Tveir dagar til stefnu Þorvaldur Gylfason skrifar 4. október 2018 07:00 Reykjavík – Þegar bankakerfið hrundi fyrir tíu árum þurftu margir að axla þungar byrðar. Þúsundir misstu heimili sín. Tjónið af völdum hrunsins er talið nema samanlagðri landsframleiðslu Íslands í sex ár. Tvo þriðju hluta skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í fjögur ár, báru útlendingar, einkum eigendur erlendra banka sem föllnu bankarnir gátu ekki staðið í skilum við. Þriðjung skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í tvö ár, báru Íslendingar sjálfir. Munaði þar mest um hrun á hlutabréfamarkaði, rýrnun lífeyrissjóða og kostnað skattgreiðenda vegna fjármögnunar nýrra banka á rústum gömlu bankanna og vegna endurfjármögnunar Seðlabanka Íslands sem varð tæknilega gjaldþrota. Þessi fjármögnun nam 36% af landsframleiðslu og skiptist jafnt milli föllnu bankanna annars vegar (18%) og Seðlabankans hins vegar (18%). Hæstiréttur hefur dæmt 36 bankamenn og tengda aðila til samtals 92 ára fangavistar fyrir ýmis brot tengd hruninu svo sem lýst er á vefsetri Gagnsæis, samtaka gegn spillingu. Réttarhöldum yfir bankamönnum er þó ekki enn fulllokið. Féð sem hvarf úr bönkunum í hruninu er ófundið enn.Jafnræði fyrir lögum? Í skýrslu sinni (7. bindi, bls. 318-321) taldi Rannsóknarnefnd Alþingis (RNA) þrjá seðlabankastjóra hafa sýnt af sér vanrækslu í skilningi laga. Nýjar upplýsingar komu í ljós þegar Morgunblaðið birti 18. nóvember 2017 útskrift af símtali seðlabankastjóra og forsætisráðherra, símtali sem Seðlabankinn hafði haldið kyrfilega leyndu í meira en níu ár, jafnvel gagnvart Alþingi. Í símtalinu kemur fram að Seðlabankinn ákvað að lána Kaupþingi 500 milljónir evra auk fyrri lána og bankastjórinn segir í símann: „Ég býst við því að við fáum ekki þessa peninga til baka.“ Það kom á daginn. Aðeins helmingur fjárins fékkst endurgreiddur. Miðað við dómaframkvæmd fyrri ára hefði bankastjórnin átt að sæta sakamálarannsókn vegna gruns um að hafa framið umboðssvik í opinberu starfi skv. 249. grein almennra hegningarlaga, grein sem er einföld og auðskilin: „Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.“ Hæstiréttur hefur þegar dæmt 22 bankamenn og aðra seka um brot gegn þessu ákvæði. Bankarnir fóru allir eins að fram að hruni að heita má. Samt hefur dómum yfir bankamönnum verið misskipt milli banka. Kaupþingsmenn hafa til þessa fengið 36 ár, Glitnismenn 19, sparisjóðamenn 12 ár, Landsbankamenn 11 ár og aðrir 14 ár, samtals 92 ár. Seðlabankastjórarnir hafa sloppið við ákæru enda þótt þeir hafi með ráðslagi sínu lagt jafnþungar byrðar á skattgreiðendur í landinu eins og stjórnendur viðskiptabankanna þriggja og sparisjóðanna.Engin rannsókn, engin gögn „að svo stöddu“ Saksóknurum hefði verið í lófa lagið að rannsaka meint umboðssvik af hálfu Seðlabankans varðandi risalánið til Kaupþings, en það hefur ekki verið gert svo vitað sé. Bankaráði Seðlabankans ber skv. lögum að hafa eftirlit með því að bankinn starfi í samræmi við lög. Bankaráðinu bar því að biðja um opinbera rannsókn á Kaupþingsláninu eftir þeirri reglu að eðlilegt sé að ósk um rannsókn berist af meintum brotavettvangi. Bankaráðið virðist hafa vanrækt þessa lagaskyldu. Fundargerðir ráðsins eru leyniskjöl. Þingnefnd sem Alþingi fól að undirbúa viðbrögð þingsins við skýrslu RNA óskaði vorið 2010 eftir rannsókn á meintri vanrækslu seðlabankastjóranna og forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Settur saksóknari svaraði þrem vikum síðar: „Niðurstaða setts saksóknara er að umfjöllunarefni og ályktanir rannsóknarnefndar Alþingis … gefi að svo stöddu ekki tilefni til að efna til sakamálarannsókna á hendur Davíð Oddssyni, Eiríki Guðnasyni, Ingimundi Friðrikssyni og Jónasi Fr. Jónssyni.