Miðgarðsormur og lýðræðið Ágústa Ágústsdóttir skrifar 1. febrúar 2021 11:31 Það er stundum hollt að nálgast hluti út frá öðru sjónarhorni, en notast við sömu rökin. Hvers vegna ætti að breyta stórum hluta höfuðborgarsvæðisins í þjóðgarð gæti einhver spurt sig að eftir að hafa lesið síðasta pistil minn um „Miðborgarþjóðgarð“? Sú spurning er af sama meiði og spurningin „hvers vegna Miðhálendisþjóðgarð ?“. Rökin sem notast er við þar eru t.d. „náttúruvernd, komandi kynslóðir og óreiða“. Ef við tölum um óreiðu út frá stjórnsýslustigi sveitarfélaga, sem enginn hefur getað bent á hver sé nákvæmlega, svo það réttlæti slíka yfirtöku á landsvæðum þeirra, þá skulum við taka okkur tíma og skoða hlutina út frá jafnræði og lýðræði. Reykjavík er sameign þjóðarinnar rétt eins og landbyggðin er sameign þjóðarinnar. Reykjavíkurborg er eitt af sveitarfélögum landsins. Væri þá ekki eðlilegt að ætla stjórnsýslu landsbyggðar og stjórnsýslu höfuðborgarsvæðis að vera jafn rétthá. Ef það er talið réttlætanlegt að taka allt upp í 65% lands eins sveitarfélags og breyta því í ríkisstofnun með rökum um óreiðu, náttúru- og minjavernd, þá hljóta sömu rök að gilda fyrir öll sveitarfélög óháð þéttbýlni. Og af nægu er að taka þegar kemur að rökum fyrir náttúru- og minjavernd á höfuðborgarsvæðinu. Er hin margumtalaða óreiða til staðar á höfuðborgarsvæðinu ? Væri slík staðhæfing næg ein og sér til að leggja drög að yfirtöku stórs hluta höfuðborgarinnar, með orðunum „verndun náttúru og minja fyrir komandi kynslóðir“ að leiðarljósi ? Væri það ekki frekar eðlileg krafa til stjórnvalda lýðræðis að sýna þyrfti sannanlega fram á nauðsyn slíkrar yfirtöku á landi með öðru en slagorðum og staðhæfingum ? Þyrfti stjórnvaldið þá ekki að sýna fram á að allt annað hafi verið reynt til þrautar án árangurs, eins og t.d. samvinna ? En það er einmitt það form sem nú þegar er í gildi á þjólendum okkar. Ég er fædd og uppalinn í höfuðborginni. En ég valdi að búa fjarri borginni. Því verð ég að treysta höfuðborgarbúum til að hugsa vel um hana. Ég get haft skoðun á hlutum þar, en sætti mig við að íbúarnir haldi í taumana gegnum lýðræðið. Mér þykir vænt um höfuðborgina og ég vil geta sótt hana heim hvort sem það er til afþreyingar eða annars. Lykilorðið snýst einmitt um lýðræði og traus til þeirrar stjórnsýslu sem við kjósum okkur, hvort sem okkur líkar svo niðurstaða kosninga betur eða verr. Því nýti ég mér minn lýðræðislega taum sem mér er gefinn í mínu sveitarfélagi til að hafa áhrif til góðs þar. Því gæti ég aldrei stutt slíkt inngrip í lýðræðisvald sveitarfélags eins og Alþingi leyfir sér nú í nafni stofnanavæðingar án þess að fyrir lægi: A) beiðni viðkomandi sveitarfélags um yfirtöku ríkisins á ákveðnu landi samkvæmt umboði íbúa þess. B) að sýnt hafi verið frammá með óyggjandi hætti að allt annað hafi verið reynt til hlítar sem réttlæti inngrip ríkisins. Sveitarfélögin hafa nánast frá upphafi byggðar á Íslandi verið grundvallareining í stjórnskipan landsins og má segja að Goðorðin til forna hafi markað upphaf þeirra. Sveitarfélögin bera ábyrgð á framkvæmd hins staðbundna lýðræðis og eru kosin til að halda utan um réttindi og hagsmuni íbúa þeirra. Að taka lýðræðislega rekið land þar sem stjórnsýsla sveitarfélaga gildir ásamt þjóðlendulögum, því breytt í ríkisstofnun þar sem gilda önnur lög og halda því svo fram að áhrif stjórnsýslu sveitarfélaga muni áfram vera við lýði v. fjölda fulltrúa þeirra sem þar munu sitja í ráðum, stenst enga skoðun sama frá hvaða sjónarhorni þú skoðar þá fullyrðingu. Þarna inni er ekkert sem að mínu viti gæti komist nálægt því að kallast lýðræði. Í tillögu Umhverfisstofnunar árið 2003 um náttúruverndaráætlun 2004-2008 var gert ráð fyrir friðlýsingu lands við Öxarfjörð (mest allt land í umsjá Landgræðslu ríkisins). Heimamönnum leist ekki á enda ástand svæðisins mjög gott og því skorti rök fyrir friðlýsingunni. Rök UST voru m.a.: 1. Innfluttar og framandi tegundir, t.d. minkur og alaskalúpína, hafi raskað og ógnað lífríki svæðisins. 2. Sandfokshætta sé á svæðinu. 3. Aukin skógrækt norðan Ásbyrgis. Rökleysan í þessu máli er algjör og sýnir að ekki er nóg að bera fram fullyrðingar um nauðsysn friðunar og verndunar eins og í orðunum einum felist sönnunin. Skoðum þetta nánar til skýringar: 1. Minkur. Hvernig verndar friðun lands lífríkið frá minknum ? Ætla menn að setja niður skilti og kenna honum myndmál eða lestur svo hann haldi sig frá og angri þá lífríki annars staðar ? 2. Lúpínan. Henni var sáð af Langræðslu ríkisins á margra ára tímabili til þess að hefta það mikla sandfok sem þar geysaði og ógnaði einmitt lífríki og landi. Telst sú planta nú ógn við lífríkið á sama stað ? 3. Sandfokshætta. Ekkert sandfok er nú á svæðinu þökk sé lúpínunni og þeirri uppgræðslu sem átti sér stað á sínum tíma. Sandfok í dag er eingöngu bundið við ströndina og meðfram farvegi Jöklu og nær ekki yfirhöndinni vegna þess hve landið er vel uppgrætt. 4. Skógrækt norðan Ásbyrgis. Áður en skógrækt ríkisins hóf gróðursetningu trjáa á sandinum var sandfok töluvert vandamál í Ásbyrgi og víðar. Í dag vex þarna fallegur skógur og virkar sem mikið skjól fyrir vindi og veðrum. En þar sem þetta eru erlendar trjátegundir eru þær taldar ógn við lífríkið. Þessi gjörningur náðist ekki í gegn. Þess í stað óskaði Landgræðsla ríkisins eftir því árið 2014, að landeigendum yrði stefnt þar sem þeir gerðu nú kröfu til landsins. 2017 fengu landeigendur tilkynningu um fyrirhugaða málshöfðun. Nú í febrúar verður málið tekið fyrir í héraðsdómi í þriðja sinn, rekið af ríkissjóði Íslands fyrir fé skattgreiðenda. Með lögum skal land taka og með þeim mun hinn marghöfða Miðgarðsormur hringa sig um landið þar til hann nær í sjálfs sér skott ! Lýðræði byggist á því að völd ríkisins komi frá almenningi en ekki ríkinu sjálfu. Því tel ég það siðferðislega rangt og andstætt þeim lýðræðislegu gildum sem Alþingi og forseti Íslands eiga að vinna eftir þegar t.d. einstaklingur er skipaður í ráðherrastól án þess að hafa fengið til þess lýðræðislegt umboð almennings í gegnum kosningar og vekur upp spurningar um 15. gr. 2. kafla Stjórnarskrár Íslands sem fjallar um skipan ráðherra með forsetavaldi. Höfundur er íbúi og sauðfjár- og ferðaþjónustubóndi við Öxarfjörð Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ágústa Ágústsdóttir Hálendisþjóðgarður Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Sjá meira
Það er stundum hollt að nálgast hluti út frá öðru sjónarhorni, en notast við sömu rökin. Hvers vegna ætti að breyta stórum hluta höfuðborgarsvæðisins í þjóðgarð gæti einhver spurt sig að eftir að hafa lesið síðasta pistil minn um „Miðborgarþjóðgarð“? Sú spurning er af sama meiði og spurningin „hvers vegna Miðhálendisþjóðgarð ?“. Rökin sem notast er við þar eru t.d. „náttúruvernd, komandi kynslóðir og óreiða“. Ef við tölum um óreiðu út frá stjórnsýslustigi sveitarfélaga, sem enginn hefur getað bent á hver sé nákvæmlega, svo það réttlæti slíka yfirtöku á landsvæðum þeirra, þá skulum við taka okkur tíma og skoða hlutina út frá jafnræði og lýðræði. Reykjavík er sameign þjóðarinnar rétt eins og landbyggðin er sameign þjóðarinnar. Reykjavíkurborg er eitt af sveitarfélögum landsins. Væri þá ekki eðlilegt að ætla stjórnsýslu landsbyggðar og stjórnsýslu höfuðborgarsvæðis að vera jafn rétthá. Ef það er talið réttlætanlegt að taka allt upp í 65% lands eins sveitarfélags og breyta því í ríkisstofnun með rökum um óreiðu, náttúru- og minjavernd, þá hljóta sömu rök að gilda fyrir öll sveitarfélög óháð þéttbýlni. Og af nægu er að taka þegar kemur að rökum fyrir náttúru- og minjavernd á höfuðborgarsvæðinu. Er hin margumtalaða óreiða til staðar á höfuðborgarsvæðinu ? Væri slík staðhæfing næg ein og sér til að leggja drög að yfirtöku stórs hluta höfuðborgarinnar, með orðunum „verndun náttúru og minja fyrir komandi kynslóðir“ að leiðarljósi ? Væri það ekki frekar eðlileg krafa til stjórnvalda lýðræðis að sýna þyrfti sannanlega fram á nauðsyn slíkrar yfirtöku á landi með öðru en slagorðum og staðhæfingum ? Þyrfti stjórnvaldið þá ekki að sýna fram á að allt annað hafi verið reynt til þrautar án árangurs, eins og t.d. samvinna ? En það er einmitt það form sem nú þegar er í gildi á þjólendum okkar. Ég er fædd og uppalinn í höfuðborginni. En ég valdi að búa fjarri borginni. Því verð ég að treysta höfuðborgarbúum til að hugsa vel um hana. Ég get haft skoðun á hlutum þar, en sætti mig við að íbúarnir haldi í taumana gegnum lýðræðið. Mér þykir vænt um höfuðborgina og ég vil geta sótt hana heim hvort sem það er til afþreyingar eða annars. Lykilorðið snýst einmitt um lýðræði og traus til þeirrar stjórnsýslu sem við kjósum okkur, hvort sem okkur líkar svo niðurstaða kosninga betur eða verr. Því nýti ég mér minn lýðræðislega taum sem mér er gefinn í mínu sveitarfélagi til að hafa áhrif til góðs þar. Því gæti ég aldrei stutt slíkt inngrip í lýðræðisvald sveitarfélags eins og Alþingi leyfir sér nú í nafni stofnanavæðingar án þess að fyrir lægi: A) beiðni viðkomandi sveitarfélags um yfirtöku ríkisins á ákveðnu landi samkvæmt umboði íbúa þess. B) að sýnt hafi verið frammá með óyggjandi hætti að allt annað hafi verið reynt til hlítar sem réttlæti inngrip ríkisins. Sveitarfélögin hafa nánast frá upphafi byggðar á Íslandi verið grundvallareining í stjórnskipan landsins og má segja að Goðorðin til forna hafi markað upphaf þeirra. Sveitarfélögin bera ábyrgð á framkvæmd hins staðbundna lýðræðis og eru kosin til að halda utan um réttindi og hagsmuni íbúa þeirra. Að taka lýðræðislega rekið land þar sem stjórnsýsla sveitarfélaga gildir ásamt þjóðlendulögum, því breytt í ríkisstofnun þar sem gilda önnur lög og halda því svo fram að áhrif stjórnsýslu sveitarfélaga muni áfram vera við lýði v. fjölda fulltrúa þeirra sem þar munu sitja í ráðum, stenst enga skoðun sama frá hvaða sjónarhorni þú skoðar þá fullyrðingu. Þarna inni er ekkert sem að mínu viti gæti komist nálægt því að kallast lýðræði. Í tillögu Umhverfisstofnunar árið 2003 um náttúruverndaráætlun 2004-2008 var gert ráð fyrir friðlýsingu lands við Öxarfjörð (mest allt land í umsjá Landgræðslu ríkisins). Heimamönnum leist ekki á enda ástand svæðisins mjög gott og því skorti rök fyrir friðlýsingunni. Rök UST voru m.a.: 1. Innfluttar og framandi tegundir, t.d. minkur og alaskalúpína, hafi raskað og ógnað lífríki svæðisins. 2. Sandfokshætta sé á svæðinu. 3. Aukin skógrækt norðan Ásbyrgis. Rökleysan í þessu máli er algjör og sýnir að ekki er nóg að bera fram fullyrðingar um nauðsysn friðunar og verndunar eins og í orðunum einum felist sönnunin. Skoðum þetta nánar til skýringar: 1. Minkur. Hvernig verndar friðun lands lífríkið frá minknum ? Ætla menn að setja niður skilti og kenna honum myndmál eða lestur svo hann haldi sig frá og angri þá lífríki annars staðar ? 2. Lúpínan. Henni var sáð af Langræðslu ríkisins á margra ára tímabili til þess að hefta það mikla sandfok sem þar geysaði og ógnaði einmitt lífríki og landi. Telst sú planta nú ógn við lífríkið á sama stað ? 3. Sandfokshætta. Ekkert sandfok er nú á svæðinu þökk sé lúpínunni og þeirri uppgræðslu sem átti sér stað á sínum tíma. Sandfok í dag er eingöngu bundið við ströndina og meðfram farvegi Jöklu og nær ekki yfirhöndinni vegna þess hve landið er vel uppgrætt. 4. Skógrækt norðan Ásbyrgis. Áður en skógrækt ríkisins hóf gróðursetningu trjáa á sandinum var sandfok töluvert vandamál í Ásbyrgi og víðar. Í dag vex þarna fallegur skógur og virkar sem mikið skjól fyrir vindi og veðrum. En þar sem þetta eru erlendar trjátegundir eru þær taldar ógn við lífríkið. Þessi gjörningur náðist ekki í gegn. Þess í stað óskaði Landgræðsla ríkisins eftir því árið 2014, að landeigendum yrði stefnt þar sem þeir gerðu nú kröfu til landsins. 2017 fengu landeigendur tilkynningu um fyrirhugaða málshöfðun. Nú í febrúar verður málið tekið fyrir í héraðsdómi í þriðja sinn, rekið af ríkissjóði Íslands fyrir fé skattgreiðenda. Með lögum skal land taka og með þeim mun hinn marghöfða Miðgarðsormur hringa sig um landið þar til hann nær í sjálfs sér skott ! Lýðræði byggist á því að völd ríkisins komi frá almenningi en ekki ríkinu sjálfu. Því tel ég það siðferðislega rangt og andstætt þeim lýðræðislegu gildum sem Alþingi og forseti Íslands eiga að vinna eftir þegar t.d. einstaklingur er skipaður í ráðherrastól án þess að hafa fengið til þess lýðræðislegt umboð almennings í gegnum kosningar og vekur upp spurningar um 15. gr. 2. kafla Stjórnarskrár Íslands sem fjallar um skipan ráðherra með forsetavaldi. Höfundur er íbúi og sauðfjár- og ferðaþjónustubóndi við Öxarfjörð
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir Skoðun