Nokkrar staðreyndir um kjötinnflutning Ólafur Stephensen skrifar 22. september 2020 11:01 Fjölmiðlar hafa flutt okkur fréttir af því undanfarna daga að þungt hljóð sé í bændum vegna lækkunar afurðastöðva á verði sem þær greiða þeim fyrir kjöt. Bæði afurðastöðvar og bændur nefna tollfrjálsan innflutning á kjöti sem afgerandi orsakaþátt í slæmri stöðu innlendra kjötframleiðenda. Sumir taka býsna djúpt í árinni; einn viðmælandi fréttastofu Stöðvar 2, Bylgjunnar og Vísis úr hópi bænda talaði um „stjórnlausan innflutning“ og annar sagði að það væri ómögulegt að keppa við innflutning og bara hægt að leggja niður öll störf á Íslandi (ekki bara í landbúnaði) ef það ætti að leyfa hann, því „það er alls staðar hægt að finna eitthvað ódýrara í heiminum.“ Eina tollverndaða atvinnugreinin Skoðum aðeins staðreyndir málsins. Sú fyrsta er að landbúnaðurinn er frá því árið 2017 eina atvinnugreinin sem nýtur tollverndar á Íslandi (að því gefnu að við skilgreinum svína- og kjúkllingarækt líka sem landbúnað, en meirihluti framleiðslunnar fer fram á verksmiðjubúum sem eiga kannski meira skylt við iðnaðarstarfsemi). Allar aðrar innlendar framleiðslugreinar búa við það að innflutningur á afurðum þeirra er óheftur og tollfrjáls. Þessar atvinnugreinar hafa lagað sig að erlendri samkeppni og kvarta ekki undan henni, enda er samkeppnin öllum holl. Ótal atvinnugreinar á Íslandi skapa verðmæti og störf án tollverndar. Meira að segja hluti landbúnaðarins, garðyrkjan, hefur blómstrað eftir að tollar voru felldir niður af nokkrum grænmetistegundum árið 2002. Garðyrkjubændur brugðust við með vöruþróun og snjallri markaðssetningu og hafa síðan stóraukið framleiðslu sína af viðkomandi vörum. Það bendir sterklega til þess að það sé vel hægt að keppa við innflutning. Tollkvótar eru lágt hlutfall sölu Staðreynd númer tvö er að tollfrjáls innflutningur er aðeins lítið brot af heildarsölu búvara á Íslandi. Tollkvótar samkvæmt tollasamningi Íslands og Evrópusambandsins eru yfirgnæfandi meirihluti tollfrjáls innflutnings. Þegar sá samningur verður kominn að fullu til framkvæmda verður heimilt að flytja inn til Íslands rúmlega 3.800 tonn af búvörum frá ESB-ríkjum án tolla. Þetta eru hinir svokölluðu tollkvótar. Svo er það reyndar líka staðreynd, sem minna er talað um, að á móti gefur ESB íslenzkum landbúnaði tollfrjálsa innflutningskvóta í aðildarríkjunum fyrir 8.800 tonn af búvörum, einkum lambakjöt og skyr. Af viðtölum við talsmenn landbúnaðarins mætti halda að hér flæddi ódýrt, innflutt kjöt yfir markaðinn og innlendur landbúnaður fengi ekki rönd við reist. Staðreyndin er sú að ESB-tollkvótar ársins fyrir nauta-, svína- og alifuglakjöt eru á bilinu 8-9% af heildarsölu á þessum kjöttegundum árið 2019. Ef við notum reikniaðferð Bændasamtakanna og umreiknum alla tollkvóta yfir í kjöt með beini (oftast eru fluttir inn beinlausir skrokkhlutar en þó ekki alltaf) er hlutfallið 13-15%. Það er nú allur „stjórnlausi innflutningurinn“. Hann veitir þó innlendu framleiðslunni eitthvert samkeppnisaðhald, sem er mikilvægt bæði fyrir neytendur og greinina sjálfa. Á allan annan innflutning leggjast háir tollar, sem gera hann að jafnaði miklu dýrari en innlent kjöt. Breytt útboðsaðferð virkar í báðar áttir Talsmenn bænda og afurðastöðva hafa kvartað undan breyttu fyrirkomulagi á útboði tollkvóta sem hafi valdið því að útboðsgjaldið, sem innflytjendur greiða fyrir innflutningsheimildirnar, hafi