Varnaðarorð um hagstjórn Finnur Sveinbjörnsson skrifar 10. júní 2014 00:00 Efnahagsbatinn hér á landi sem hófst fyrir nokkrum misserum verður sífellt öflugri. Við höfum því miður sjaldnast kunnað fótum okkar forráð við slíkar aðstæður – við höfum viljað njóta góðærisins í botn. Kröftugum efnahagsbata hefur því fylgt sársaukafullur skellur. Slíkt er sjaldnast utanaðkomandi breytingum að kenna. Við höfum verið sjálfum okkur verst með slælegri hagstjórn.Ekki meir, ekki meir Ég hef fengið nóg af efnahagslegri óstjórn. Ég vil ekki að börnin mín sem eru að koma undir sig fótunum þurfi að ganga í gegnum slíkt. Ég geri þá kröfu að Alþingi, ríkisstjórn og Seðlabanki beiti öllum stjórntækjum í efnahagsmálum og beinum og óbeinum áhrifum af festu til að koma í veg fyrir enn einn fyrirsjáanlegan efnahagsskell.Hagvöxtur fer á flug Fyrirliggjandi hagtölur og spár sýna að hagkerfið hefur tekið vel við sér. Hagvöxtur hér á landi í fyrra var meiri en í öðrum vestrænum ríkjum (3,3%). Því sama er spáð í ár (3,7% samkvæmt Seðlabankanum) og á næsta ári (3,9%). Í nýjustu spá Landsbankans er reyndar gengið enn lengra og spáð 5,5% hagvexti á næsta ári. Slíkur vöxtur er langt fyrir ofan það sem önnur vestræn ríki geta búist við. Reynslan sýnir að væntingar og hegðun almennings, fyrirtækja og stjórnmálamanna breytast hratt á uppgangstímum í okkar fámenna landi. Þess vegna vaxa neysla og fjárfesting iðulega hraðar en spáð er. Líklegt er að svo verði einnig á þessu vaxtarskeiði. Því ætti engum að koma á óvart þó hagvöxtur fari yfir 4% bæði í ár og á næsta ári.Déjà vu Við höfum oft verið í þessari hagvaxtarstöðu áður. Og spárnar núna sýna að fylgikvillarnir verða þeir sömu og áður: Vaxandi einkaneysla, minnkandi sparnaður, versnandi viðskiptajöfnuður, hækkandi verðbólga og hækkandi vextir. Einnig má búast við vaxandi óróleika á vinnumarkaði og sjást þess þegar glögg merki. Samkvæmt spá OECD mun okkur takast á næsta ári að velta Mexíkó úr sessi með næsthæstu verðbólgu meðal aðildarríkjanna (Tyrkland trónir mun ofar). Við verðum þá komin á gamalkunnan stað: Sú vestræna þjóð sem verst tök hefur á verðbólgu.Fjármálaráðherra skilur og vill Af endurteknum orðum Bjarna Benediktssonar, fjármála- og efnahagsráðherra má ráða að hann áttar sig vel á stöðu og horfum í efnahagsmálum. Þá hefur hann ítrekað rætt um nauðsyn þess að beita aga við hagstjórn. Í Morgunblaðinu 24. maí er haft eftir honum að brýnt sé að gæta áfram aðhalds í ríkisfjármálum á næstu árum og tryggja að fjármál ríkisins ýti ekki undir verðbólgu. Hann sagði réttilega: „Við getum á mjög skömmum tíma sveiflast úr samdráttarskeiði yfir í þess háttar uppgangstíma, að við þurfum að fara að gæta að okkur, að valda ekki beinlínis verðbólgu með því að slaka á aðhaldinu.“Tími athafna Í þessu samhengi er ástæða til að rifja upp orð Bjarna á ársfundi Seðlabankans í mars: „...tímabært að við förum að búa okkur undir að vinna á móti þenslu til að tryggja varanlegan stöðugleika.“ Bjarni hlýtur að meina það sem hann segir. Því segi ég: Fjárlagafrumvarpið sem Bjarni leggur fram á Alþingi eftir þrjá mánuði verður að sýna myndarlegan afgang að frátöldum tekjum af hugsanlegri eignasölu og arðgreiðslu frá bönkum. Það verður að stíga á vaxtarbremsurnar, ekki til að nauðhemla heldur til að hægja á. Allt annað er efnahagslegur glannaskapur. Jafnframt vona ég að í fjárlagafrumvarpinu komi fram staðfastur og vaxandi metnaður ríkisstjórnarinnar til hvers kyns skipulagsúrbóta og hagræðingar í ríkisrekstri. Þá er ekki síður mikilvægt að ríkisvaldið beiti öllum sínum úrræðum til að ýta enn frekar undir samkeppni og aukna framleiðni á öllum sviðum þjóðfélagsins. Það er vænlegasta leiðin til að tryggja að við ráðum við öran hagvöxt ár eftir ár án þess að allt fari úr böndunum. Þannig komast lífskjör hér á landi í fremstu röð og geta verið þar til langframa. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Halldór 01.06.2024 Halldór Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr Skoðun Barnapíu á Bessastaði! Karl Sigurðsson Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Persónan Katrín Jakobsdóttir Sólveig Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Þjóðaröryggi Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Tóbak markaðssett fyrir ungt fólk Guðlaug B. Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Forsetinn, NATÓ, ýsan og blokkin Guðfinnur Sigurvinsson skrifar Skoðun „Svona er á síld“ Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Aldrei hitta hetjurnar þínar Skarphéðinn Guðmundsson skrifar Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir skrifar Sjá meira
