Hamfarir síðasta árs voru Seðlabankanum erfiðar

Hamfarir alþjóðlegu fjármálakreppunnar, gjaldeyriskreppa Íslands og fall fjármálakerfisins endurspeglast í reikningum Seðlabankans fyrir síðasta ár sem lagðir voru fram á ársfundi bankans fyrir helgi. Lára V. Júlíusdóttir, for­maður bankaráðs Seðlabankans, hóf enda erindi sitt á ársfundinum á því að benda á að síðasta ár hefði verið Seðlabanka Íslands þungt í skauti eins og öðrum stofnunum, fyrirtækjum og einstaklingum.

Góðmennt var að venju á ársfundi Seðlabankans og saman komin á honum mörg helstu fyrirmenni íslensks viðskipta- og stjórnmálalífs. Þeir sem mætt hafa síðustu ár gátu þó merkt að heldur var rýmra um mannskapinn en oft áður, og fleiri sæti laus þegar formaður bankaráðsins, seðlabankastjórinn og forsætisráðherra fluttu ræður sínar.

Eigið fé Seðlabankans rýrnaði um einn tíunda, fór úr 91 milljarði króna í árslok 2007 í 82 milljarða í lok síðasta árs. Samkvæmt rekstrar­reikningi tapaði Seðlabankinn 8,6 milljörðum króna, samanborið við 1,2 milljarða árið áður. „Aukið tap verður þrátt fyrir að hreinar vaxtatekjur bankans hafi aukist, en þær námu um tuttugu milljörðum króna á árinu 2008 samanborið við sex milljarða árið á undan. Skýringin liggur fyrst og fremst í því að stöðustærðir sem vextir reiknast af hafa hækkað talsvert að meðaltali milli ára. Þannig námu heildar­eignir í árslok 2007 tæplega 500 milljörðum króna en voru ári síðar orðnar um 1.200 milljarðar," bendir Lára á.

Sömuleiðis hafði gengisþróun krónunnar mikil áhrif. Árið 2007 styrktist krónan og bankinn varð fyrir gengistapi upp á tæpa sex milljarða króna. Gengislækkun krónunnar í fyrra gat hins vegar af sér gengishagnað upp á um 44 milljarða króna. „Enda voru gengis­bundnar eignir bankans nokkru hærri en gengisbundnar skuldir eins og jafnan er. Breytingin á milli ára nam því um fimmtíu milljörðum króna," segir Lára og bendir á að mest af þessum gengishagnaði hafði komið fram við hrun viðskiptabankanna í byrjun október.

Þá liggur fyrir að staða Seðlabankans hefði ekki verið féleg án aðstoðar ríkisins því bankinn varð sjálfur fyrir miklu tapi við fall bankakerfisins. „Í sumum tilfellum var lánað gagnvart veðum sem reyndust ótrygg þegar íslensk fjármálafyrirtæki féllu í valinn hvert á fætur öðru. Nauðsynlegt reyndist að afskrifa útlán og nam gjaldfærslan 75 milljörðum króna, en slíkur gjaldaliður hefur verið fátíður í bókum bankans," bendir formaður bankaráðsins á. „Samkomulag varð um að ríkissjóður keypti tiltekin veðlán og daglán gagnvart smærri fjármálastofnunum þar sem undirliggjandi veð voru í skuldabréfum útgefnum af viðskiptabönkunum þremur. Að auki keypti ríkissjóður nokkur veðlán með traustum veðum. Samtals nam bókfært verð þessara eigna, sem ríkissjóður keypti, 345 milljörðum króna en kaupverðið var 270 milljarðar og var greitt með verðtryggðu skuldabréfi. Mismunurinn, 75 milljarðar króna, var gjaldfærður í bókum bankans," segir hún og bendir á að ríkið verði sennilega að afskrifa þessar keyptu eignir að hluta. Af heildarfjárhæðinni eru trygg veð einungis talin nema 51 milljarði króna. Viðskiptin hafi verið ákveðin með það að markmiði að eiginfjárstaða Seðlabankans stæði að mestu óbreytt frá ársbyrjun til ársloka 2008.

Í ársskýrslu Seðlabankans kemur fram að vegna erfiðleika fjármálafyrirtækja síðustu misseri hafi mikil stígandi verið í lausafjárfyrirgreiðslu til fjármála­fyrir­tækja. „Í lok árs 2007 var staða í veðlánum 302 milljarðar króna og hafði þá aldrei verið hærri," segir þar, en veðlánin náðu hámarki rétt fyrir hrun bankakerfis­ins í október­byrjun, en þá hafði Seðlabankinn lánað fjármálafyrirtækjum 520 milljarða króna. 58 prósent undirliggjandi veða voru skuldabréf útgefin af Glitni, Kaupþingi og Lands­bankanum. Í lok ársins voru útistandandi veðlán Seðlabankans hins vegar komin niður í 292 milljarða króna, eftir færsluna sem um er getið hér að ofan þegar ríkissjóður tók um áramót yfir kröfur Seðlabankans á þau fjármálafyrirtæki sem notað höfðu óvarin bréf bankanna til að afla lausafjár í Seðlabankanum.