lækkað nú á seinni hluta ársins. Það er þó ekki einhlítt. Breytingin er mest varðandi nautakjötið; innflytjendur greiða 200 krónur fyrir að flytja inn kíló af nautakjöti seinni hluta árs í stað 331 krónu á fyrri helmingi ársins. Ef við horfum á svínakjötið lækkaði útboðsgjaldið hins vegar aðeins um sex krónur við breytta útboðsaðferð, úr 188 krónum í 182 og útboðsgjald fyrir kílóið af alifuglakjötið hækkaði, úr 262 krónum í 280 krónur. Staðreynd númer þrjú er því að breyting á útboðsaðferðinni virkar í báðar áttir. Bændur og afurðastöðvar flytja inn þriðjung kjötkvótans Röddin sem upplýsir um staðreynd númer fjögur hefur verið alveg þögul í grátkór undanfarinna daga. Hún er að bændur og afurðastöðvar eru sjálf umsvifamiklir innflytjendur á tollfrjálsu kjöti frá ESB. Í ár hafa bændur og afurðastöðvar í landbúnaði þannig tryggt sér tollkvóta fyrir tæplega 950 tonn af kjötvörum, eða 31% ESB-tollkvótans sem er í boði. Fyrirtæki í innlendum landbúnaði flytja inn tæplega 80% tollkvótans fyrir svínakjöt og tæplega 40% tollkvóta fyrir alifuglakjöt, sem framleitt er með hefðbundnum hætti. Þessi staðreynd helgast meðal annars af því að innlend framleiðsla hefur undanfarin ár ekki annað eftirspurn og afurðastöðvarnar sjá ekkert að því að taka innflutt kjöt inn í eigin vinnslu. Þessar staðreyndir sýna vel að hinn mjög svo takmarkaði innflutningur á kjötvörum er ekki hið stóra vandamál kjötframleiðslu á Íslandi. Það þarf að grafa dýpra til að leita orsakanna, sem er mögulega að leita í skipulagi og starfsháttum greinarinnar fremur en að hún hafi alþjóðlega samkeppni rétt eins og allar aðrar innlendar framleiðslugreinar. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Matvælaframleiðsla Landbúnaður Skattar og tollar Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Fjölmiðlar hafa flutt okkur fréttir af því undanfarna daga að þungt hljóð sé í bændum vegna lækkunar afurðastöðva á verði sem þær greiða þeim fyrir kjöt. Bæði afurðastöðvar og bændur nefna tollfrjálsan innflutning á kjöti sem afgerandi orsakaþátt í slæmri stöðu innlendra kjötframleiðenda. Sumir taka býsna djúpt í árinni; einn viðmælandi fréttastofu Stöðvar 2, Bylgjunnar og Vísis úr hópi bænda talaði um „stjórnlausan innflutning“ og annar sagði að það væri ómögulegt að keppa við innflutning og bara hægt að leggja niður öll störf á Íslandi (ekki bara í landbúnaði) ef það ætti að leyfa hann, því „það er alls staðar hægt að finna eitthvað ódýrara í heiminum.“ Eina tollverndaða atvinnugreinin Skoðum aðeins staðreyndir málsins. Sú fyrsta er að landbúnaðurinn er frá því árið 2017 eina atvinnugreinin sem nýtur tollverndar á Íslandi (að því gefnu að við skilgreinum svína- og kjúkllingarækt líka sem landbúnað, en meirihluti framleiðslunnar fer fram á verksmiðjubúum sem eiga kannski meira skylt við iðnaðarstarfsemi). Allar aðrar innlendar framleiðslugreinar búa við það að innflutningur á afurðum þeirra er óheftur og tollfrjáls. Þessar atvinnugreinar hafa lagað sig að erlendri samkeppni og kvarta ekki undan henni, enda er samkeppnin öllum holl. Ótal atvinnugreinar á Íslandi skapa verðmæti og störf án tollverndar. Meira að segja hluti landbúnaðarins, garðyrkjan, hefur blómstrað eftir að tollar voru felldir niður af nokkrum grænmetistegundum árið 2002. Garðyrkjubændur brugðust við með vöruþróun og snjallri markaðssetningu og hafa síðan stóraukið framleiðslu sína af viðkomandi vörum. Það