Efnahagsbatinn hér á landi sem hófst fyrir nokkrum misserum verður sífellt öflugri. Við höfum því miður sjaldnast kunnað fótum okkar forráð við slíkar aðstæður – við höfum viljað njóta góðærisins í botn. Kröftugum efnahagsbata hefur því fylgt sársaukafullur skellur. Slíkt er sjaldnast utanaðkomandi breytingum að kenna. Við höfum verið sjálfum okkur verst með slælegri hagstjórn.Ekki meir, ekki meir Ég hef fengið nóg af efnahagslegri óstjórn. Ég vil ekki að börnin mín sem eru að koma undir sig fótunum þurfi að ganga í gegnum slíkt. Ég geri þá kröfu að Alþingi, ríkisstjórn og Seðlabanki beiti öllum stjórntækjum í efnahagsmálum og beinum og óbeinum áhrifum af festu til að koma í veg fyrir enn einn fyrirsjáanlegan efnahagsskell.Hagvöxtur fer á flug Fyrirliggjandi hagtölur og spár sýna að hagkerfið hefur tekið vel við sér. Hagvöxtur hér á landi í fyrra var meiri en í öðrum vestrænum ríkjum (3,3%). Því sama er spáð í ár (3,7% samkvæmt Seðlabankanum) og á næsta ári (3,9%). Í nýjustu spá Landsbankans er reyndar gengið enn lengra og spáð 5,5% hagvexti á næsta ári. Slíkur vöxtur er langt fyrir ofan það sem önnur vestræn ríki geta búist við. Reynslan sýnir að væntingar og hegðun almennings, fyrirtækja og stjórnmálamanna breytast hratt á uppgangstímum í okkar fámenna landi. Þess vegna vaxa neysla og fjárfesting iðulega hraðar en spáð er. Líklegt er að svo verði einnig á þessu vaxtarskeiði. Því ætti engum að koma á óvart þó hagvöxtur fari yfir 4% bæði í ár og á næsta ári.Déjà vu Við höfum oft verið í þessari hagvaxtarstöðu áður. Og spárnar núna sýna að fylgikvillarnir verða þeir sömu og áður: Vaxandi einkaneysla, minnkandi sparnaður, versnandi viðskiptajöfnuður, hækkandi verðbólga og hækkandi vextir. Einnig má búast við vaxandi óróleika á vinnumarkaði og sjást þess þegar glögg merki. Samkvæmt spá OECD mun okkur takast á næsta ári að velta Mexíkó úr sessi með næsthæstu verðbólgu meðal aðildarríkjanna (Tyrkland trónir mun ofar). Við verðum þá komin á gamalkunnan stað: Sú vestræna þjóð sem verst tök hefur á verðbólgu.Fjármálaráðherra skilur og vill Af endurteknum orðum Bjarna Benediktssonar, fjármála- og efnahagsráðherra má ráða að hann áttar sig vel á stöðu og horfum í efnahagsmálum. Þá hefur hann ítrekað rætt um nauðsyn þess að beita aga við hagstjórn. Í Morgunblaðinu 24. maí er haft eftir honum að brýnt sé að gæta áfram aðhalds í ríkisfjármálum á næstu árum og tryggja að fjármál ríkisins ýti ekki undir verðbólgu. Hann sagði réttilega: „Við getum á mjög skömmum tíma sveiflast úr samdráttarskeiði yfir í þess háttar uppgangstíma, að við þurfum að fara að gæta að okkur, að valda ekki beinlínis verðbólgu með því að slaka á aðhaldinu.“Tími athafna Í þessu samhengi er ástæða til að rifja upp orð Bjarna á ársfundi Seðlabankans í mars: „...tímabært að við förum að búa okkur undir að vinna á móti þenslu til að tryggja varanlegan stöðugleika.“ Bjarni hlýtur að meina það sem hann segir. Því segi ég: Fjárlagafrumvarpið sem Bjarni leggur fram á Alþingi eftir þrjá mánuði verður að sýna myndarlegan afgang að frátöldum tekjum af hugsanlegri eignasölu og arðgreiðslu frá bönkum. Það verður að stíga á vaxtarbremsurnar, ekki til að nauðhemla heldur til að hægja á. Allt annað er efnahagslegur glannaskapur. Jafnframt vona ég að í fjárlagafrumvarpinu komi fram staðfastur og vaxandi metnaður ríkisstjórnarinnar til hvers kyns skipulagsúrbóta og hagræðingar í ríkisrekstri. Þá er ekki síður mikilvægt að ríkisvaldið beiti öllum sínum úrræðum til að ýta enn frekar undir samkeppni og aukna framleiðni á öllum sviðum þjóðfélagsins. Það er vænlegasta leiðin til að tryggja að við ráðum við öran hagvöxt ár eftir ár án þess að allt fari úr böndunum. Þannig komast lífskjör hér á landi í fremstu röð og geta verið þar til langframa.