“ Engin gögn eru tilfærð í bréfinu til að skýra þessa niðurstöðu sem er andstæð vel rökstuddri niðurstöðu RNA enda féllst Landsdómur á hliðstæða niðurstöðu RNA varðandi Geir H. Haarde fv. forsætisráðherra. Tveir hinna brotlegu bankastjóra hafa gert lítið úr RNA. Annar þeirra hefur sagt á prenti: „Skýrsla rannsóknarnefndar endurspeglar annars vegar álit þeirra sem í nefndinni sátu og hins vegar álit þeirra sem hún ræddi við.“ Hann var endurráðinn til starfa í Seðlabankanum fyrir nokkru.Traust í molum Alþingi samþykkti 7. nóvember 2012 að láta rannsaka einkavæðingu bankanna 1998-2003. Rannsóknin fór ekki fram. Meint brot í tengslum við einkavæðinguna fyrntust 2013. Nú sýnist Alþingi ætla að halda uppteknum hætti. Eftir tvo daga, 6. október, fyrnist meint brot seðlabankastjóra varðandi risalánið til Kaupþings. Meint brot seðlabankastjóranna voru framin í opinberu starfi sem varðar allt að helmings þyngingu refsingar skv. 138. grein almennra hegningarlaga. Meint lögbrot með stjórnmálaívafi eru enn látin viðgangast á Íslandi líkt og fyrr. Traust er í molum, bæði traust á mörgum stofnunum samfélagsins og traust milli manna. Spillingin æðir áfram í skjóli refsileysis. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þorvaldur Gylfason Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Áhugaverðar ákvarðanir Sigurður Ingi Friðleifsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Reykjavík – Þegar bankakerfið hrundi fyrir tíu árum þurftu margir að axla þungar byrðar. Þúsundir misstu heimili sín. Tjónið af völdum hrunsins er talið nema samanlagðri landsframleiðslu Íslands í sex ár. Tvo þriðju hluta skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í fjögur ár, báru útlendingar, einkum eigendur erlendra banka sem föllnu bankarnir gátu ekki staðið í skilum við. Þriðjung skaðans, jafnvirði landsframleiðslu Íslands í tvö ár, báru Íslendingar sjálfir. Munaði þar mest um hrun á hlutabréfamarkaði, rýrnun lífeyrissjóða og kostnað skattgreiðenda vegna fjármögnunar nýrra banka á rústum gömlu bankanna og vegna endurfjármögnunar Seðlabanka Íslands sem varð tæknilega gjaldþrota. Þessi fjármögnun nam 36% af landsframleiðslu og skiptist jafnt milli föllnu bankanna annars vegar (18%) og Seðlabankans hins vegar (18%). Hæstiréttur hefur dæmt 36 bankamenn og tengda aðila til samtals 92 ára fangavistar fyrir ýmis brot tengd hruninu svo sem lýst er á vefsetri Gagnsæis, samtaka gegn spillingu. Réttarhöldum yfir bankamönnum er þó ekki enn fulllokið. Féð sem hvarf úr bönkunum í hruninu er ófundið enn.Jafnræði fyrir lögum? Í skýrslu sinni (7. bindi, bls. 318-321) taldi Rannsóknarnefnd Alþingis (RNA) þrjá seðlabankastjóra hafa sýnt af sér vanrækslu í skilningi laga. Nýjar upplýsingar komu í ljós þegar Morgunblaðið birti 18. nóvember 2017 útskrift af símtali seðlabankastjóra og forsætisráðherra, símtali sem Seðlabankinn hafði haldið kyrfilega leyndu í meira en níu ár, jafnvel gagnvart Alþingi. Í símtalinu kemur fram að Seðlabankinn ákvað að lána Kaupþingi 500 milljónir evra auk fyrri lána og bankastjórinn segir í símann: „Ég býst við því að við fáum ekki þessa peninga til baka.“ Það kom á daginn. Aðeins helmingur fjárins fékkst endurgreiddur. Miðað við dómaframkvæmd fyrri ára hefði bankastjórnin átt að sæta sakamálarannsókn vegna gruns um að hafa framið umboðssvik í opinberu starfi skv. 249. grein almennra hegningarlaga, grein sem er einföld og auðskilin: „Ef maður, sem fengið hefur aðstöðu til þess að gera eitthvað, sem annar maður verður bundinn við, eða hefur fjárreiður fyrir aðra á hendi, misnotar þessa aðstöðu sína, þá varðar það fangelsi allt að 2 árum, og má þyngja refsinguna, ef mjög miklar sakir eru, allt að 6 ára fangelsi.“ Hæstiréttur hefur þegar dæmt 22 bankamenn og aðra seka um brot gegn þessu ákvæði. Bankarnir fóru allir eins að fram að hruni að heita má. Samt hefur dómum yfir bankamönnum verið misskipt milli banka. Kaupþingsmenn hafa til þessa fengið 36 ár, Glitnismenn 19, sparisjóðamenn 12 ár, Landsbankamenn 11 ár og aðrir 14 ár, samtals 92 ár. Seðlabankastjórarnir hafa sloppið við ákæru enda þótt þeir hafi með ráðslagi sínu lagt jafnþungar byrðar á skattgreiðendur í landinu eins og stjórnendur viðskiptabankanna þriggja og sparisjóðanna.Engin rannsókn, engin gögn „að svo stöddu“ Saksóknurum hefði verið í lófa lagið að rannsaka meint umboðssvik af hálfu Seðlabankans varðandi risalánið til Kaupþings, en það hefur ekki verið gert svo vitað sé. Bankaráði Seðlabankans ber skv. lögum að hafa eftirlit með því að bankinn starfi í samræmi við lög. Bankaráðinu bar því að biðja um opinbera rannsókn á Kaupþingsláninu eftir þeirri reglu að eðlilegt sé að ósk um rannsókn berist af meintum brotavettvangi. Bankaráðið virðist hafa vanrækt þessa lagaskyldu. Fundargerðir ráðsins eru leyniskjöl. Þingnefnd sem Alþingi fól að undirbúa viðbrögð þingsins við skýrslu RNA óskaði vorið 2010 eftir rannsókn á meintri vanrækslu seðlabankastjóranna og forstjóra Fjármálaeftirlitsins. Settur saksóknari svaraði þrem vikum síðar: „Niðurstaða setts saksóknara er að umfjöllunarefni og ályktanir rannsóknarnefndar Alþingis … gefi að svo stöddu ekki tilefni til að efna til sakamálarannsókna á hendur Davíð Oddssyni, Eiríki Guðnasyni, Ingimundi Friðrikssyni og Jónasi Fr. Jónssyni.“ Engin gögn eru tilfærð í bréfinu til að skýra þessa niðurstöðu sem er andstæð vel rökstuddri niðurstöðu RNA enda féllst Landsdómur á hliðstæða niðurstöðu RNA varðandi Geir H. Haarde fv. forsætisráðherra. Tveir hinna brotlegu bankastjóra hafa gert lítið úr RNA. Annar þeirra hefur sagt á prenti: „Skýrsla rannsóknarnefndar endurspeglar annars vegar álit þeirra sem í nefndinni sátu og hins vegar álit þeirra sem hún ræddi við.“ Hann var endurráðinn til starfa í Seðlabankanum fyrir nokkru.Traust í molum Alþingi samþykkti 7. nóvember 2012 að láta rannsaka einkavæðingu bankanna 1998-2003. Rannsóknin fór ekki fram. Meint brot í tengslum við einkavæðinguna fyrntust 2013. Nú sýnist Alþingi ætla að halda uppteknum hætti. Eftir tvo daga, 6. október, fyrnist meint brot seðlabankastjóra varðandi risalánið til Kaupþings. Meint brot seðlabankastjóranna voru framin í opinberu starfi sem varðar allt að helmings þyngingu refsingar skv. 138. grein almennra hegningarlaga. Meint lögbrot með stjórnmálaívafi eru enn látin viðgangast á Íslandi líkt og fyrr. Traust er í molum, bæði traust á mörgum stofnunum samfélagsins og traust milli manna. Spillingin æðir áfram í skjóli refsileysis.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun