Hvað má fá fyrir rúmar 200 krónur? Gylfi Magnússon skrifar 21. október 2014 07:00 Undanfarnar vikur hefur það orðið vinsæll samkvæmisleikur að reyna að reikna út hve margar krónur meðalmáltíð kostar að mati höfunda fjárlagafrumvarpsins og hvað kaupa má fyrir þá upphæð. Þótt slíkir talnaleikir geti haft visst skemmtigildi mega þeir ekki verða til þess að draga athyglina frá aðalatriði málsins. Hér er verið að takast á um grundvallaratriði í uppbyggingu skattkerfisins, hvernig byrðunum er skipt milli þjóðfélagshópa. Hvernig svo sem menn vilja svara þeirri spurningu ættu allir að geta verið sammála um að svarið verður að byggja á réttum forsendum. Það er því miður ekki staðan nú. Það sást m.a. þegar fjárlögin voru kynnt með dæmi um fjögurra manna fjölskyldu sem notar að því er virðist 2.475 krónur á dag í matvæli og drykkjarföng. Það gerir rúmar 200 krónur á máltíð á mann. Það er fráleit forsenda. Þótt kannski megi einhvers staðar finna slíka fjölskyldu er hún ekki dæmigerð. Dæmið gefur mjög ranga mynd af áhrifum þessarar skattahækkunar. Jafnframt hefur því ítrekað verið haldið fram í umræðunni um hækkun virðisaukaskatts á matvæli að hún kom nokkuð jafnt niður á hinum ýmsu tekjuhópum. Þeir verji sem sagt allir svipuðu hlutfalli af tekjum sínum í matvæli og drykkjarföng. Það er rangt. Heilbrigð skynsemi ein og sér ætti að duga til að hafna svo fjarstæðukenndri fullyrðingu. Dugi það ekki til eru hagtölur mjög skýrar. Fólk með lágar tekjur kaupir ódýrari mat en þeir sem eru með hæstar tekjur en þeir tekjulægri verja mun hærri hluta ráðstöfunartekna sinna í slíkar nauðsynjar.Meiri ójöfnuður Hagstofan birtir aðgengilegar tölur um þetta sem byggja á neyslukönnunum. M.a. má sjá tölur um neyslu þar sem þjóðinni er skipt í fjóra hluta eftir tekjum. Árið 2012 voru útgjöld vegna kaupa á matvælum og drykkjarföngum hjá þeim Íslendingum sem hafa lægstar tekjur nær fjórðungi hærra hlutfall af öllum útgjöldum en hjá þeim sem er með hæstar tekjur. Sem hlutfall af tekjum var munurinn enn meiri. Þeir tekjulægstu notuðu nær helmingi hærra hlutfall tekna sinna til kaupa á matvælum og drykkjarföngum en þeir tekjuhæstu. Þess vegna þýðir aukin skattlagning matvæla meiri ójöfnuð í samfélaginu að öðru jöfnu. Lækkanir á gjöldum á aðrar vörur sem eiga að koma á móti duga þeim tekjulægstu skammt, af svipuðum ástæðum. Þær nýtast best þeim sem eru með háar tekjur en síður þeim sem eru með lágar tekjur. Þannig eru t.d. útgjöld vegna kaupa raftækja, sem eiga að lækka, meira en helmingi hærra hlutfall heildarútgjalda hjá tekjuhæsta hópnum en þeim tekjulægsta. Vilji menn nota ríkisfjármálin til að draga úr misskiptingu í samfélaginu er það auðvitað hægt. Það er hægt að gera með lækkun gjalda á nauðsynjavörur. Aðrar aðgerðir til tekjujöfnunar gætu jafnvel verið enn skilvirkari. T.d. hækkun persónufrádráttar í tekjuskattskerfinu, barnabóta, ellilífeyris eða örorkubóta. Hækkun skatta á mat hefur þveröfug áhrif. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 01.06.2024 Halldór Má Katrín Jakobsdóttir bjóða sig fram? Jón Ólafsson Skoðun Yfirtaka orðræðunnar (e. hijacking) Sóley Tómasdóttir Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson Skoðun Svona getum komið í veg fyrir að Katrín vinni Björn B. Björnsson Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson Skoðun Dóttir mín – uppgjör eineltis Ragnheiður Harpa Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gildin sem sigldu forsetaembættinu í höfn Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Gegnumlýsing - þankabrot frambjóðanda að loknu forsetakjöri Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Getur reiði valdið veikindum? Sigurbjörg Jónsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrar hafa áhyggjur af valdbeitingu Tómas Ingvason skrifar Skoðun Taktísk skilyrðing umræðunnar skrifar Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Ég kýs Michael Jordan (Höllu Hrund Logadóttur) Óskar Arnarson skrifar Skoðun Ástæður til að kjósa Jón Gnarr Helgi Hrafn Gunnarsson skrifar Skoðun Viddi, Bósi Ljósár og Baldur Þórhalls Heimir Hannesson skrifar Skoðun Gerum það! Stefán Hilmarsson skrifar Skoðun Bónaður brjóstkassi og barnaafmæli Þorbjörg Marínósdóttir skrifar Skoðun Gleðilegan kosningadag kæru landsmenn Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Hæfasti einstaklingurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Verðmætin og sköpunarkraftur sá sem í mannauð okkar býr Pétur Már Halldórsson skrifar Skoðun Hvort vilt þú Höllu Tómasdóttur eða Katrínu? Björn Björnsson skrifar Skoðun Svona velur þú þér forseta í dag Kolbeinn Karl Kristinsson skrifar Skoðun Takk, Katrín Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hatur og fyrirlitning Einar Scheving skrifar Skoðun Samherjar Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Að hitta hetjuna sína Gréta Kristín Ómarsdóttir skrifar Skoðun Einstakt tækifæri Þóra Valný Yngvadóttir skrifar Skoðun Um afrekskonuna Katrínu Tómas Ísleifsson skrifar Skoðun Land míns föður, land minnar móður, landið mitt Jón Gnarr skrifar Skoðun Óskað eftir forseta sem færir ungu fólki völd Valgerður Eyja Eyþórsdóttir skrifar Skoðun Með ósk um velgengni, Halla Hrund Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Ég styð Höllu Hrund Logadóttur Þórólfur Árnason skrifar Skoðun Arnar Þór Jónsson Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Að skreyta sig með stolnum fjöðrum Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Opið bréf til Jóns Ólafssonar heimspekings Tómas Ísleifsson skrifar Sjá meira
Undanfarnar vikur hefur það orðið vinsæll samkvæmisleikur að reyna að reikna út hve margar krónur meðalmáltíð kostar að mati höfunda fjárlagafrumvarpsins og hvað kaupa má fyrir þá upphæð. Þótt slíkir talnaleikir geti haft visst skemmtigildi mega þeir ekki verða til þess að draga athyglina frá aðalatriði málsins. Hér er verið að takast á um grundvallaratriði í uppbyggingu skattkerfisins, hvernig byrðunum er skipt milli þjóðfélagshópa. Hvernig svo sem menn vilja svara þeirri spurningu ættu allir að geta verið sammála um að svarið verður að byggja á réttum forsendum. Það er því miður ekki staðan nú. Það sást m.a. þegar fjárlögin voru kynnt með dæmi um fjögurra manna fjölskyldu sem notar að því er virðist 2.475 krónur á dag í matvæli og drykkjarföng. Það gerir rúmar 200 krónur á máltíð á mann. Það er fráleit forsenda. Þótt kannski megi einhvers staðar finna slíka fjölskyldu er hún ekki dæmigerð. Dæmið gefur mjög ranga mynd af áhrifum þessarar skattahækkunar. Jafnframt hefur því ítrekað verið haldið fram í umræðunni um hækkun virðisaukaskatts á matvæli að hún kom nokkuð jafnt niður á hinum ýmsu tekjuhópum. Þeir verji sem sagt allir svipuðu hlutfalli af tekjum sínum í matvæli og drykkjarföng. Það er rangt. Heilbrigð skynsemi ein og sér ætti að duga til að hafna svo fjarstæðukenndri fullyrðingu. Dugi það ekki til eru hagtölur mjög skýrar. Fólk með lágar tekjur kaupir ódýrari mat en þeir sem eru með hæstar tekjur en þeir tekjulægri verja mun hærri hluta ráðstöfunartekna sinna í slíkar nauðsynjar.Meiri ójöfnuður Hagstofan birtir aðgengilegar tölur um þetta sem byggja á neyslukönnunum. M.a. má sjá tölur um neyslu þar sem þjóðinni er skipt í fjóra hluta eftir tekjum. Árið 2012 voru útgjöld vegna kaupa á matvælum og drykkjarföngum hjá þeim Íslendingum sem hafa lægstar tekjur nær fjórðungi hærra hlutfall af öllum útgjöldum en hjá þeim sem er með hæstar tekjur. Sem hlutfall af tekjum var munurinn enn meiri. Þeir tekjulægstu notuðu nær helmingi hærra hlutfall tekna sinna til kaupa á matvælum og drykkjarföngum en þeir tekjuhæstu. Þess vegna þýðir aukin skattlagning matvæla meiri ójöfnuð í samfélaginu að öðru jöfnu. Lækkanir á gjöldum á aðrar vörur sem eiga að koma á móti duga þeim tekjulægstu skammt, af svipuðum ástæðum. Þær nýtast best þeim sem eru með háar tekjur en síður þeim sem eru með lágar tekjur. Þannig eru t.d. útgjöld vegna kaupa raftækja, sem eiga að lækka, meira en helmingi hærra hlutfall heildarútgjalda hjá tekjuhæsta hópnum en þeim tekjulægsta. Vilji menn nota ríkisfjármálin til að draga úr misskiptingu í samfélaginu er það auðvitað hægt. Það er hægt að gera með lækkun gjalda á nauðsynjavörur. Aðrar aðgerðir til tekjujöfnunar gætu jafnvel verið enn skilvirkari. T.d. hækkun persónufrádráttar í tekjuskattskerfinu, barnabóta, ellilífeyris eða örorkubóta. Hækkun skatta á mat hefur þveröfug áhrif.
Skoðun Sameinumst um forvarnir gegn átröskun Karen Daðadóttir,Guðrún Erla Hilmarsdóttir,Elva Björk Bjarnadóttir skrifar