bendir sterklega til þess að það sé vel hægt að keppa við innflutning. Tollkvótar eru lágt hlutfall sölu Staðreynd númer tvö er að tollfrjáls innflutningur er aðeins lítið brot af heildarsölu búvara á Íslandi. Tollkvótar samkvæmt tollasamningi Íslands og Evrópusambandsins eru yfirgnæfandi meirihluti tollfrjáls innflutnings. Þegar sá samningur verður kominn að fullu til framkvæmda verður heimilt að flytja inn til Íslands rúmlega 3.800 tonn af búvörum frá ESB-ríkjum án tolla. Þetta eru hinir svokölluðu tollkvótar. Svo er það reyndar líka staðreynd, sem minna er talað um, að á móti gefur ESB íslenzkum landbúnaði tollfrjálsa innflutningskvóta í aðildarríkjunum fyrir 8.800 tonn af búvörum, einkum lambakjöt og skyr. Af viðtölum við talsmenn landbúnaðarins mætti halda að hér flæddi ódýrt, innflutt kjöt yfir markaðinn og innlendur landbúnaður fengi ekki rönd við reist. Staðreyndin er sú að ESB-tollkvótar ársins fyrir nauta-, svína- og alifuglakjöt eru á bilinu 8-9% af heildarsölu á þessum kjöttegundum árið 2019. Ef við notum reikniaðferð Bændasamtakanna og umreiknum alla tollkvóta yfir í kjöt með beini (oftast eru fluttir inn beinlausir skrokkhlutar en þó ekki alltaf) er hlutfallið 13-15%. Það er nú allur „stjórnlausi innflutningurinn“. Hann veitir þó innlendu framleiðslunni eitthvert samkeppnisaðhald, sem er mikilvægt bæði fyrir neytendur og greinina sjálfa. Á allan annan innflutning leggjast háir tollar, sem gera hann að jafnaði miklu dýrari en innlent kjöt. Breytt útboðsaðferð virkar í báðar áttir Talsmenn bænda og afurðastöðva hafa kvartað undan breyttu fyrirkomulagi á útboði tollkvóta sem hafi valdið því að útboðsgjaldið, sem innflytjendur greiða fyrir innflutningsheimildirnar, hafi lækkað nú á seinni hluta ársins. Það er þó ekki einhlítt. Breytingin er mest varðandi nautakjötið; innflytjendur greiða 200 krónur fyrir að flytja inn kíló af nautakjöti seinni hluta árs í stað 331 krónu á fyrri helmingi ársins. Ef við horfum á svínakjötið lækkaði útboðsgjaldið hins vegar aðeins um sex krónur við breytta útboðsaðferð, úr 188 krónum í 182 og útboðsgjald fyrir kílóið af alifuglakjötið hækkaði, úr 262 krónum í 280 krónur. Staðreynd númer þrjú er því að breyting á útboðsaðferðinni virkar í báðar áttir. Bændur og afurðastöðvar flytja inn þriðjung kjötkvótans Röddin sem upplýsir um staðreynd númer fjögur hefur verið alveg þögul í grátkór undanfarinna daga. Hún er að bændur og afurðastöðvar eru sjálf umsvifamiklir innflytjendur á tollfrjálsu kjöti frá ESB. Í ár hafa bændur og afurðastöðvar í landbúnaði þannig tryggt sér tollkvóta fyrir tæplega 950 tonn af kjötvörum, eða 31% ESB-tollkvótans sem er í boði. Fyrirtæki í innlendum landbúnaði flytja inn tæplega 80% tollkvótans fyrir svínakjöt og tæplega 40% tollkvóta fyrir alifuglakjöt, sem framleitt er með hefðbundnum hætti. Þessi staðreynd helgast meðal annars af því að innlend framleiðsla hefur undanfarin ár ekki annað eftirspurn og afurðastöðvarnar sjá ekkert að því að taka innflutt kjöt inn í eigin vinnslu. Þessar staðreyndir sýna vel að hinn mjög svo takmarkaði innflutningur á kjötvörum er ekki hið stóra vandamál kjötframleiðslu á Íslandi. Það þarf að grafa dýpra til að leita orsakanna, sem er mögulega að leita í skipulagi og starfsháttum greinarinnar fremur en að hún hafi alþjóðlega samkeppni rétt eins og allar aðrar innlendar framleiðslugreinar. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun