Veiking stjórnmálaflokkanna Haukur Arnþórsson skrifar 3. ágúst 2011 08:15 Staða stjórnmálaflokkanna hefur veikst mikið á umliðnum árum og mörg einkenni veiks flokkakerfis eru nú þegar staðreynd. Stjórnlagaráð, vel hvatt af almenningsálitinu og netverjum, gerir tillögur um enn frekari veikingu þeirra með nýjum tillögum sínum um kosningakerfi og val á frambjóðendum á lista, þar sem uppröðunarvald er tekið af flokkum og opnað fyrir persónukjör þar sem velja má stjórnmálamenn frá ólíkum flokksframboðum, sem gæti gert framboð flokkanna merkingarlítil. (Tillögur ráðsins um að kjósendur geti kosið frambjóðendur í öðrum kjördæmum verða varla teknar alvarlega. Kjördæmaskipting er úrræði lýðræðisins þegar fólk býr við mjög ólíkar aðstæður eftir búsetu). Ótækt kosningakerfiAf stjórnmálastofnunum móta stjórnmálaflokkarnir og kosningakerfið heildarsvip lýðræðisins meira en aðrir þættir (Dahl 1998). Hlutverk kosningakerfis er jafnan að auðvelt sé að mynda ríkisstjórn og jafnvel helst eins flokks ríkisstjórn, því þær eru skilvirkastar. Því þarf kosningakerfið að magna upp fylgisbreytingar. Tillögur Stjórnlagaráðs draga augljóslega úr fylgisbreytingum og þær styðja ekki við þessi tvö helstu markmið við gerð kosningakerfa. Þá er ekki síður alvarlegt að þær brjóta tvö af skilyrðum við mótun kosningakerfa eins og þau eru sett fram í bókinni: The International IDEA Handbook of Electoral System Design sem ritstýrt var af Reynolds og Reilly, (Sth. 1997) eða þau að kerfið sé einfalt og að það treysti samfellt starf stjórnmálaflokka. Þingræði kallar á starfhæfa flokkaStjórnlagaráð valdi þingræði sem stjórnkerfi landsins áfram. Í því kerfi er myndun starfhæfrar ríkisstjórnar meginverkefni flokka og í þingræði er ekki hægt að ganga mjög langt í þá átt að veikja stjórnmálaflokka. Ef einstaklingshyggja í kerfinu vex og flokksagi og flokksbönd veikjast og hálfgerð einstaklingsframboð stjórnmálamanna verða veruleiki, verður erfitt að mynda ríkisstjórn. Það gæti líka orðið erfitt að fella ríkisstjórn. Hópur stjórnmálamanna gæti sameinast um að verja stjórn falli og tryggt þannig aðkomu sína að stjórn landsins, enda þótt hann ætti ekki annað sameiginlegt en valdafíkn og ríkisstjórn væri í rauninni fallin í þeim skilningi að hún kæmi málum ekki fram. Pólitískt umhverfi breytingaStjórnlagaráð leggur til ýmis form beins lýðræðis í takt við kröfur á netinu. Það hefur sennilega einkum hin hefðbundnu áhrif að styrkja meirihlutavald á kostnað minnihlutahópa, sem er almennt talið afturhvarf til frumstæðs lýðræðis. Hafa skal líka í huga að í beinu lýðræði kemur hávær minni hluti oft fram í nafni meirihluta og í nafni pólitísks rétttrúnaðar. Stjórnmál eru í vaxandi mæli framkvæmd á netinu og með aðferðum þess. Nýjar rannsóknir fræðimanna á áhrifum netsins á stjórnmál sýna að netið getur styrkt öfgar í samfélaginu og aukið skilningsleysi á andstæðum skoðunum, magnað upp rétttrúnað og valdið opinberum aftökum á þeim sem fara “public sideways” á netinu, eins og það er nefnt þegar gengið er í berhögg við almenningsálitið. Samanlagt mynda kosningakerfistillögur Stjórnlagaráðs,innleiðing beins lýðræðis og einkenni netsins nýtt stjórnmálaumhverfi á Íslandi. Í versta tilfelliÍ þessu nýja umhverfi gæti skapast hætta á að þingmenn skiptist í stjórn-stjórnarandstaða innan flokka og það verði breytilegt hverjir verði í þeim hópum frá einu máli til annars. Þetta hefur þær afleiðingar að mjög erfitt verður fyrir ríkisstjórn að tryggja framgang mála, hver ríkisstjórn þarf nánast að smala köttum í hverju máli. Ríkisstjórnir gætu orðið veikar, án þess að geta fallið. Niðurstaða mála færi eftir því hvernig kaupin gerðust á netinu – sem einstakir þingmenn hlypu eftir til að tryggja stöðu sína. Rétttrúnaður og popúlismi hefðu því fengið kjöraðstæður til að blómstra. Það að hver einstaklingur getur í persónukjöri kosið marga frambjóðendur á mörgum listum (jafnvel á landsvísu) þýðir að almenningur refsar ekki stjórnmálaflokkum eins og þarf til stjórnarskipta. Til þess þyrfti að minnsta kosti að refsa flokki með heilu atkvæði, hluti af atkvæði hefur lítil áhrif. Því getur ríkisstjórn setið mjög lengi. Þá gæti einhver sagt að atkvæðahlutirnir kunni að verða fleiri en ella. En það er ósennilegt, því fólk þarf ekki að refsa stjórnmálaflokkum yfirleitt í því kerfi sem hér er boðað. Stjórnarandstaða getur eins vel verið innan sama stjórnmálaflokks og á að refsa. Því má leiða líkur að því að fylgissveiflur milli flokka minnki mikið. SamantektÞað vekur undrun að Stjórnlagaráð velji þingræði sem stjórnkerfi, en kippi svo undan því fótunum með kosningakerfi sem veikir stjórnmálaflokkana enn frekar og sem brýtur í bága við alþjóðlegar reglur um gerð slíkra kerfa. Dagskrárvald og stefnumótunarvald flokkanna gæti veikst, sem gefur rétttrúnaði netsins í dægurmálum nýtt svigrúm. Sennilegt er að myndun ríkisstjórna og fall þeirra verði erfitt í framkvæmd, ríkisstjórnir verði veikar fjölflokkastjórnir með loðinn stjórnarsáttmála, skipting þingmanna í stjórn-stjórnarandstöðu færist inn í flokkana og að stjórnarskipti verði fátíð. Margir Íslendingar kunna að hafa fengið nóg af sterkum ríkisstjórnum og starfsháttum þeirra. Tillögur Stjórnlagaráðs um að veikja flokkana eru alls ekki svarið við því. Í Danmörku var hættan af einhliða ákvörðunum sterkra ríkisstjórna leyst með því að veita minnihluta þingmanna heimild til þess að skjóta máli til þjóðaratkvæðis, ef honum finnst á sig hallað. Það væri líka hæfilegt úrræði hér á landi. Í framkvæmd kallar sú regla ekki á þjóðaratkvæðagreiðslur, heldur það að samið er við minni hlutann í þinginu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Haukur Arnþórsson Mest lesið Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson Skoðun Núll prósent skynsemi Lára G. Sigurðardóttir Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Ljúgandi málpípa Sjálfstæðisflokksins Tómas Kristjánsson Skoðun Hvers eiga Vestfirðingar að gjalda? Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Til hamingju með daginn! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vetur að vori - stuðningur eftir óveður Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skömm stjórnvalda - íslensk börn með erlendan bakgrunn Birna Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Að fórna hamingju fyrir verslunarfrelsi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Er þensla vegna íbúðauppbyggingar? Jónas Atli Gunnarsson skrifar Skoðun Birgir Þórarinsson er enn að Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Viðurkennum þjóðarmorð á Armenum Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Þegar kvíðinn tekur völdin Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Atvinnulífið og fíkniefnasalan Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Drasl Hafþór Reynisson skrifar Skoðun Er lýðræðinu viðbjargandi? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar Skoðun Forsetapróf Auður Guðna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin sala áfengis ógnar grundvallarmarkmiðum lýðheilsu Aðalsteinn Gunnarsson skrifar Skoðun Svik VG í jafnréttismálum Jana Salóme Ingibjargar Jósepsdóttir skrifar Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ingólfur krítar liðugt Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Fáu spáð en vel fylgst með Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Armæða um íslenska tungu Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Það eru lög í landinu Líneik Anna Sævarsdóttir skrifar Skoðun Svar við bréfi Ingós: 3.233.700.000 krónur Runólfur Ágústsson skrifar Skoðun Úr buffi í klút Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Málsvari minksins Lárus Karl Arnbjarnarson skrifar Skoðun Skuldum við 17 þúsund íbúðir á höfuðborgarsvæðinu? Sigurður Stefánsson skrifar Skoðun Förum vel með byggingarvörur Eyþór Bjarki Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Gerum betur Kristín B. Jónsdóttir skrifar Skoðun Á tæpustu tungu Eiríkur Örn Norðdahl skrifar Skoðun Aðför að ungmennum (Í minningu Hamarsins) Óskar Steinn Jónínuson Ómarsson skrifar Skoðun „Betur borgandi ferðamenn“ Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar Sjá meira
Staða stjórnmálaflokkanna hefur veikst mikið á umliðnum árum og mörg einkenni veiks flokkakerfis eru nú þegar staðreynd. Stjórnlagaráð, vel hvatt af almenningsálitinu og netverjum, gerir tillögur um enn frekari veikingu þeirra með nýjum tillögum sínum um kosningakerfi og val á frambjóðendum á lista, þar sem uppröðunarvald er tekið af flokkum og opnað fyrir persónukjör þar sem velja má stjórnmálamenn frá ólíkum flokksframboðum, sem gæti gert framboð flokkanna merkingarlítil. (Tillögur ráðsins um að kjósendur geti kosið frambjóðendur í öðrum kjördæmum verða varla teknar alvarlega. Kjördæmaskipting er úrræði lýðræðisins þegar fólk býr við mjög ólíkar aðstæður eftir búsetu). Ótækt kosningakerfiAf stjórnmálastofnunum móta stjórnmálaflokkarnir og kosningakerfið heildarsvip lýðræðisins meira en aðrir þættir (Dahl 1998). Hlutverk kosningakerfis er jafnan að auðvelt sé að mynda ríkisstjórn og jafnvel helst eins flokks ríkisstjórn, því þær eru skilvirkastar. Því þarf kosningakerfið að magna upp fylgisbreytingar. Tillögur Stjórnlagaráðs draga augljóslega úr fylgisbreytingum og þær styðja ekki við þessi tvö helstu markmið við gerð kosningakerfa. Þá er ekki síður alvarlegt að þær brjóta tvö af skilyrðum við mótun kosningakerfa eins og þau eru sett fram í bókinni: The International IDEA Handbook of Electoral System Design sem ritstýrt var af Reynolds og Reilly, (Sth. 1997) eða þau að kerfið sé einfalt og að það treysti samfellt starf stjórnmálaflokka. Þingræði kallar á starfhæfa flokkaStjórnlagaráð valdi þingræði sem stjórnkerfi landsins áfram. Í því kerfi er myndun starfhæfrar ríkisstjórnar meginverkefni flokka og í þingræði er ekki hægt að ganga mjög langt í þá átt að veikja stjórnmálaflokka. Ef einstaklingshyggja í kerfinu vex og flokksagi og flokksbönd veikjast og hálfgerð einstaklingsframboð stjórnmálamanna verða veruleiki, verður erfitt að mynda ríkisstjórn. Það gæti líka orðið erfitt að fella ríkisstjórn. Hópur stjórnmálamanna gæti sameinast um að verja stjórn falli og tryggt þannig aðkomu sína að stjórn landsins, enda þótt hann ætti ekki annað sameiginlegt en valdafíkn og ríkisstjórn væri í rauninni fallin í þeim skilningi að hún kæmi málum ekki fram. Pólitískt umhverfi breytingaStjórnlagaráð leggur til ýmis form beins lýðræðis í takt við kröfur á netinu. Það hefur sennilega einkum hin hefðbundnu áhrif að styrkja meirihlutavald á kostnað minnihlutahópa, sem er almennt talið afturhvarf til frumstæðs lýðræðis. Hafa skal líka í huga að í beinu lýðræði kemur hávær minni hluti oft fram í nafni meirihluta og í nafni pólitísks rétttrúnaðar. Stjórnmál eru í vaxandi mæli framkvæmd á netinu og með aðferðum þess. Nýjar rannsóknir fræðimanna á áhrifum netsins á stjórnmál sýna að netið getur styrkt öfgar í samfélaginu og aukið skilningsleysi á andstæðum skoðunum, magnað upp rétttrúnað og valdið opinberum aftökum á þeim sem fara “public sideways” á netinu, eins og það er nefnt þegar gengið er í berhögg við almenningsálitið. Samanlagt mynda kosningakerfistillögur Stjórnlagaráðs,innleiðing beins lýðræðis og einkenni netsins nýtt stjórnmálaumhverfi á Íslandi. Í versta tilfelliÍ þessu nýja umhverfi gæti skapast hætta á að þingmenn skiptist í stjórn-stjórnarandstaða innan flokka og það verði breytilegt hverjir verði í þeim hópum frá einu máli til annars. Þetta hefur þær afleiðingar að mjög erfitt verður fyrir ríkisstjórn að tryggja framgang mála, hver ríkisstjórn þarf nánast að smala köttum í hverju máli. Ríkisstjórnir gætu orðið veikar, án þess að geta fallið. Niðurstaða mála færi eftir því hvernig kaupin gerðust á netinu – sem einstakir þingmenn hlypu eftir til að tryggja stöðu sína. Rétttrúnaður og popúlismi hefðu því fengið kjöraðstæður til að blómstra. Það að hver einstaklingur getur í persónukjöri kosið marga frambjóðendur á mörgum listum (jafnvel á landsvísu) þýðir að almenningur refsar ekki stjórnmálaflokkum eins og þarf til stjórnarskipta. Til þess þyrfti að minnsta kosti að refsa flokki með heilu atkvæði, hluti af atkvæði hefur lítil áhrif. Því getur ríkisstjórn setið mjög lengi. Þá gæti einhver sagt að atkvæðahlutirnir kunni að verða fleiri en ella. En það er ósennilegt, því fólk þarf ekki að refsa stjórnmálaflokkum yfirleitt í því kerfi sem hér er boðað. Stjórnarandstaða getur eins vel verið innan sama stjórnmálaflokks og á að refsa. Því má leiða líkur að því að fylgissveiflur milli flokka minnki mikið. SamantektÞað vekur undrun að Stjórnlagaráð velji þingræði sem stjórnkerfi, en kippi svo undan því fótunum með kosningakerfi sem veikir stjórnmálaflokkana enn frekar og sem brýtur í bága við alþjóðlegar reglur um gerð slíkra kerfa. Dagskrárvald og stefnumótunarvald flokkanna gæti veikst, sem gefur rétttrúnaði netsins í dægurmálum nýtt svigrúm. Sennilegt er að myndun ríkisstjórna og fall þeirra verði erfitt í framkvæmd, ríkisstjórnir verði veikar fjölflokkastjórnir með loðinn stjórnarsáttmála, skipting þingmanna í stjórn-stjórnarandstöðu færist inn í flokkana og að stjórnarskipti verði fátíð. Margir Íslendingar kunna að hafa fengið nóg af sterkum ríkisstjórnum og starfsháttum þeirra. Tillögur Stjórnlagaráðs um að veikja flokkana eru alls ekki svarið við því. Í Danmörku var hættan af einhliða ákvörðunum sterkra ríkisstjórna leyst með því að veita minnihluta þingmanna heimild til þess að skjóta máli til þjóðaratkvæðis, ef honum finnst á sig hallað. Það væri líka hæfilegt úrræði hér á landi. Í framkvæmd kallar sú regla ekki á þjóðaratkvæðagreiðslur, heldur það að samið er við minni hlutann í þinginu.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar
Skoðun Spennandi tímar fyrir ungt fólk í Hafnarfirði Kristín Thoroddsen,Margrét Vala Marteinsdóttir skrifar
Skoðun Rétturinn til heilnæms umhverfis vs bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar Björg Sveinsdóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun