Innantómt öryggishlutverk? Þórir Guðmundsson skrifar 18. desember 2019 12:11 Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjölmiðlar Þórir Guðmundsson Mest lesið Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Sjá meira
Öryggishlutverk Ríkisútvarpsins er gjarnan ofarlega á blaði þegar talið berst að markmiðum hins opinbera með rekstri fjölmiðils í almannaeigu. En hvert er öryggishlutverkið? Stutt skoðun sýnir ekki að það sé verulegt, umfram þá þjónustu sem Stöð 2, Vísir og Bylgjan hafa veitt um áratugaskeið. Í lögum og núgildandi þjónustusamningi stjórnvalda og RÚV er fátt annað tínt til um öryggishlutverkið en að félagið skuli tryggja nauðsynlega öryggisþjónustu með upplýsingamiðlun og setja sér öryggisstefnu. Sú stefna var sett og er tvíþætt og lýtur að ytra og innra öryggi. Varðandi ytra öryggi er kveðið á um rekstur tveggja langbylgjusenda, eigin fjarskiptabúnað, reglulega könnun á virkni búnaðar, áætlanir um fyrstu viðbrögð við vá og aðstöðu fréttastofu RÚV í stjórnstöð Almannavarna í Skógarhlíð. Innra öryggi felst í því að vera með varaaflsstöð í Efstaleitinu, neyðarsendingarbúnað, kaup á sem öruggustum búnaði og aðgangsstýringarkerfi í höfuðstöðvum fyrirtækisins þannig að óviðkomandi komist þar ekki inn án leyfis. Fréttir af vá Síðan Bylgjan og Stöð 2 voru stofnaðar árið 1986 hafa landsmenn getað treyst á áreiðanlegan fréttaflutning ljósvakamiðla í einkaeigu af hamförum og annarri vá. Yfirvöld og sjálfboðaliðasamtök hafa ætíð getað komið mikilvægum skilaboðum á framfæri í gegnum þessa miðla. Þegar stórir atburðir gerast setja allir fjölmiðlar starfsemi sína á fullt, hvort sem þeir eru ríkis- eða einkareknir. Starfsemin í samhæfingarstöðinni í Skógarhlíð er vöktuð; fréttamenn, tökumenn og ljósmyndarar sendir á vettvang; frétta- og tæknimenn kallaðir af frívöktum eins og þörf krefur, og útsendingartími aukinn í samræmi við þörf almennings til að fylgjast með viðburðinum. Útvarp og vefur verða fljótt mikilvægustu miðlarnir, hvort sem er fyrir almenning að fá fréttir af yfirstandandi vá eða fyrir fólk á skaðasvæði að fá áreiðanlegar upplýsingar um það sem er að gerast í kringum sig. Bylgjan gegnir þá sérstöku hlutverki sem vinsælasta útvarpsstöð landsins sem er að auki dreift til fleiri landsmanna en nokkur önnur útvarpsstöð – og álíka margra og Rás 1 og Rás 2 samanlagt. Almenningur nýtur samkeppninnar Stóru vefmiðlarnir, visir.is og mbl.is, kappkosta við svona aðstæður að veita sem skjótasta og öruggasta þjónustu. Báðir senda leiðbeiningar og tilkynningar yfirvalda út með hraði og beita klassísku fréttamati á svipaðan hátt og flestir aðrir hefðbundnir miðlar, þar á meðal Ríkisútvarpið. Í nýafstöðnu hamfaraveðri á Norðvesturlandi var fréttastofa Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar með fréttamann sem veitti upplýsingar frá Sauðárkróki á þriðjudag – á þeim stað og stund er veðurofsinn var í hámarki – á meðan fréttamenn RÚV voru veðurtepptir. Auðvitað er RÚV stundum á stöðum sem aðrir komast ekki til. Þannig virkar samkeppnin; fréttastofurnar skiptast á um að vinna orrustur en almenningur nýtur þess að fá úrvalsfréttir af því sem er að gerast. Með öðrum orðum, þá er lítill raunverulegur munur á upplýsingamiðlun stóru fjölmiðlanna af neyð eða vá og fátt sem bendir til að fréttastofa RÚV hafi þar veigameira hlutverk en aðrar stærri fréttastofur hér á landi. Aukið mikilvægi farsíma Hvað dreifinguna varðar þá gilda sömu lögmál um hana hjá ljósvakamiðlunum tveimur, RÚV og Stöð 2/Bylgjunni. Sjónvarpi er dreift um ljósleiðara og sjónvarpssenda víða um land. Það á bæði við um RÚV og Stöð 2. Að auki er hægt að ná sjónvarpssendingum í gegnum netið, sem menn komast inn á í gegnum farsímakerfið, eins og þeir vita sem horfa á sjónvarpið í farsíma eða á spjaldtölvu. Útvarpsstöðvar nota í grundvallaratriðum sömu tækni en til viðbótar er RÚV dreift á langbylgju. Mikilvægi langbylgjunnar hefur hins vegar minnkað verulega jafnframt því sem vægi dreifileiðarinnar í gegnum netið eykst. Til að mynda þá fer ungt fólk í auknum mæli inn á fréttamiðla í gegnum netið, hvort sem um er að ræða sjónvarp, útvarp eða fréttavefi. Mjög hefur dregið úr framleiðslu viðtækja sem ná langbylgju, jafnvel fyrir bíla, þannig að varla er hægt að líta á langbylgjuútsendingar lengur sem öryggisatriði til að ná til þorra fólks. Önnur tækniþróun sem hefur orðið á undanförnum árum og skiptir sköpum er möguleiki viðbragðsaðila að ná til fólks með fjöldasendingum smáskilaboða sem ná til allra farsíma á afmörkuðu landsvæði. Þessi tækni, sem Neyðarlínan ræður yfir, gerir yfirvöldum til dæmis kleift að vara almenning við yfirvofandi vá, hvort sem það er eldgos, stórslys eða ofsaveður. Markmið og leiðir Aðili með hlutverk í neyð þarf að hafa kerfi í lagi sem tryggja rekstrarsamfellu á álagstímum, neyðaráætlun og stefnu um viðhald búnaðar og viðbragðsferla. Sýn, sem rekur Stöð 2, Vísi og Bylgjuna, er með ISO 27001 gæðavottun, sem þýðir að fyrirtækið er reglulega tekið út af alþjóðlegum eftirlitsmönnum með tilliti til gæða- og öryggisþátta. Þeir 60 frétta- og tæknimenn sem halda almenningi á Íslandi upplýstum um viðburði heima og erlendis á Stöð 2, Vísi og Bylgjunni njóta góðs af þessari styrku umgjörð. Nú þegar í undirbúningi er nýr þjónustusamningur við Ríkisútvarpið væri ekki úr vegi að stjórnvöld skilgreindu fyrst hvaða markmiðum þau vilja ná varðandi öryggi í fréttaflutningi á neyðartímum. Mikið skortir á að það sé gert í núverandi þjónustusamningi. Fyrst og síðast hlýtur hið opinbera að vilja koma upplýsingum á framfæri, annars vegar við fólk sem er statt á neyðarsvæði eða/og við allan almenning sem þarf að fá upplýsingar um neyðina. Ef þetta eru markmiðin þá eru skilvirkari leiðir að þeim en að halda úti stórri, ríkisrekinni fréttastofu. Eða, svo það sé orðað með öðrum hætti, þá kunna að vera ástæður til að halda uppi stórri, ríkisrekinni fréttastofu en óskilgreint og innantómt öryggishlutverk ætti ekki að vera ein þeirra.Höfundur er ritstjóri fréttastofu Stöðvar 2, Vísis og Bylgjunnar.
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar