„Þegar um varnar- og öryggismál er að ræða þá ber að taka þau til umfjöllunar í ríkisstjórn Íslands, í þjóðaröryggisráði og hér í Alþingi og í utanríkismálanefnd. Við vitum að það smellir enginn fingri til að redda fullt af störfum, redda einhverjum milljörðum frá NATO vegna þess að ástandið þar er ekki gott um þessar mundir,“ sagði Silja Dögg Gunnarsdóttir, þingmaður Framsóknarflokksins og fulltrúi í þjóðaröryggisráði, í sérstakri umræðu um varnartengdar framkvæmdir á Suðurnesjum.
Birgir Þórarinsson, þingmaður Miðflokksins, spurði Guðlaug Þór Þórðarson, utanríkisráðherra, út í tillögu hans um uppbyggingu hernaðarmannvirkja á Suðurnesjum. Utanríkisráðherra lagði til að íslensk stjórnvöld legðu til 250 milljónir króna á ári á tímabilinu 2021-2025 auk 125 milljónir króna í ár til endurbóta á hafnaraðstöðunni í Helguvík. Upphæðin nemur samtals 1.450 milljónum króna. Þá lagði hann einnig til að framkvæmdum við gistirými á öryggissvæðinu í Keflavík yrði flýtt sem falið hefði í sér 330 milljóna króna aukningu framlaga til verkefnisins á árunum 2021-2025.
„Mér finnst ekki smekklegt og ég tek undir með þeim sem sagt hafa það í dag, mér finnst ekki smekklegt og ekki rétt að blanda þessu saman,“ bætti Silja við. Hún benti jafnframt á að utanríkisstefna Íslands sé skýr og enn sé vilji til að vera áfram aðilar að varnarsamstarfi við NATO og önnur vestræn ríki.
„Mér finnst rétt til að byrja með að taka þessa umræðu upp í þjóðaröryggisráði og taka þessa uppbyggingu inn í áhættumatið sem verið er að vinna núna. Mér finnst ósanngjarnt þegar ákveðnir þingmenn fara um og saka sveitarstjórnir á Suðurnesjum um áhugaleysi á framkvæmdum við Helguvík og á svæði NATO,“ sagði Silja. „Um er að ræða viðhald á mannvirkjum sem þarf að fara í, það er ekkert áhugaleysi þar að finna það veit ég en sveitarstjórnir þær taka ekki ákvarðanir í utanríkis- og varnarmálum Íslands. Það er alveg ljóst.“
Fjöldi þingmanna gagnrýndi tillögu utanríkisráðherra og gagnrýndi meðal annarra Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar, það að ekki hafi borist formleg beiðni frá NATO eða samstarfslöndum Íslands um verkefnin. Hann sagði verkefnið líta út sem „krossferð einstakra þingmanna Sjálfstæðisflokksins í þessu kjördæmi, sem virðist vera að nota sér hörmulegar efnahagsaðstæður svæðisins í kjölfar Covids til að slá sig til riddara.“
Oddný G. Harðardóttir, formaður þingflokks Samfylkingarinnar og fulltrúi í þjóðaröryggisráði, sagði umræðuna varpa ljósi á það að nauðsynlegt væri fyrir þjóðaröryggisráð að fjalla um málið. „Þjóðaröryggisráð leggur mat á ástand og horfur í öryggis- og varnarmálum stuðlar að hlutlægri og málefnalegri umfjöllun um þjóðaröryggismál, á að efla upplýsingagjöf og vinna með áhættuvísa.“
„Utanríkisráðherrann hæstvirtur hefur ekki svo ég viti óskað eftir umræðu um þetta mál í þjóðaröryggisráði. Nauðsynlegt virðist á þessari umræðu að það þurfi að taka umræðuna upp í ráðinu og rýna gögn ef einhver eru yfir höfuð,“ bætti Oddný við.
Hún sagði það sannarlega mikilvægt að unnið væri gegn atvinnuleysi á Suðurnesjum og benti hún á að sveitarstjórnarmenn hafi bent á ýmsar framkvæmdir sem ráðast mætti í strax. „Framkvæmdir sem skapa atvinnu og nýtast íbúum vel að þeim loknum.“
„Að kalla eftir hernaðaruppbyggingu eingöngu til að vinna gegn atvinnuleysi er fráleitt að mínu mati. Það þarf fleira að koma til. Oft hefur verið talað um Helguvíkurhöfn og stjórnmálamenn lofað fjármunum til hennar sem aldrei hafa komið.“
Guðlaugur Þór sagði ljóst að ræða þyrfti þessi mál betur á Alþingi en hann gagnrýndi þingmenn fyrir það að halda því fram að viðskipti og varnarmál færu ekki saman.
„Hvað eru menn að vísa í þegar þeir segja að viðskipti og varnarmál fari ekki saman? Ég held að allir séu sammála því í prinsippinu en eigum við aðeins að fara yfir það hvernig við erum að nýta þau varnarmannvirki sem hér eru? Hver heldurðu að hafi byggt flugbrautirnar á Keflavíkurflugvelli? Hvað með ratsjárkerfið? Hvað með ljósleiðarann? Hvað með höfnina í Helguvík? Það er lítið um svör þegar ég lít hér yfir þingheim. Vegna þess að þetta er allt saman nýtt meira og minna í borgaralegum tilgangi og hefur alltaf verið.
