Ferðafrelsi í þjóðgarði Tryggvi Felixson skrifar 27. janúar 2021 14:30 Hálendi Íslands er ein verðmætasta auðlind Íslands, ef ekki sú verðmætasta. Að mati stjórnar Landverndar er ekki til betri leið til að vernda þessa auðlind, tryggja aðgengi almennings að henni og stýra umgengni og nýtingu hennar, en með stofnun þjóðgarðs. Framlagt frumvarp þar um er málamiðlun, þar sem gera má enn betur og er það viðfangsefni Alþingis nú á vorþingi. Allir sem láta sig málið varða eru hvattir til að kynna sér frumvarpið og senda rökstuddar athugasemdir til þingmanna ef þeir telja að eitthvað megi betur fara. Landvernd hefur skilað inn sínum athugasemdum sem finna má á heimasíðu samtakanna. Unnendur íslenskrar náttúru mega ekki missa sjónar á því að Hálendisþjóðgarður yrði risastórt framlag til náttúruverndar, þó að útfærsla ríkisstjórnarinnar hugnist þeim ekki. Hana má bæta í meðförum Alþingis. Garður fólksins Það liggur í nafngiftinni, þjóðgarður, að eitt megin viðfangsefnið við stofnun og rekstur þjóðgarðs er að tryggja aðgengi og upplifun gesta sem hann sækja. Í umræðu undanfarið hefur talsvert borið á ótta við að þjóðgarður skerði ferðafrelsi almennings og vísað til reynslu þar sem einstaka slóðum fyrir jeppa hefur verið lokað í Vatnajökulsþjóðgarði. Um ferðir á hálendinu gilda lög og reglur í dag svo frelsið er takmörkunum háð. Til að mynda er akstur utan vega bannaður og í vorleysingum eru vegir iðulega lokaðir. Einnig gilda meginreglur um almannrétt sem skilgreindar eru IV. kafli náttúruverndarlaga frá 2013 þar sem fjallað er um almannarétt, útivist og umgengni. Við stofnun þjóðgarðs verða að öllum líkindum heimildir til að stýra umferð og síðar verður gerð „stjórnunar- og verndaráætlanir“ fyrir þjóðgarðinn. Heimild til að stýra umferð er nauðsynleg í þjóðgarði svo að tryggja megi verndun náttúru og víðerna, en einnig vegna öryggis ferðmanna þar sem hættulegt getur verið að beina þeim á ákveðnar ferðleiðir. Almannarétturinn skal vera meginregla Stjórn Landverndar hefur fjallað nokkuð um þetta atriði og leggur áherslu á að megin regla um ferðir í Hálendisþjóðgarði verði „almannrétturinn“. Reglur um umferðarrétt almennings og aðgengi að Hálendisþjóðgarði skulu því aðeins víkja frá þeim almennu reglum sem gilda um útvist og umgengni, að ríkir verndarhagsmunir krefjast þess. Með því að binda „almannréttarákvæðiðið“ í lög um Hálendisþjóðgarð má tryggja að hófs verði gætt í öllum ferðatakmörkunum; komi til slíka takmarkana verði það gert að undagengnu víðtæku samráði og góðum stjórnsýsluháttum. Ökuleið í Vonarskarði Landvernd hefur í fjölmiðlum og ekki hvað síst á samfélagsmiðlum verið gagnrýnt fyrir að styðja lokun Vonarskarðs fyrir akstri að sumri til, en svæðið er opið til aksturs á frosinni og snævi þakinni jörð eins og hálendið almennt. Landvernd hefur ekkert ákvörðunarvald í þessum efnum og leggur til umsagnir eins margir fleiri. Málið var til umfjöllunar á síðasta ári og þeir sem vilja kynna sér afstöðu Landverndar í smáatriðum geta lesið tvö bréf til Vatnajökulsþjóðgarðs (VJÞ) sem stjórnin sendi: Svör við spurningum VJÞ og bréf til stjórnar VJÞ. Almennt er um þetta mál að segja að svo virðist sem nokkuð víðtæk sátt hafi náðst um ökuleiðir innan Vatnajökulsþjóðgarðs og samráð verið með ágætum ef marka má skýrslur þar um. Opnir hálendisvegir og slóðar eru um 800-900 km. innan þjóðgarðsins eftir því sem ég hef komist næst. Lokanir hafa fyrst og fremst miðast við leiðir þar sem aðrir valkostir eru til staðar, þar sem slóðar teljast afar hættulegar eða ógreinilegir og þar sem náttúrspjöll eru talin geta hlotist af mikilli umferð. Stjórn Landverndar telur að varfærnis- og öryggissjónarmið styðji áframhaldandi lokun Vonarskarðs. Náttúruverndarrök eru m.a. þau að verndarstig Vonarskarðs er óumdeilanlega mjög hátt og einstök náttúra við skarðið, votlendi og hverasvæði í yfir 900 m hæð yfir sjó, er afar viðkvæm fyrir raski; allar skemmdir eru að sama skapi lengi að jafna sig. Bætt aðgengi með opnun fyrir vélvæddri umferð gæti aukið hættu á tjóni. Öfgar eða hófstillt verndarsjónarmið Um þetta efni eru eðlilega skiptar skoðanir og má með réttu segja að þetta sé flókið og erfitt álitamál. Ef breyta á núverandi fyrirkomulagi telur stjórn Landverndar að um það þurfi að nást mjög víðtæk sátt, líka með þeim sveitarfélögum sem í hlut eiga en þau hafa talið best að halda Vonarskarði lokuðu. Til eru þeir sem kalla þessa afstöðu Landverndar „öfgar í náttúruverndarmálum“. Stjórn Landverndar telur að þetta sé í samræmi við varúðarreglu umhverfisréttar og að hún vinni auk þess í samræmi við markmið samtakanna; „að verndun náttúru og umhverfis Íslands á landi, í legi og í lofti svo þeim verði sem minnst spillt, okkur og komandi kynslóðum til handa“. Það er miður að bæði málsmetandi félög og einstaklingar segja skilið við Landvernd vegna þessara afstöðu stjórnar samtakanna. Sem betur fer koma nýir í stað þeirra sem fara og fylla skarðið. Svo hafa allir félagar tækifæri til að taka málið á dagskrá á aðalfundi samtakanna í maí 2021 og geta reynt að fá afstöðu samtakanna til málsins endurmetna. Það er gangur málsins í lýðræðislegum samtökum. Höfundur er formaður Landverndar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hálendisþjóðgarður Ferðamennska á Íslandi Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Halldór 18.05.2024 Halldór Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Skoðun Nýsköpun innviða Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Fjöldi fyrirtækja hætta með Rapyd Oddný Björg Rafnsdóttir skrifar Skoðun Forsetaframbjóðendur undir áhrifum Kremlverja? Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Bréf frá móður Berglind Fríða Viggósdóttir skrifar Sjá meira
Hálendi Íslands er ein verðmætasta auðlind Íslands, ef ekki sú verðmætasta. Að mati stjórnar Landverndar er ekki til betri leið til að vernda þessa auðlind, tryggja aðgengi almennings að henni og stýra umgengni og nýtingu hennar, en með stofnun þjóðgarðs. Framlagt frumvarp þar um er málamiðlun, þar sem gera má enn betur og er það viðfangsefni Alþingis nú á vorþingi. Allir sem láta sig málið varða eru hvattir til að kynna sér frumvarpið og senda rökstuddar athugasemdir til þingmanna ef þeir telja að eitthvað megi betur fara. Landvernd hefur skilað inn sínum athugasemdum sem finna má á heimasíðu samtakanna. Unnendur íslenskrar náttúru mega ekki missa sjónar á því að Hálendisþjóðgarður yrði risastórt framlag til náttúruverndar, þó að útfærsla ríkisstjórnarinnar hugnist þeim ekki. Hana má bæta í meðförum Alþingis. Garður fólksins Það liggur í nafngiftinni, þjóðgarður, að eitt megin viðfangsefnið við stofnun og rekstur þjóðgarðs er að tryggja aðgengi og upplifun gesta sem hann sækja. Í umræðu undanfarið hefur talsvert borið á ótta við að þjóðgarður skerði ferðafrelsi almennings og vísað til reynslu þar sem einstaka slóðum fyrir jeppa hefur verið lokað í Vatnajökulsþjóðgarði. Um ferðir á hálendinu gilda lög og reglur í dag svo frelsið er takmörkunum háð. Til að mynda er akstur utan vega bannaður og í vorleysingum eru vegir iðulega lokaðir. Einnig gilda meginreglur um almannrétt sem skilgreindar eru IV. kafli náttúruverndarlaga frá 2013 þar sem fjallað er um almannarétt, útivist og umgengni. Við stofnun þjóðgarðs verða að öllum líkindum heimildir til að stýra umferð og síðar verður gerð „stjórnunar- og verndaráætlanir“ fyrir þjóðgarðinn. Heimild til að stýra umferð er nauðsynleg í þjóðgarði svo að tryggja megi verndun náttúru og víðerna, en einnig vegna öryggis ferðmanna þar sem hættulegt getur verið að beina þeim á ákveðnar ferðleiðir. Almannarétturinn skal vera meginregla Stjórn Landverndar hefur fjallað nokkuð um þetta atriði og leggur áherslu á að megin regla um ferðir í Hálendisþjóðgarði verði „almannrétturinn“. Reglur um umferðarrétt almennings og aðgengi að Hálendisþjóðgarði skulu því aðeins víkja frá þeim almennu reglum sem gilda um útvist og umgengni, að ríkir verndarhagsmunir krefjast þess. Með því að binda „almannréttarákvæðiðið“ í lög um Hálendisþjóðgarð má tryggja að hófs verði gætt í öllum ferðatakmörkunum; komi til slíka takmarkana verði það gert að undagengnu víðtæku samráði og góðum stjórnsýsluháttum. Ökuleið í Vonarskarði Landvernd hefur í fjölmiðlum og ekki hvað síst á samfélagsmiðlum verið gagnrýnt fyrir að styðja lokun Vonarskarðs fyrir akstri að sumri til, en svæðið er opið til aksturs á frosinni og snævi þakinni jörð eins og hálendið almennt. Landvernd hefur ekkert ákvörðunarvald í þessum efnum og leggur til umsagnir eins margir fleiri. Málið var til umfjöllunar á síðasta ári og þeir sem vilja kynna sér afstöðu Landverndar í smáatriðum geta lesið tvö bréf til Vatnajökulsþjóðgarðs (VJÞ) sem stjórnin sendi: Svör við spurningum VJÞ og bréf til stjórnar VJÞ. Almennt er um þetta mál að segja að svo virðist sem nokkuð víðtæk sátt hafi náðst um ökuleiðir innan Vatnajökulsþjóðgarðs og samráð verið með ágætum ef marka má skýrslur þar um. Opnir hálendisvegir og slóðar eru um 800-900 km. innan þjóðgarðsins eftir því sem ég hef komist næst. Lokanir hafa fyrst og fremst miðast við leiðir þar sem aðrir valkostir eru til staðar, þar sem slóðar teljast afar hættulegar eða ógreinilegir og þar sem náttúrspjöll eru talin geta hlotist af mikilli umferð. Stjórn Landverndar telur að varfærnis- og öryggissjónarmið styðji áframhaldandi lokun Vonarskarðs. Náttúruverndarrök eru m.a. þau að verndarstig Vonarskarðs er óumdeilanlega mjög hátt og einstök náttúra við skarðið, votlendi og hverasvæði í yfir 900 m hæð yfir sjó, er afar viðkvæm fyrir raski; allar skemmdir eru að sama skapi lengi að jafna sig. Bætt aðgengi með opnun fyrir vélvæddri umferð gæti aukið hættu á tjóni. Öfgar eða hófstillt verndarsjónarmið Um þetta efni eru eðlilega skiptar skoðanir og má með réttu segja að þetta sé flókið og erfitt álitamál. Ef breyta á núverandi fyrirkomulagi telur stjórn Landverndar að um það þurfi að nást mjög víðtæk sátt, líka með þeim sveitarfélögum sem í hlut eiga en þau hafa talið best að halda Vonarskarði lokuðu. Til eru þeir sem kalla þessa afstöðu Landverndar „öfgar í náttúruverndarmálum“. Stjórn Landverndar telur að þetta sé í samræmi við varúðarreglu umhverfisréttar og að hún vinni auk þess í samræmi við markmið samtakanna; „að verndun náttúru og umhverfis Íslands á landi, í legi og í lofti svo þeim verði sem minnst spillt, okkur og komandi kynslóðum til handa“. Það er miður að bæði málsmetandi félög og einstaklingar segja skilið við Landvernd vegna þessara afstöðu stjórnar samtakanna. Sem betur fer koma nýir í stað þeirra sem fara og fylla skarðið. Svo hafa allir félagar tækifæri til að taka málið á dagskrá á aðalfundi samtakanna í maí 2021 og geta reynt að fá afstöðu samtakanna til málsins endurmetna. Það er gangur málsins í lýðræðislegum samtökum. Höfundur er formaður Landverndar.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun