Tengd félög tóku allt út úr sjóðum 13. apríl 2010 06:00 Reglur um sjálfstæði félaga sem ráku verðbréfa- og fjárfestingarsjóði virðast hafa verið þverbrotnar, er niðurstaða rannsóknarnefndar Alþingis. Eitt tilvik fannst þar sem starfsmaður Landsbankans mælti með því að kunningi hans legði fremur peninga á bók en í peningabréf. Aðrir fengu skilaboð um að peningamarkaðssjóðir væru hættulitlir. Rannsóknarnefnd Alþingis vill láta kanna refsiábyrgð. Vísað hefur verið til Fjármálaeftirlitsins (FME) og, eftir atvikum, sérstaks saksóknara úttektum úr peningamarkaðssjóðum á árinu vegna gruns rannsóknarnefndar Alþingis um að munur hafi verið á aðgengi eigenda hlutdeildarskírteina að upplýsingum um stöðu sjóðanna fyrir bankahrun. Þá telur nefndin að kanna þurfi hvort stjórn, framkvæmdastjórar og lykilstarfsmenn verðbréfa- og fjárfestingarsjóða rekstrarfélaga stóru bankanna þriggja hafi skapað sér refsiábyrgð með því að brjóta starfsskyldur við stjórnun og eftirlit sjóðanna. Eins þurfi að rannsaka viðskipti á milli sjóða. Greining rannsóknarnefndarinnar leiðir í ljós starfsmenn og tengdir aðilar, sem tóku út á bilinu 50 til 100 prósent eignar sinnar, voru fleiri en ótengdir aðilar. „Eins kemur fram að fyrirtæki tengdra aðila eru stærsti hópur þeirra sem tóku út 99 til 100 prósent af eign sinni," segir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Þóttist hringja úr útibúiÞá kemur fram að ónógt eftirlit virðist hafa verið með starfsemi peningamarkaðssjóða af hálfu FME og misbrestur á að viðskiptavinum væri gerð grein fyrir áhættunni sem fólst í fjárfestingu í slíkum sjóðum. Í sumum tilvikum virðist jafnvel sem viðskiptavinir hafi fengið kolrangar upplýsingar um áhættu. Í flestum tilvikum voru skilaboð starfsmanna sjóða bankanna þriggja þau að fjárfestingin væri áhættulítil eða áhættulaus. „Ekki virðast allir þó hafa fengið sömu ráðgjöf en athyglisvert dæmi um það er að finna í tölvubréfi frá 28. maí 2008 þar sem starfsmaður Landsbankans mælir fremur með innlánsreikningi en peningabréfum við viðskiptamann sem virðist vera kunningi," segir í kafla skýrslu rannsóknarnefndarinnar um verðbréfa- og fjárfestingarsjóði. Þá kemur fram að nefndinni þyki tölvupóstsamskipti milli tveggja starfsmanna Landsbankans í febrúar 2008 athyglisverð í ljósi afstöðunnar til markaðssetningar og sölu áskriftar að peningamarkaðssjóðum. „Þó að ég sé að hringja fyrir söluverið eða eitthvað annað þá segist ég alltaf vera að hringja úr útibúinu þar sem viðskiptavinurinn er í viðskiptum, það gerir það persónulegra," segir í tölvupósti sem vísað er til. Þá segir í bréfi starfsmanns Kaupþings til viðskiptavinar í mars 2007: „Ertu að spá í áhættulaust? Ef svo myndi ég velja Peningamarkaðssjóð." Um leið er það mat rannsóknarnefndarinnar að fyrirkomulag áhættustýringar félaganna hafi tæpast fullnægt þeim faglegu kröfum sem gera verði til svo mikilvægs þáttar í starfsemi sjálfstæðra fjármálafyrirtækja. „Þá verður að gera athugasemdir við það að Fjármálaeftirlitið virðist ekki hafa fundið að því hvernig áhættustýringu var háttað fyrr en árið 2008," segir í skýrslunni. Brutu gegn ákvæðum lagaSérstaka athygli nefndarinnar vekur að Glitnir sjóðir og Landsvaki hafi útvistað áhættustýringu til móðurfélaganna, Glitnis banka og Landsbankans, án gilds útvistunarsamnings og án samþykkis Fjármálaeftirlitsins. Með því að leita ekki samþykkis FME fyrir útvistun áhættustýringar brutu rekstrarfélög bankanna gegn 18. grein laga um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði, að því er fram kemur í skýrslunni. „Að mati rannsóknarnefndar Alþingis verður að telja að þessi útvistun áhættustýringar til móðurfélaganna, án sérstaks samnings við móðurfélagið eða samþykkis Fjármálaeftirlitsins, endurspegli bæði skort á fagmennsku og því óhæði sem rekstrarfélögin áttu að hafa frá móðurfélögum sínum." Áhættustýringu Rekstrarfélags Kaupþings banka var hins vegar ekki útvistað til móðurfélagsins. „Þeir annmarkar voru aftur á móti á framkvæmdinni að sjóðstjórar sáu sjálfir um áhættustýringu sjóðanna en þannig höfðu þeir eftirlit með sjálfum sér." Þá segir að mælikvarðar sem notaðir hafi verið til áhættumats virðist eingöngu hafa náð til einstakra skuldara, en ekki heildarsamsetningar eigna. Í öllu falli hefði átt að skoða mun betur fylgni ávöxtunar eignanna og tengsla eigenda. „Á síðari stigum virðist ávöxtun hafa verið nánast eini mælikvarðinn sem sjóðirnir miðuðu sig við, og þá helst ávöxtun sjóða hjá samkeppnisaðilum. Eitt skýrasta dæmi þess er sala ríkistryggðra eigna úr öllum sjóðunum á árunum 2007 og 2008. Virðist áhættudreifingu þar hafa verið fórnað fyrir ávöxtun." Í skýrslunni segir að þetta hafi sjóðstjórar staðfest. olikr@frettabladid.is Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Ný verslun nærri þúsund fermetrum stærri en sú gamla Neytendur Hvað þurfum við að eiga mikið til að geta hætt að vinna? Viðskipti innlent Samherjahjónin fyrrverandi langtekjuhæst Viðskipti innlent Melabúðarbræður með hálfan milljarð í fyrra Viðskipti innlent Skattakóngurinn flytur úr landi Viðskipti innlent Verðmunur getur verið allt að 28 prósent Neytendur Framtíð tannlækninga og gervigreindar – kynntu þér Oraxs Samstarf Setja tvo milljarða til í fiskeldið sem tapar hundruðum milljóna Viðskipti innlent Framkvæmdastjóri Smáríkisins ákærður Viðskipti innlent Keyra á orkudrykkjamarkaðinn Viðskipti innlent Fleiri fréttir Pósturinn hættir að senda til Bandaríkjanna: Geti ekki sett fimmtán prósenta toll á allt Melabúðarbræður með hálfan milljarð í fyrra Framkvæmdastjóri Smáríkisins ákærður Pósturinn hættir að senda til Bandaríkjanna á mánudaginn Samherjahjónin fyrrverandi langtekjuhæst Kannast ekki við „lífróður“ Heimildarinnar sem fækkar útgáfudögum Skattakóngurinn flytur úr landi Setja tvo milljarða til í fiskeldið sem tapar hundruðum milljóna „Framboð á markaði er ekki það sem neytendur vilja kaupa“ Móðurfélag útgefanda Moggans tapaði hundruðum milljóna Segir háa stýrivexti bitna á ákveðnum hópi og boðar aðhald í fjárlagafrumvarpi Keyra á orkudrykkjamarkaðinn Kaupa Gompute „Ég bið almenning að hafa þolinmæði með okkur“ Ósáttir með ákvörðun peningastefnunefndar Muni ekki hika við að hækka vexti Sektað fyrir að auglýsa of mikið fyrir Áramótaskaupið Kristján og Leó kaupa fyrrverandi höfuðstöðvar Landsvirkjunar Endurbættur Kaffivagn opnar aftur í dag Gleðiefni að fjármálaráðherri tali um aðhald í ríkisfjármálum Bein útsending: Rökstyðja stýrivaxtaákvörðunina Seðlabankinn heldur stýrivöxtunum óbreyttum Ráðin til Fossa fjárfestingarbanka Birta nýja ákvörðun um stýrivexti í dag Hvað þurfum við að eiga mikið til að geta hætt að vinna? Herra Hnetusmjör tekjuhæstur í Iceguys Sante fer í hart við Heinemann Davíð trónir enn og aftur á toppnum Runólfur á toppi tekjulistans yfir launahæstu embættismennina og forstjórana Ólafur Ragnar með rúma milljón meira en næsti maður Sjá meira
Eitt tilvik fannst þar sem starfsmaður Landsbankans mælti með því að kunningi hans legði fremur peninga á bók en í peningabréf. Aðrir fengu skilaboð um að peningamarkaðssjóðir væru hættulitlir. Rannsóknarnefnd Alþingis vill láta kanna refsiábyrgð. Vísað hefur verið til Fjármálaeftirlitsins (FME) og, eftir atvikum, sérstaks saksóknara úttektum úr peningamarkaðssjóðum á árinu vegna gruns rannsóknarnefndar Alþingis um að munur hafi verið á aðgengi eigenda hlutdeildarskírteina að upplýsingum um stöðu sjóðanna fyrir bankahrun. Þá telur nefndin að kanna þurfi hvort stjórn, framkvæmdastjórar og lykilstarfsmenn verðbréfa- og fjárfestingarsjóða rekstrarfélaga stóru bankanna þriggja hafi skapað sér refsiábyrgð með því að brjóta starfsskyldur við stjórnun og eftirlit sjóðanna. Eins þurfi að rannsaka viðskipti á milli sjóða. Greining rannsóknarnefndarinnar leiðir í ljós starfsmenn og tengdir aðilar, sem tóku út á bilinu 50 til 100 prósent eignar sinnar, voru fleiri en ótengdir aðilar. „Eins kemur fram að fyrirtæki tengdra aðila eru stærsti hópur þeirra sem tóku út 99 til 100 prósent af eign sinni," segir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Þóttist hringja úr útibúiÞá kemur fram að ónógt eftirlit virðist hafa verið með starfsemi peningamarkaðssjóða af hálfu FME og misbrestur á að viðskiptavinum væri gerð grein fyrir áhættunni sem fólst í fjárfestingu í slíkum sjóðum. Í sumum tilvikum virðist jafnvel sem viðskiptavinir hafi fengið kolrangar upplýsingar um áhættu. Í flestum tilvikum voru skilaboð starfsmanna sjóða bankanna þriggja þau að fjárfestingin væri áhættulítil eða áhættulaus. „Ekki virðast allir þó hafa fengið sömu ráðgjöf en athyglisvert dæmi um það er að finna í tölvubréfi frá 28. maí 2008 þar sem starfsmaður Landsbankans mælir fremur með innlánsreikningi en peningabréfum við viðskiptamann sem virðist vera kunningi," segir í kafla skýrslu rannsóknarnefndarinnar um verðbréfa- og fjárfestingarsjóði. Þá kemur fram að nefndinni þyki tölvupóstsamskipti milli tveggja starfsmanna Landsbankans í febrúar 2008 athyglisverð í ljósi afstöðunnar til markaðssetningar og sölu áskriftar að peningamarkaðssjóðum. „Þó að ég sé að hringja fyrir söluverið eða eitthvað annað þá segist ég alltaf vera að hringja úr útibúinu þar sem viðskiptavinurinn er í viðskiptum, það gerir það persónulegra," segir í tölvupósti sem vísað er til. Þá segir í bréfi starfsmanns Kaupþings til viðskiptavinar í mars 2007: „Ertu að spá í áhættulaust? Ef svo myndi ég velja Peningamarkaðssjóð." Um leið er það mat rannsóknarnefndarinnar að fyrirkomulag áhættustýringar félaganna hafi tæpast fullnægt þeim faglegu kröfum sem gera verði til svo mikilvægs þáttar í starfsemi sjálfstæðra fjármálafyrirtækja. „Þá verður að gera athugasemdir við það að Fjármálaeftirlitið virðist ekki hafa fundið að því hvernig áhættustýringu var háttað fyrr en árið 2008," segir í skýrslunni. Brutu gegn ákvæðum lagaSérstaka athygli nefndarinnar vekur að Glitnir sjóðir og Landsvaki hafi útvistað áhættustýringu til móðurfélaganna, Glitnis banka og Landsbankans, án gilds útvistunarsamnings og án samþykkis Fjármálaeftirlitsins. Með því að leita ekki samþykkis FME fyrir útvistun áhættustýringar brutu rekstrarfélög bankanna gegn 18. grein laga um verðbréfasjóði og fjárfestingarsjóði, að því er fram kemur í skýrslunni. „Að mati rannsóknarnefndar Alþingis verður að telja að þessi útvistun áhættustýringar til móðurfélaganna, án sérstaks samnings við móðurfélagið eða samþykkis Fjármálaeftirlitsins, endurspegli bæði skort á fagmennsku og því óhæði sem rekstrarfélögin áttu að hafa frá móðurfélögum sínum." Áhættustýringu Rekstrarfélags Kaupþings banka var hins vegar ekki útvistað til móðurfélagsins. „Þeir annmarkar voru aftur á móti á framkvæmdinni að sjóðstjórar sáu sjálfir um áhættustýringu sjóðanna en þannig höfðu þeir eftirlit með sjálfum sér." Þá segir að mælikvarðar sem notaðir hafi verið til áhættumats virðist eingöngu hafa náð til einstakra skuldara, en ekki heildarsamsetningar eigna. Í öllu falli hefði átt að skoða mun betur fylgni ávöxtunar eignanna og tengsla eigenda. „Á síðari stigum virðist ávöxtun hafa verið nánast eini mælikvarðinn sem sjóðirnir miðuðu sig við, og þá helst ávöxtun sjóða hjá samkeppnisaðilum. Eitt skýrasta dæmi þess er sala ríkistryggðra eigna úr öllum sjóðunum á árunum 2007 og 2008. Virðist áhættudreifingu þar hafa verið fórnað fyrir ávöxtun." Í skýrslunni segir að þetta hafi sjóðstjórar staðfest. olikr@frettabladid.is
Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Ný verslun nærri þúsund fermetrum stærri en sú gamla Neytendur Hvað þurfum við að eiga mikið til að geta hætt að vinna? Viðskipti innlent Samherjahjónin fyrrverandi langtekjuhæst Viðskipti innlent Melabúðarbræður með hálfan milljarð í fyrra Viðskipti innlent Skattakóngurinn flytur úr landi Viðskipti innlent Verðmunur getur verið allt að 28 prósent Neytendur Framtíð tannlækninga og gervigreindar – kynntu þér Oraxs Samstarf Setja tvo milljarða til í fiskeldið sem tapar hundruðum milljóna Viðskipti innlent Framkvæmdastjóri Smáríkisins ákærður Viðskipti innlent Keyra á orkudrykkjamarkaðinn Viðskipti innlent Fleiri fréttir Pósturinn hættir að senda til Bandaríkjanna: Geti ekki sett fimmtán prósenta toll á allt Melabúðarbræður með hálfan milljarð í fyrra Framkvæmdastjóri Smáríkisins ákærður Pósturinn hættir að senda til Bandaríkjanna á mánudaginn Samherjahjónin fyrrverandi langtekjuhæst Kannast ekki við „lífróður“ Heimildarinnar sem fækkar útgáfudögum Skattakóngurinn flytur úr landi Setja tvo milljarða til í fiskeldið sem tapar hundruðum milljóna „Framboð á markaði er ekki það sem neytendur vilja kaupa“ Móðurfélag útgefanda Moggans tapaði hundruðum milljóna Segir háa stýrivexti bitna á ákveðnum hópi og boðar aðhald í fjárlagafrumvarpi Keyra á orkudrykkjamarkaðinn Kaupa Gompute „Ég bið almenning að hafa þolinmæði með okkur“ Ósáttir með ákvörðun peningastefnunefndar Muni ekki hika við að hækka vexti Sektað fyrir að auglýsa of mikið fyrir Áramótaskaupið Kristján og Leó kaupa fyrrverandi höfuðstöðvar Landsvirkjunar Endurbættur Kaffivagn opnar aftur í dag Gleðiefni að fjármálaráðherri tali um aðhald í ríkisfjármálum Bein útsending: Rökstyðja stýrivaxtaákvörðunina Seðlabankinn heldur stýrivöxtunum óbreyttum Ráðin til Fossa fjárfestingarbanka Birta nýja ákvörðun um stýrivexti í dag Hvað þurfum við að eiga mikið til að geta hætt að vinna? Herra Hnetusmjör tekjuhæstur í Iceguys Sante fer í hart við Heinemann Davíð trónir enn og aftur á toppnum Runólfur á toppi tekjulistans yfir launahæstu embættismennina og forstjórana Ólafur Ragnar með rúma milljón meira en næsti maður Sjá meira