Hvalir og selir: dýrin sem ríkisstjórnin skilur eftir Andrés Ingi Jónsson skrifar 29. janúar 2021 12:00 Hvalveiðar byggja á rúmlega 70 ára gömlum lögum og lagaramminn utan um seli teygir sig að hluta 700 ár aftur í tímann. Óháð því hvort við viljum leyfa hvalveiðar eða ekki, þá er deginum ljósara að lögin utan um þessar tegundir sjávarspendýra eru löngu úrelt. Slæm lagaleg staða sjávarspendýra var dregin mjög skýrt fram í skýrslu um vernd, velferð og veiðar villtra fugla og spendýra, svokallaðri villidýraskýrslu, árið 2013. Þar var lagt til að semja ný villidýralög og byggja þar á helstu meginreglum umhverfisréttar og alþjóðasamningum á sviði náttúruverndar. Skýrsluhöfundar voru mjög skýrir í afstöðu sinni þegar kom að sjávarspendýrum: Langbesta leiðin til að bæta úr lagalegri stöðu sela og hvala væri að fella öll sjávarspendýr undir ný villidýralög. Það myndi ekki útiloka sjálfbærar nytjar þeirra – ekki frekar en annarra dýra sem lögin ná til og heimilt er að veiða – en myndi tryggja að meginreglur umhverfisréttar næðu til þeirra. Seinna, seinna, segir umhverfisráðherra Í síðustu viku mælti umhverfis- og auðlindaráðherra loks fyrir frumvarpi til nýrra heildarlaga um vernd, velferð og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Þar er mikið byggt á þeim faglega grunni sem liggur fyrir í villidýraskýrslunni, fyrir utan það veigamikla atriði að í frumvarpinu er ekki lagt til að láta lögin ná utan um sjávarspendýr. Þegar ég spurði umhverfis- og auðlindaráðherra út í ástæður þessa, þá sagðist hann vera hjartanlega sammála því að sjávarspendýr ættu að heyra undir lögin sem hann var að mæla fyrir. Það hefði einfaldlega ekki náðst samstaða um það á milli ráðuneyta, en sér þætti það eðlilegt „næsta skref“. Sama var uppi á teningnum 2012, þegar verkefni færðust innan stjórnarráðsins og umhverfis- og auðlindaráðuneytið var búið til. Þá þótti ekki tímabært að færa sjávarspendýr yfir til umhverfisráðuneytisins, sem þó fjallar um öll önnur villt spendýr á landinu. Það þótti frekar eðlilegt sem næsta skref. Tafarökin héldu mögulega vatni fyrir níu árum, en í dag getur umhverfis- og auðlindaráðherra ekki sætt sig við að velferð sjávarspendýra sé „bara næst“. Ekkert þarf að laga, segir sjávarútvegsráðherra Í þessari viku spurði ég sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra út í hans afstöðu og hvernig hann sæi fyrir sér að bæta lagarammann utan um sjávarspendýrin ef ekki með því að fella þau undir ný villidýralög. Þar kom í ljós að ráðherrann hefur engin áform um að endurskoða löggjöf um hvali eða seli í sínu ráðuneyti, enda telur hann óþarfa að hafa áhyggjur af stöðu sjávarspendýra – vegna þess að tillögur Hafró um nýtingu hvala byggi á bestu fáanlegum gögnum. Þarna horfir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra algjörlega framhjá faglegum niðurstöðu villidýraskýrslunnar og talar þvert gegn því sem kom fram hjá umhverfis- og auðlindaráðherra örfáum dögum áður. Lagalegt tómarúm í málefnum sela og hvala er staðreynd og það veldur oft vandræðum. Það stóð t.d. í veginum þegar þurfti að friða landsel sérstaklega, en hann hefur undanfarin ár lent á válista Náttúrufræðistofnunar, og kemur í veg fyrir að hvalaskoðunarfyrirtækjum sé gert að setja sér umgengnisreglur um dýrin í sinni starfsemi. Grjóthörð afstaða ráðherra Sjálfstæðisflokksins byggir ekki á bestu fáanlegu gögnum heldur varnarstöðu um hvalveiðar, hverfandi og ósjálfbæra atvinnugrein. Hliðarverkunin er sú að allt annað í kringum sjávarspendýr hefur verið vanrækt áratugum saman. Alþingi og almenningur þurfa að klára málið Ný villidýralög verða næstu vikurnar til umfjöllunar hjá umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis – og öllum heimilt að senda inn umsögn á vef Alþingis. Af viðbrögðum ráðherranna tveggja að dæma, þá þarf Alþingi að leysa vandann sem reyndist ríkisstjórninni ofviða. Umhverfis- og auðlindaráðherra fékk ekki pólitískan stuðning til að leggja fram fullburða frumvarp til villidýralaga, enda þykir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra ekkert þurfa að lagfæra. Það er mikilvægt að þingið fái skýr skilaboð frá almenningi, sérfræðingum og dýraverndarsinnum um að klára verkefnið sem ríkisstjórnin réð ekki við: Komum hvölum og selum inn í villidýralög. Höfundur er alþingismaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Alþingi Dýr Umhverfismál Skoðun: Kosningar 2021 Mest lesið Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Sjá meira
Hvalveiðar byggja á rúmlega 70 ára gömlum lögum og lagaramminn utan um seli teygir sig að hluta 700 ár aftur í tímann. Óháð því hvort við viljum leyfa hvalveiðar eða ekki, þá er deginum ljósara að lögin utan um þessar tegundir sjávarspendýra eru löngu úrelt. Slæm lagaleg staða sjávarspendýra var dregin mjög skýrt fram í skýrslu um vernd, velferð og veiðar villtra fugla og spendýra, svokallaðri villidýraskýrslu, árið 2013. Þar var lagt til að semja ný villidýralög og byggja þar á helstu meginreglum umhverfisréttar og alþjóðasamningum á sviði náttúruverndar. Skýrsluhöfundar voru mjög skýrir í afstöðu sinni þegar kom að sjávarspendýrum: Langbesta leiðin til að bæta úr lagalegri stöðu sela og hvala væri að fella öll sjávarspendýr undir ný villidýralög. Það myndi ekki útiloka sjálfbærar nytjar þeirra – ekki frekar en annarra dýra sem lögin ná til og heimilt er að veiða – en myndi tryggja að meginreglur umhverfisréttar næðu til þeirra. Seinna, seinna, segir umhverfisráðherra Í síðustu viku mælti umhverfis- og auðlindaráðherra loks fyrir frumvarpi til nýrra heildarlaga um vernd, velferð og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Þar er mikið byggt á þeim faglega grunni sem liggur fyrir í villidýraskýrslunni, fyrir utan það veigamikla atriði að í frumvarpinu er ekki lagt til að láta lögin ná utan um sjávarspendýr. Þegar ég spurði umhverfis- og auðlindaráðherra út í ástæður þessa, þá sagðist hann vera hjartanlega sammála því að sjávarspendýr ættu að heyra undir lögin sem hann var að mæla fyrir. Það hefði einfaldlega ekki náðst samstaða um það á milli ráðuneyta, en sér þætti það eðlilegt „næsta skref“. Sama var uppi á teningnum 2012, þegar verkefni færðust innan stjórnarráðsins og umhverfis- og auðlindaráðuneytið var búið til. Þá þótti ekki tímabært að færa sjávarspendýr yfir til umhverfisráðuneytisins, sem þó fjallar um öll önnur villt spendýr á landinu. Það þótti frekar eðlilegt sem næsta skref. Tafarökin héldu mögulega vatni fyrir níu árum, en í dag getur umhverfis- og auðlindaráðherra ekki sætt sig við að velferð sjávarspendýra sé „bara næst“. Ekkert þarf að laga, segir sjávarútvegsráðherra Í þessari viku spurði ég sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra út í hans afstöðu og hvernig hann sæi fyrir sér að bæta lagarammann utan um sjávarspendýrin ef ekki með því að fella þau undir ný villidýralög. Þar kom í ljós að ráðherrann hefur engin áform um að endurskoða löggjöf um hvali eða seli í sínu ráðuneyti, enda telur hann óþarfa að hafa áhyggjur af stöðu sjávarspendýra – vegna þess að tillögur Hafró um nýtingu hvala byggi á bestu fáanlegum gögnum. Þarna horfir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra algjörlega framhjá faglegum niðurstöðu villidýraskýrslunnar og talar þvert gegn því sem kom fram hjá umhverfis- og auðlindaráðherra örfáum dögum áður. Lagalegt tómarúm í málefnum sela og hvala er staðreynd og það veldur oft vandræðum. Það stóð t.d. í veginum þegar þurfti að friða landsel sérstaklega, en hann hefur undanfarin ár lent á válista Náttúrufræðistofnunar, og kemur í veg fyrir að hvalaskoðunarfyrirtækjum sé gert að setja sér umgengnisreglur um dýrin í sinni starfsemi. Grjóthörð afstaða ráðherra Sjálfstæðisflokksins byggir ekki á bestu fáanlegu gögnum heldur varnarstöðu um hvalveiðar, hverfandi og ósjálfbæra atvinnugrein. Hliðarverkunin er sú að allt annað í kringum sjávarspendýr hefur verið vanrækt áratugum saman. Alþingi og almenningur þurfa að klára málið Ný villidýralög verða næstu vikurnar til umfjöllunar hjá umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis – og öllum heimilt að senda inn umsögn á vef Alþingis. Af viðbrögðum ráðherranna tveggja að dæma, þá þarf Alþingi að leysa vandann sem reyndist ríkisstjórninni ofviða. Umhverfis- og auðlindaráðherra fékk ekki pólitískan stuðning til að leggja fram fullburða frumvarp til villidýralaga, enda þykir sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra ekkert þurfa að lagfæra. Það er mikilvægt að þingið fái skýr skilaboð frá almenningi, sérfræðingum og dýraverndarsinnum um að klára verkefnið sem ríkisstjórnin réð ekki við: Komum hvölum og selum inn í villidýralög. Höfundur er alþingismaður.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun