Kerfisbundnar brottvísanir og stríðið gegn flóttafólki Eyrún Ólöf Sigurðardóttir skrifar 11. febrúar 2021 07:00 Fregnir af málum Blessing Newton og Uhunoma Osayomore, sem embættismenn íslenska ríkisins hafa tekið ákvörðun um að endursenda til Nígeríu þar sem bæði voru þolendur mansals, þurfa engum að koma á óvart sem á annað borð fylgist með fréttum eða samfélagsumræðu hér á landi. Síðastliðin misseri hafa sambærilegar fregnir af málum fólks á flótta orðið jafn fastur punktur í tilverunni eins og sú staðreynd að dagur fylgir nóttu eða að úrkoma fylgir oft kuldakasti. Eini munurinn er sá að fyrrnefndar staðreyndir eru óumflýjanleg náttúrulögmál en það eru endurteknar brottvísanir í flóttafólki ekki. Þvert á móti eru þær fylgifiskur pólitískrar stefnu og framfylgd hennar, sem fræðimenn hafa gengið svo langt að kalla „stríð gegn flóttafólki“ (1). Ýmsir hafa fært rök fyrir að sú stefna sem er við lýði í fólksflutningastjórnun samtímans sé ríkismiðuð (2) og stefni ekki að því marki að tryggja vernd eða velferð fólks á flótta (3). Þvert á móti sé markmiðið að byggja undir hagsmuni einstakra ríkja (einkum Vesturlanda) og áframhaldandi forréttindastöðu þeirra gagnvart öðrum ríkjum og íbúum þar (4). Þannig er í opinberri umræðu og við stefnumótun staðfastlega litið fram hjá þeirri staðreynd að vaxandi umfang á smygli á fólki, og æ hættulegri aðferðir við það, eru bein afleiðing af tálmunum á borð við þær að loka löglegum leiðum og aðferðum við að ferðast eða flýja úr einum stað í annan (5). Hið sama á við um mansal sem, eins og dæmin sýna, blómstrar í umhverfi þar sem öruggum leiðum fólks til að sjá sér og sínum farborða og lifa í friði frá vopnuðum átökum eru verulegar skorður settar. Lögfræðingurinn Violeta Moreno-Lax (3), sem hefur rannsakað fólksflutningastjórnun í Evrópu, bendir á að núverandi stefna í þeim málum smættar flótta- og farandfólk niður í tæknileg úrvinnsluefni fremur en manneskjur með persónulega sögu og bakgrunn. Um leið verður til visst stigveldi þjáninga, þar sem ákveðnar þjáningar og ákveðið magn af þeim trompar annars konar þjáningar með tilliti til þess hvort einstaklingur teljist þess verður að hljóta vernd í lagalegum skilningi. Þrátt fyrir almenna andstöðu við mansal, og viðleitni yfirvalda til að setja lög og reglur sem ætlað er að stemma stigu við því, hafa fræðimenn sýnt fram á að fæst ríki veita þolendum mansals dvalarleyfi (6). Endurtekin mótmæli almennings á Íslandi gegn meðferð Útlendingastofnunar og Kærunefnd útlendingamála á flóttafólki og hælisleitendum, þar með talið þolendum mansals, benda til að sú hefð samræmist ekki vilja fólksins í landinu. Fregnir af ríkisofbeldi í formi brottvísana og þvingaðra endursendinga í hættulegar aðstæður, eins og þær sem bíða Blessing og Uhunoma ef ÚTL og KNÚ fá sínu fram, eru svo tíðar að hætt er við því að þær fái á sig yfirbragð hins óhjákvæmilega, rétt eins og sú staðreynd að dagur fylgir nóttu og stundum er veðrið leiðinlegt. Af viðbrögðum ráðamanna mætti vissulega ætla að um brottvísanir gildi svipuð lögmál og um náttúrufyrirbæri á borð við leiðindaveður: Vissulega afleitt, en lítið við því að gera. Hið rétta er hins vegar að kerfið er jafn manngert og lögin sem það byggir á, og þar af leiðandi hvorki algilt né óbreytanlegt. Mikilvægt er að almenningur og stjórnvöld á Vesturlöndum gangist við ábyrgðinni á að hafa byggt upp kerfi fólksflutningastjórnunar og landamæraeftirlits sem hefur augljósa rasíska slagsíðu (4) frekar en að það grundvallist á virðingu fyrir mannhelgi, frelsi eða mannréttindum (2; 3). Rannsóknir sýna að opinber stefna Evrópusambandsins og Evrópuríkja í fólksflutningastjórnun hefur gert flótta- og farandfólk útsettara fyrir ofbeldi á borð við það sem Blessing og Uhunoma upplifðu og byggja hælisumsókn sína hér á landi á. Það væri því eðlilegt skref í átt að ábyrgð að íslenska ríkið, í umboði eða að kröfu almennings, veitti hér vernd bæði þeim sem og öðrum þolendum þess ofbeldis sem ríkið átti sjálft þátt í að búa til frjósaman jarðveg fyrir. Höfundur er mannfræðingur og háskólakennari. Heimildir 1) Fekete, L. (2005). The Deportation Machine: Europe, Asylum and Human Rights. Race and Class 47(1), 64-91. 2) Fassin, D. (2011). Policing borders, producing boundaries: The governmentality og immigration in Dark Times. Annual Review of Anthropology 40, 213-226. 3) Moreno-Lax, V. (2018). The EU Humanitarian Border and the Securitization of Human Rights: The ‘Rescue-Through-Interdiction/Rescue-Without-Protection‘ Paradigm. Journal of Common Market Studies 56(1), 119-140. 4) Jones, R. (2016). Violent Borders. Refugees and the Right to Move. Verso. 5) Lemberg-Pedersen, M. (2018). Security, industry and migration in European border control. The Routledge Handbook of the Politics of Migration in Europe. 6) Anderson, B. (2016). Trafficking. The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies. Oxford University Press. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hælisleitendur Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Minn maður mun standa í lappirnar Helgi Pétursson Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason Skoðun Hví Halla Hrund? – Skyldulesning! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir Skoðun Afturbatapíka í skilgreiningu HKL Steingrímur Gunnarsson Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks Skoðun Er landið stjórnlaust og býr þjóðin við valdníðslu og rányrkju? Vilhelm Jónsson Skoðun Hefur allt til brunns að bera Árný Björg Blandon Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason Skoðun Það skiptir máli hver er forseti landsins Unnar Geir Unnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Kvenskörung á Bessastaði Þorbergur Þórsson skrifar Skoðun Traustir skulu hornsteinar Jakob Bragi Hannesson skrifar Skoðun Ég treysti Katrínu Guðný Hildur Magnúsdóttir skrifar Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar Skoðun Gallar frambjóðandans - hjálparhönd til óákveðinna Gunnar Helgason skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnarformanns Gildis Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rjúfum þögnina: andlegt ofbeldi Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna kýs ég „nörd“ í smáríkjafræðum sem forseta? Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kjósum húmanista – Konu hugsjóna og framkvæmdargleði Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Óhollustan í að sópa gærdeginum undir teppi skrifar Skoðun Við eigum skilið Höllu Tómasdóttur! Thor Ólafsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Að sitja vel í sjálfri sér Kolbrún Sverrisdóttir skrifar Skoðun Halla Tómasdóttir fyrir okkur unga fólkið Kári Sigfússon skrifar Skoðun Kjósum alvöru forseta en ekki óbreytt ástand Kári Allansson skrifar Skoðun Ætlar auðvaldinu loks að takast að ráða í forsetaembættið? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Halla Hrund Logadóttir: Framtíðarforseti Íslands? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Ég kýs Katrínu! Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Skoðun Opinber umræða í þágu hugsunar Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Hefur allt til brunns að bera Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Brjótum heimsblað! Hallgrímur Helgason skrifar Skoðun Kjósum forseta sem við treystum Ingileif Jónsdóttir skrifar Skoðun Það skiptir máli hver er forseti landsins Unnar Geir Unnarsson skrifar Skoðun Sjálfstæði eða fall? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Afturbatapíka í skilgreiningu HKL Steingrímur Gunnarsson skrifar Skoðun Ó, vakna þú mín Þyrnirós! Ólafur H. Ólafsson skrifar Skoðun Kryddum tilveruna í skrautbúning Ásdís Rán Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Er landið stjórnlaust og býr þjóðin við valdníðslu og rányrkju? Vilhelm Jónsson skrifar Skoðun Hví Halla Hrund? – Skyldulesning! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason skrifar Sjá meira
Fregnir af málum Blessing Newton og Uhunoma Osayomore, sem embættismenn íslenska ríkisins hafa tekið ákvörðun um að endursenda til Nígeríu þar sem bæði voru þolendur mansals, þurfa engum að koma á óvart sem á annað borð fylgist með fréttum eða samfélagsumræðu hér á landi. Síðastliðin misseri hafa sambærilegar fregnir af málum fólks á flótta orðið jafn fastur punktur í tilverunni eins og sú staðreynd að dagur fylgir nóttu eða að úrkoma fylgir oft kuldakasti. Eini munurinn er sá að fyrrnefndar staðreyndir eru óumflýjanleg náttúrulögmál en það eru endurteknar brottvísanir í flóttafólki ekki. Þvert á móti eru þær fylgifiskur pólitískrar stefnu og framfylgd hennar, sem fræðimenn hafa gengið svo langt að kalla „stríð gegn flóttafólki“ (1). Ýmsir hafa fært rök fyrir að sú stefna sem er við lýði í fólksflutningastjórnun samtímans sé ríkismiðuð (2) og stefni ekki að því marki að tryggja vernd eða velferð fólks á flótta (3). Þvert á móti sé markmiðið að byggja undir hagsmuni einstakra ríkja (einkum Vesturlanda) og áframhaldandi forréttindastöðu þeirra gagnvart öðrum ríkjum og íbúum þar (4). Þannig er í opinberri umræðu og við stefnumótun staðfastlega litið fram hjá þeirri staðreynd að vaxandi umfang á smygli á fólki, og æ hættulegri aðferðir við það, eru bein afleiðing af tálmunum á borð við þær að loka löglegum leiðum og aðferðum við að ferðast eða flýja úr einum stað í annan (5). Hið sama á við um mansal sem, eins og dæmin sýna, blómstrar í umhverfi þar sem öruggum leiðum fólks til að sjá sér og sínum farborða og lifa í friði frá vopnuðum átökum eru verulegar skorður settar. Lögfræðingurinn Violeta Moreno-Lax (3), sem hefur rannsakað fólksflutningastjórnun í Evrópu, bendir á að núverandi stefna í þeim málum smættar flótta- og farandfólk niður í tæknileg úrvinnsluefni fremur en manneskjur með persónulega sögu og bakgrunn. Um leið verður til visst stigveldi þjáninga, þar sem ákveðnar þjáningar og ákveðið magn af þeim trompar annars konar þjáningar með tilliti til þess hvort einstaklingur teljist þess verður að hljóta vernd í lagalegum skilningi. Þrátt fyrir almenna andstöðu við mansal, og viðleitni yfirvalda til að setja lög og reglur sem ætlað er að stemma stigu við því, hafa fræðimenn sýnt fram á að fæst ríki veita þolendum mansals dvalarleyfi (6). Endurtekin mótmæli almennings á Íslandi gegn meðferð Útlendingastofnunar og Kærunefnd útlendingamála á flóttafólki og hælisleitendum, þar með talið þolendum mansals, benda til að sú hefð samræmist ekki vilja fólksins í landinu. Fregnir af ríkisofbeldi í formi brottvísana og þvingaðra endursendinga í hættulegar aðstæður, eins og þær sem bíða Blessing og Uhunoma ef ÚTL og KNÚ fá sínu fram, eru svo tíðar að hætt er við því að þær fái á sig yfirbragð hins óhjákvæmilega, rétt eins og sú staðreynd að dagur fylgir nóttu og stundum er veðrið leiðinlegt. Af viðbrögðum ráðamanna mætti vissulega ætla að um brottvísanir gildi svipuð lögmál og um náttúrufyrirbæri á borð við leiðindaveður: Vissulega afleitt, en lítið við því að gera. Hið rétta er hins vegar að kerfið er jafn manngert og lögin sem það byggir á, og þar af leiðandi hvorki algilt né óbreytanlegt. Mikilvægt er að almenningur og stjórnvöld á Vesturlöndum gangist við ábyrgðinni á að hafa byggt upp kerfi fólksflutningastjórnunar og landamæraeftirlits sem hefur augljósa rasíska slagsíðu (4) frekar en að það grundvallist á virðingu fyrir mannhelgi, frelsi eða mannréttindum (2; 3). Rannsóknir sýna að opinber stefna Evrópusambandsins og Evrópuríkja í fólksflutningastjórnun hefur gert flótta- og farandfólk útsettara fyrir ofbeldi á borð við það sem Blessing og Uhunoma upplifðu og byggja hælisumsókn sína hér á landi á. Það væri því eðlilegt skref í átt að ábyrgð að íslenska ríkið, í umboði eða að kröfu almennings, veitti hér vernd bæði þeim sem og öðrum þolendum þess ofbeldis sem ríkið átti sjálft þátt í að búa til frjósaman jarðveg fyrir. Höfundur er mannfræðingur og háskólakennari. Heimildir 1) Fekete, L. (2005). The Deportation Machine: Europe, Asylum and Human Rights. Race and Class 47(1), 64-91. 2) Fassin, D. (2011). Policing borders, producing boundaries: The governmentality og immigration in Dark Times. Annual Review of Anthropology 40, 213-226. 3) Moreno-Lax, V. (2018). The EU Humanitarian Border and the Securitization of Human Rights: The ‘Rescue-Through-Interdiction/Rescue-Without-Protection‘ Paradigm. Journal of Common Market Studies 56(1), 119-140. 4) Jones, R. (2016). Violent Borders. Refugees and the Right to Move. Verso. 5) Lemberg-Pedersen, M. (2018). Security, industry and migration in European border control. The Routledge Handbook of the Politics of Migration in Europe. 6) Anderson, B. (2016). Trafficking. The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies. Oxford University Press.
Skoðun ALDIN kallar eftir loftslagsaðgerðum Árni Bragason,Halldór Reynisson,Heiðrun Guðmundsdóttir,Dagný Halldórsdóttir,Tryggvi Felixson skrifar
Skoðun Sanngjarnt lífeyriskerfi: Neikvæða eða jákvæða hvata til að virkja fatlað fólk til atvinnuþátttöku ? Gunnar Alexander Ólafsson ,Sigurður Árnason skrifar