Heiðursmaðurinn sem kom Íslandi á heimskortið Hrafn Jökulsson skrifar 26. janúar 2020 11:49 Þegar Íslendingar afsköffuðu kónginn 1944 var að mörgu að hyggja, svona fyrir utan heimsstyrjöld sem þá stóð yfir. Örþjóð í Norður-Atlantshafi þurfti að sanna tilverurétt sinn; að hún gæti staðið á eigin fótum efnahagslega og þróað alla þá innviði sem eitt samfélag þarf. Eitt var nú að byggja vegi og brýr og skóla, veiða fisk og selja útum allar trissur -- þessi nýfrjálsa þjóð þurfti líka hetjur og fyrirmyndir, sem sýnt gátu umheiminum að dvergþjóðin á eldfjallaeyjunni gat teflt fram afreksfólki á heimsmælikvarða. Slíkur maður var hinn kornungi Friðrik Ólafsson, sem í dag fagnar 85 ára afmæli. Hann fæddist 1935 og tók þátt í fyrsta skákmótinu ellefu ára gamall -- löngu áður en eðlilegt og sjálfsagt þótti að börn gætu keppt við fullorðna á jafnréttisgrundvelli. Kjörorð skákhreyfingarinnar voru að vísu ,,Við erum ein fjölskylda" -- en sú fjölskylda samanstóð að mestu af virðulegum miðaldra körlum; það var fréttaefni ef kona sást að tafli á skákmóti; hvað þá ellefu ára gutti. Til að gera langa og ævintýralega sögu stutta. Friðrik varð fyrst Íslandsmeistari 1952 og fimm sinnum eftir það (alltaf þegar hann var meðal keppenda) og var í áratugi okkar langfremsti meistari. Og ekki alveg nóg með það: Á fáum árum gerðust þau undur og stórmerki að þessi ungi og hógværi Íslendingur komst í hóp bestu skákmanna í heimi. Á sjötta áratugnum (og löngum síðar) fylgdist öll þjóðin með afrekum Friðriks. Fyrir utan nokkra misgleymda pólitíkusa var Friðrik alveg örugglega oftast á forsíðum blaðanna -- og hafði umfram blessaða stjórnmálamennina að öll þjóðin elskaði hann og dáði. Með því að leggja heimsins fremstu meistara að velli sýndi Friðrik litlu, nýfrjálsu þjóðinni að vitsmunalega vorum við engir dvergar. „Við“ gátum unnið hvern sem var. Heiðursmaðurinn og meistarinn Friðrik Ólafsson ásamt greinarhöfundi við svörtu og hvítu reitina. En auðvitað vorum það ekki „við“ sem sigruðum í skákum Friðriks Ólafssonar. Það gerði hann sjálfur, og það fengu heimsmeistarar á borð við Tal, Fischer, Petrosjan og Karpov að reyna. Og það sýndi Friðrik þegar hann vann hið fáheyrða afrek að komast á Áskorendamótið í skák, en þar tefldu átta bestu skákmenn heims um réttinn til að skora á sjálfan heimsmeistarann. Við þetta mætti bæta löngum lista af skákmótum þar sem Friðrik fór á kostum og það var fyrst og fremst vegna afreka hans að Íslendingar réðust í það stórvirki að halda fyrsta Reykjavíkurmótið í skák 1964, og kom þannig Íslandi endanlega og vel og rækilega á heimskort skáklistarinnar. Látið ykkur ekki til hugar koma að heimsmeistaraeinvígi Fischers og Spasskys 1972 hefði verið haldið í Reykjavík, ef Friðrik hefði ekki áður byggt upp orðspor Íslands í skákheiminum. Það hefði einfaldlega ekki hvarflað að neinum, frekar en að halda einvígi aldarinnar í Færeyjum eða Fiji. Það er til marks um þá virðingu sem Friðrik naut (og nýtur) í alþjóða skákhreyfingunni að hann var kjörinn forseti FIDE árið 1978 og gegndi embættinu í fjögur ár. Þann tíma notaði Friðrik vel, ferðaðist til ótal landa til að boða fagnaðarerindi skáklistarinnar. Friðrik var ,,the last gentleman of FIDE", svo vitnað sé í hinn mikla Kasparov. Eftir forsetatíð hjá FIDE varð Friðrik skrifstofustjóri Alþingis, og í stað þess að þreyta tafl við Tal og Fischer voru andstæðingarnir ástríðufullir áhugamenn á borð við Vilmund Gylfason og Halldór Blöndal. En Friðrik sýnir öllum mótherjum sínum sömu virðingu, og hrósar jafnvel óforbetranlegum flóðhestum; þó ekki sé fyrir annað en viðleitni. Þegar við Hróksliðar hófum okkar starf fyrir