ segir Haraldur.

Einhverjir hafa velt því upp hvort gosið megi marka nýtt tímabil á Reykjanesskaga. Geldingadalagosið er það fyrsta á skaganum í 800 ár. Haraldur segir eldstöðvarnar ekki tengdar en margar þeirra liggi samhliða.

Eldgos í Geldingadal á ReykjanesiVísir/Vilhelm

„Ein nær frá Krýsuvík og upp í Heiðmörk. Það er kerfið sem ég hef mestar áhyggjur af. Því þá ertu komin í Heiðmörk með sprungur. Það væri mikið vandamál að fá kviku upp þar. En það er ekkert núna sem gerist í því sprungukerfi,“ segir Haraldur.

Hann segir að ef færi að gjósa í Krýsuvíkursprungunni gæti það gosið nærri byggð en í dag bendi ekkert til þess að þar sé nokkur gosórói.

„Það er byggð í hættu á því svæði. Í Hafnarfirði og við ströndina. En það er vel fylgst með því. Ekkert sem bendir til að það sé eitthvað að gerast í því kerfi einmitt núna,“ segir Haraldur.

Gosið gæti valdið byltingu í skilningi á möttlinum undir Íslandi

Mikið gas hefur fylgt gosinu í Geldingadölum og segist Haraldur ekki hafa séð annað eins á Íslandi.

„Svo er einkennandi að það er svo mikið af koltvíoxíði, það er svo mikið af gasi í þessari kviku. Ég hef aldrei séð annað eins á Íslandi. Og þegar kvikan kemur nær yfirborði þá losnar þetta koltvíoxíð úr læðingi, freyðir, og þá eykst rúmmálið á kvikunni og þá bólgnar hún út – bara eins og mjólkurhristingur og streymir upp á yfirborðið með gasbólum og látum.“

Hann segir gosið mikinn fengi fyrir jarðvísindamenn að skoða.

„Alveg stórkostlegt. Mjög sennilegt að það valdi byltingu fyrir okkur með skilningi á möttlinum undir Íslandi. Við vitum að möttullinn er aðal lagið í jörðinni en við sjáum hann aldrei. Hann er alltaf hulinn jarðskorpunni. Og að fá svona sendingar úr möttlinum er mjög verðmætt,“ segir Haraldur.


Tengdar fréttir

Loka fyrir um­ferð klukkan níu og rýma á mið­nætti

Lögreglustjórinn á Suðurnesjum hefur ákveðið að loka fyrir umferð um Suðurstrandarveg klukkan 21 í kvöld. Er þetta gert af öryggisástæðum þar sem þörf er á að hvíla björgunarlið sem hefur staðið vaktina í rúma viku.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×