meira en tuttugu árum var ómetanlegt að geta leitað til Friðriks, bæði um heilræði og hvatningu, og þátttöku í skákviðburðum. Friðrik var meðal keppenda á sjálfu Grænlandsmótinu 2003 -- fyrsta mótinu í sögu landsins -- við komum á endurfundum og einvígi hans og Larsens (sem áratugum saman háðu harða keppni og gerðu nánast aldrei jafntefli) -- við héldum 75 ára afmælismót hans í Djúpavík, og jafnan var Friðrik líka boðinn og búinn að tefla á mótum af öllum stærðum og gerðum, nú eða leika listir sínar í fjöltefli. Ef ég hefði aðeins eitt orð til að lýsa Friðriki Ólafssyni væri það heiðursmaður. Hann er auðvitað snillingur líka -- frábær blanda! -- en máske er hann, þegar öllu er á botninn hvolft, sá Íslendingur sem hvað mest og jákvæðust áhrif hefur haft á litla lýðveldið í norðri. Hann tefldi úr þjóðinni vitsmunalega vanmáttarkennd, og laðaði þúsundir og aftur þúsundir Íslendinga að skákborðinu; og já, ALLIR höfðu áhuga á skák þegar Friðrik var á toppnum, hvort sem viðkomandi kunni skil á hinum fínni blæbrigðum manntaflsins eða ekki. Ég sagði áðan að heimsmeistaraeinvígi Fischers og Spasskys hefði aldrei verið haldið á Íslandi nema vegna þess að Friðrik hafði skapað jarðveginn. Tökum ef-söguna aðeins lengra: Ef heimsmeistaraeinvígið 1972 -- stærsti viðburður í 28 ára sögu lýðveldisins -- hefði farið fram annarsstaðar, myndi áreiðanlega engum hafa dottið í hug að Íslendingar réðu við að halda með örskömmum fyrirfara leiðtogafund Reagans og Gorbatsjovs 1987. Það var því meira en maklegt að Friðrik skyldi gerður að heiðursborgara Reykjavíkur, svona ofan á allar aðrar vegtyllur og viðurkenningar. Sjálfur er hann gjörsneyddur hégóma, og unir sér best í skemmtilegum samræðum eða við margvíslegt grúsk á hinu fallega heimili þeirra Auðar Júlíusdóttur. Í dag, 26. janúar, er Skákdagur Íslands haldinn; auðvitað á afmælisdegi meistarans okkar. Hér getiði lesið um feril Friðriks og skoðað hans stórbrotna skartgripaskrín: https://skaksogufelagid.is/Höfundur er forseti Hróksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skák Einvígi aldarinnar Athugið. Vísir hvetur lesendur til að skiptast á skoðunum. Allar athugasemdir eru á ábyrgð þeirra er þær rita. Lesendur skulu halda sig við málefnalega og hófstillta umræðu og áskilur Vísir sér rétt til að fjarlægja ummæli og/eða umræðu sem fer út fyrir þau mörk. Vísir mun loka á aðgang þeirra sem tjá sig ekki undir eigin nafni eða gerast ítrekað brotlegir við ofangreindar umgengnisreglur. Mest lesið Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen Skoðun Halldór 18.05.2024 Halldór Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Hvaða eiginleika þarf forseti að hafa? Hildur Eir Bolladóttir skrifar Skoðun Þegar ég heyri nafnið Katrín Jakobsdóttir Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Í framhaldi af viðtali við Helgu Þórisdóttur Kári Stefánsson skrifar Skoðun Góð gildi og staðfesta Höllu Hrundar Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Halla Hrund eða Katrín? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Til áréttingar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Kynhluthlaust mál, máltilfinning og forsetaframboð Höskuldur Þráinsson skrifar Skoðun Er klassískt frjálslyndi orðið að jaðarskoðun? Kári Allansson skrifar Skoðun Forseti Íslands veifaði mér Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Ákall til framtíðar: Nám í félagsráðgjöf! Steinunn Bergmann skrifar Skoðun Lexía lærð á hálfum degi Stefanía Arnardóttir skrifar Skoðun Ég kýs Helgu Þórisdóttur Gerður Rún Guðlaugsdóttir skrifar Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar Skoðun Formaður húsfélagsins Guðmundur Andri Thorsson skrifar Skoðun Opið bréf til landsliðsmanna Íslands í blaki Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Kosningum frestað Ása Berglind Hjálmarsdóttir,Hrönn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mesti stjórnmálamaðurinn? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Birni Bjarnasyni svarað Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar Skoðun Baldur Þórhallsson er vitur og vís Bryndís Friðgeirsdóttir skrifar Skoðun Kjósum Katrínu Kjartan Ragnarsson skrifar Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Nýtt sveitarfélag Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stafrænn ójöfnuður á upplýsingaöld Stella Samúelsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Varfærnisleg fagnaðarlæti Berglind Sunna Bragadóttir skrifar Skoðun „Ég skal baka fyrir Gunnar en ég kýs Kristján“ Páll Magnússon skrifar Skoðun Daðrað við sölu Björn Sævar Einarsson skrifar Skoðun Rannsóknir á söfnum skapa dýrmæta þekkingu Arndís Bergsdóttr skrifar Skoðun Sagan sem verður að segja Drífa Snædal skrifar Sjá meira
Þegar Íslendingar afsköffuðu kónginn 1944 var að mörgu að hyggja, svona fyrir utan heimsstyrjöld sem þá stóð yfir. Örþjóð í Norður-Atlantshafi þurfti að sanna tilverurétt sinn; að hún gæti staðið á eigin fótum efnahagslega og þróað alla þá innviði sem eitt samfélag þarf. Eitt var nú að byggja vegi og brýr og skóla, veiða fisk og selja útum allar trissur -- þessi nýfrjálsa þjóð þurfti líka hetjur og fyrirmyndir, sem sýnt gátu umheiminum að dvergþjóðin á eldfjallaeyjunni gat teflt fram afreksfólki á heimsmælikvarða. Slíkur maður var hinn kornungi Friðrik Ólafsson, sem í dag fagnar 85 ára afmæli. Hann fæddist 1935 og tók þátt í fyrsta skákmótinu ellefu ára gamall -- löngu áður en eðlilegt og sjálfsagt þótti að börn gætu keppt við fullorðna á jafnréttisgrundvelli. Kjörorð skákhreyfingarinnar voru að vísu ,,Við erum ein fjölskylda" -- en sú fjölskylda samanstóð að mestu af virðulegum miðaldra körlum; það var fréttaefni ef kona sást að tafli á skákmóti; hvað þá ellefu ára gutti. Til að gera langa og ævintýralega sögu stutta. Friðrik varð fyrst Íslandsmeistari 1952 og fimm sinnum eftir það (alltaf þegar hann var meðal keppenda) og var í áratugi okkar langfremsti meistari. Og ekki alveg nóg með það: Á fáum árum gerðust þau undur og stórmerki að þessi ungi og hógværi Íslendingur komst í hóp bestu skákmanna í heimi. Á sjötta áratugnum (og löngum síðar) fylgdist öll þjóðin með afrekum Friðriks. Fyrir utan nokkra misgleymda pólitíkusa var Friðrik alveg örugglega oftast á forsíðum blaðanna -- og hafði umfram blessaða stjórnmálamennina að öll þjóðin elskaði hann og dáði. Með því að leggja heimsins fremstu meistara að velli sýndi Friðrik litlu, nýfrjálsu þjóðinni að vitsmunalega vorum við engir dvergar. „Við“ gátum unnið hvern sem var. Heiðursmaðurinn og meistarinn Friðrik Ólafsson ásamt greinarhöfundi við svörtu og hvítu reitina. En auðvitað vorum það ekki „við“ sem sigruðum í skákum Friðriks Ólafssonar. Það gerði hann sjálfur, og það fengu heimsmeistarar á borð við Tal, Fischer, Petrosjan og Karpov að reyna. Og það sýndi Friðrik þegar hann vann hið fáheyrða afrek að komast á Áskorendamótið í skák, en þar tefldu átta bestu skákmenn heims um réttinn til að skora á sjálfan heimsmeistarann. Við þetta mætti bæta löngum lista af skákmótum þar sem Friðrik fór á kostum og það var fyrst og fremst vegna afreka hans að Íslendingar réðust í það stórvirki að halda fyrsta Reykjavíkurmótið í skák 1964, og kom þannig Íslandi endanlega og vel og rækilega á heimskort skáklistarinnar. Látið ykkur ekki til hugar koma að heimsmeistaraeinvígi Fischers og Spasskys 1972 hefði verið haldið í Reykjavík, ef Friðrik hefði ekki áður byggt upp orðspor Íslands í skákheiminum. Það hefði einfaldlega ekki hvarflað að neinum, frekar en að halda einvígi aldarinnar í Færeyjum eða Fiji. Það er til marks um þá virðingu sem Friðrik naut (og nýtur) í alþjóða skákhreyfingunni að hann var kjörinn forseti FIDE árið 1978 og gegndi embættinu í fjögur ár. Þann tíma notaði Friðrik vel, ferðaðist til ótal landa til að boða fagnaðarerindi skáklistarinnar. Friðrik var ,,the last gentleman of FIDE", svo vitnað sé í hinn mikla Kasparov. Eftir forsetatíð hjá FIDE varð Friðrik skrifstofustjóri Alþingis, og í stað þess að þreyta tafl við Tal og Fischer voru andstæðingarnir ástríðufullir áhugamenn á borð við Vilmund Gylfason og Halldór Blöndal. En Friðrik sýnir öllum mótherjum sínum sömu virðingu, og hrósar jafnvel óforbetranlegum flóðhestum; þó ekki sé fyrir annað en viðleitni. Þegar við Hróksliðar hófum okkar starf fyrir meira en tuttugu árum var ómetanlegt að geta leitað til Friðriks, bæði um heilræði og hvatningu, og þátttöku í skákviðburðum. Friðrik var meðal keppenda á sjálfu Grænlandsmótinu 2003 -- fyrsta mótinu í sögu landsins -- við komum á endurfundum og einvígi hans og Larsens (sem áratugum saman háðu harða keppni og gerðu nánast aldrei jafntefli) -- við héldum 75 ára afmælismót hans í Djúpavík, og jafnan var Friðrik líka boðinn og búinn að tefla á mótum af öllum stærðum og gerðum, nú eða leika listir sínar í fjöltefli. Ef ég hefði aðeins eitt orð til að lýsa Friðriki Ólafssyni væri það heiðursmaður. Hann er auðvitað snillingur líka -- frábær blanda! -- en máske er hann, þegar öllu er á botninn hvolft, sá Íslendingur sem hvað mest og jákvæðust áhrif hefur haft á litla lýðveldið í norðri. Hann tefldi úr þjóðinni vitsmunalega vanmáttarkennd, og laðaði þúsundir og aftur þúsundir Íslendinga að skákborðinu; og já, ALLIR höfðu áhuga á skák þegar Friðrik var á toppnum, hvort sem viðkomandi kunni skil á hinum fínni blæbrigðum manntaflsins eða ekki. Ég sagði áðan að heimsmeistaraeinvígi Fischers og Spasskys hefði aldrei verið haldið á Íslandi nema vegna þess að Friðrik hafði skapað jarðveginn. Tökum ef-söguna aðeins lengra: Ef heimsmeistaraeinvígið 1972 -- stærsti viðburður í 28 ára sögu lýðveldisins -- hefði farið fram annarsstaðar, myndi áreiðanlega engum hafa dottið í hug að Íslendingar réðu við að halda með örskömmum fyrirfara leiðtogafund Reagans og Gorbatsjovs 1987. Það var því meira en maklegt að Friðrik skyldi gerður að heiðursborgara Reykjavíkur, svona ofan á allar aðrar vegtyllur og viðurkenningar. Sjálfur er hann gjörsneyddur hégóma, og unir sér best í skemmtilegum samræðum eða við margvíslegt grúsk á hinu fallega heimili þeirra Auðar Júlíusdóttur. Í dag, 26. janúar, er Skákdagur Íslands haldinn; auðvitað á afmælisdegi meistarans okkar. Hér getiði lesið um feril Friðriks og skoðað hans stórbrotna skartgripaskrín: https://skaksogufelagid.is/Höfundur er forseti Hróksins.
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Yfirborðskenndur stríðsáróður og McCarthýismi hjá háskólaprófessor Tjörvi Schiöth skrifar
Skoðun Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Því miður ekkert annað í stöðunni en að fresta atkvæðagreiðslu um verkefni Heidelberg Gestur Þór Kristjánsson,Erla Sif Markúsdóttir,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson skrifar
Skoðun Neikvæð áhrif þess að útiloka forsetaframbjóðendur frá kappræðum strax komin í ljós Ástþór Magnússon skrifar
Ef þú kýst Höllu Tómasdóttur eða Jón Gnarr gætirðu verið að kjósa Katrínu! Ole Anton Bieltvedt Skoðun