Opið bréf til markaðsstjóra Vífilfells 19. apríl 2007 05:00 Herferð Vífilfells fyrir Coke Zero brýtur íslensk landslög, en 18. grein laga um jafnan rétt og stöðu kynjanna segir: „Auglýsandi, og sá sem hannar eða birtir auglýsingu, skal sjá til þess að auglýsingin sé öðru kyninu ekki til minnkunar, lítilsvirðingar eða stríði gegn jafnri stöðu og jafnrétti kynjanna á nokkurn hátt“. Það þarf vart að útskýra hvernig herferð sem inniheldur eftirfarandi frasa brýtur þessi lög: Af hverju ekki konur með zero skoðanir? Af hverju ekki konur með zero bílpróf? Af hverju ekki kynlíf með zero forleik? Af hverju ekki 2 kærustur með zero afbrýðisemi? Af hverju ekki kærustur með zero er ég feit í þessu? Herferðin hlutgerir konur út frá fordómafullum staðalímyndum, svo ekki sé minnst á hversu lítillækkandi hún er fyrir karlmenn. Sóley Tómasdóttur hyggst kæra herferðina, en ég deili undrun hennar á því að það hafi ekki verið gert fyrr. Sjálf hef ég lagt fram kæru til Siðanefndar SÍA. Snúum okkur að alþjóðalögum. Algeng skilgreining á hugtakinu hate speech er: Orðræða sem gengur út á að gera lítið úr, ógna eða hóta fordómafullum aðgerðum gegn manneskju eða hóp fólks vegna kynþáttar, kyns, aldurs, uppruna, trúar, kynhneigðar, fötlunar o.s.frv. Herferð Coke Zero fellur undir þessa skilgreiningu þar sem inntak hennar gerir viljandi lítið úr konum. Þegar kæra hefur borist íslenskum dómstólum verður herferðin annaðhvort dæmd brotleg eða ekki. Ef hún verður dæmd sem brot er það klárlega staðfesting á því að hún flokkast undir ofanritaða skilgreiningu á „hate speech“. Verði herferðin ekki dæmd brotleg (sennilega myndu lög um málfrelsi vera sterkust herferðinni til varnar) þá væri hægt að áfrýja til hæstaréttar. Ef sá dómstóll myndi einnig dæma Vífilfelli í vil, þá koma alþjóðalög til sögunnar því málinu mætti þá vísa til Evrópudómsstólsins. Tíunda grein Mannréttindasáttmála Evrópu segir m.a.: 1. Sérhver maður á rétt til tjáningarfrelsis. Sá réttur skal einnig ná yfir frelsi til að hafa skoðanir, taka við og skila áfram upplýsingum og hugmyndum heima og erlendis án afskipta stjórnvalda... 2. Þar sem af réttindum þessum leiða skyldur og ábyrgð er heimilt að þau séu háð þeim formsreglum, skilyrðum, takmörkunum eða viðurlögum sem lög mæla fyrir um og nauðsyn ber til í lýðræðislegu þjóðfélagi vegna þjóðaröryggis, landvarna eða almannaheilla, til þess að firra glundroða eða glæpum, til verndar heilsu eða siðgæði manna, mannorði eða réttindum... Ég bendi sérstaklega á orðalagið í grein 10.2 um verndun siðgæðis og réttinda þegna, en til þess hafa hin íslensku jafnréttislög einmitt verið sett. Talsvert mörg mál hafa farið fyrir Evrópudómstólinn útfrá þessari grein og ég tel að í þessu tilfelli myndi málið klárlega verða dæmt sækjanda í vil. Þó að ofangreindur rökstuðningur sýni fram á að herferð Coke Zero sé mannréttindabrot samkvæmt Evrópulögum, þá brýtur hún einnig gegn fjölda annarra alþjóðlegra sáttmála og má þar helst nefna: Sáttmála Sameinuðu þjóðanna (málsgrein 2 í formála, grein 1, 13, 55 og 76), Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna (greinar 1,2 og 7), Alþjóðlega sáttmálann um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi (grein 2, 20 og 26) og Kvennasáttmálann (greinar 1, 2 og 5). Mig langar einnig að skoða málið frá siðferðilegu sjónarhorni. Þú útskýrir í svari þínu að herferðin byggi á erlendri fyrirmynd og hef ég einmitt kynnt mér þá herferð (sérstaklega hér í Bretlandi þar sem ég bý). Í fyrsta lagi þá fer breska herferðin hvergi jafnlangt yfir strikið og sú íslenska (frasann „af hverju ekki konur með ZERO skoðanir“ hef ég t.d. hvergi séð annars staðar en á Íslandi). Í öðru lagi þá réttlætir uppruni herferðarinnar ekki innihald hennar. Hvert land hefur ákveðin lög og sem betur fer er Ísland framarlega á merinni hvað varðar jafnréttislög. Herferðin brýtur íslensk lög, algerlega óháð því hvernig hún hefur gengið erlendis (en víða hefur henni verið mótmælt). Í svari þínu við kvörtun minni segir þú: „Herferðin á að vera góðlátlegt grín um hvernig lífið væri ef það væri aðeins einfaldara og er þema herferðarinnar hvernig góðir hlutir gætu verið betri ef þeim fylgdu engar afleiðingar“. Samkvæmt þessu má skilja staðhæfinguna „af hverju ekki konur með ZERO skoðanir“ sem svo að skoðanir séu þær slæmu „afleiðingar“sem fylgja þeim annars „góða hlut“ konum. Þarf ég virkilega að útskýra nánar fyrir þér Stefán af hverju þessi herferð er ólögleg, siðlaus og markaðsleg sjálfsmorðstilraun? Væri betra að láta hér við sitja og sættast á þá staðreynd að landið okkar er komið lengra en svo á hinni þróunarlegu mannréttindabraut en að slík aðför að einhverjum þjóðfélagshóp líðist? Eða finnst þér kannski að ennþá lengra mætti ganga: „af hverju ekki kynlíf með ZERO samþykki?“ er þessi staðhæfing líka góðlátlegt grín? Af hverju ekki? Ég er viss um að þú ert greindur og vel gerður maður Stefán og ég hvet þig til að gera einn einfaldan hlut. Sestu niður og lestu „góðlátlega grínið“ um konur sem er í þessari herferð og segðu mér á hvaða tímapunkti þú hlærð mest. Höfundur er meistaranemi í mannréttindum við University of London. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Herferð Vífilfells fyrir Coke Zero brýtur íslensk landslög, en 18. grein laga um jafnan rétt og stöðu kynjanna segir: „Auglýsandi, og sá sem hannar eða birtir auglýsingu, skal sjá til þess að auglýsingin sé öðru kyninu ekki til minnkunar, lítilsvirðingar eða stríði gegn jafnri stöðu og jafnrétti kynjanna á nokkurn hátt“. Það þarf vart að útskýra hvernig herferð sem inniheldur eftirfarandi frasa brýtur þessi lög: Af hverju ekki konur með zero skoðanir? Af hverju ekki konur með zero bílpróf? Af hverju ekki kynlíf með zero forleik? Af hverju ekki 2 kærustur með zero afbrýðisemi? Af hverju ekki kærustur með zero er ég feit í þessu? Herferðin hlutgerir konur út frá fordómafullum staðalímyndum, svo ekki sé minnst á hversu lítillækkandi hún er fyrir karlmenn. Sóley Tómasdóttur hyggst kæra herferðina, en ég deili undrun hennar á því að það hafi ekki verið gert fyrr. Sjálf hef ég lagt fram kæru til Siðanefndar SÍA. Snúum okkur að alþjóðalögum. Algeng skilgreining á hugtakinu hate speech er: Orðræða sem gengur út á að gera lítið úr, ógna eða hóta fordómafullum aðgerðum gegn manneskju eða hóp fólks vegna kynþáttar, kyns, aldurs, uppruna, trúar, kynhneigðar, fötlunar o.s.frv. Herferð Coke Zero fellur undir þessa skilgreiningu þar sem inntak hennar gerir viljandi lítið úr konum. Þegar kæra hefur borist íslenskum dómstólum verður herferðin annaðhvort dæmd brotleg eða ekki. Ef hún verður dæmd sem brot er það klárlega staðfesting á því að hún flokkast undir ofanritaða skilgreiningu á „hate speech“. Verði herferðin ekki dæmd brotleg (sennilega myndu lög um málfrelsi vera sterkust herferðinni til varnar) þá væri hægt að áfrýja til hæstaréttar. Ef sá dómstóll myndi einnig dæma Vífilfelli í vil, þá koma alþjóðalög til sögunnar því málinu mætti þá vísa til Evrópudómsstólsins. Tíunda grein Mannréttindasáttmála Evrópu segir m.a.: 1. Sérhver maður á rétt til tjáningarfrelsis. Sá réttur skal einnig ná yfir frelsi til að hafa skoðanir, taka við og skila áfram upplýsingum og hugmyndum heima og erlendis án afskipta stjórnvalda... 2. Þar sem af réttindum þessum leiða skyldur og ábyrgð er heimilt að þau séu háð þeim formsreglum, skilyrðum, takmörkunum eða viðurlögum sem lög mæla fyrir um og nauðsyn ber til í lýðræðislegu þjóðfélagi vegna þjóðaröryggis, landvarna eða almannaheilla, til þess að firra glundroða eða glæpum, til verndar heilsu eða siðgæði manna, mannorði eða réttindum... Ég bendi sérstaklega á orðalagið í grein 10.2 um verndun siðgæðis og réttinda þegna, en til þess hafa hin íslensku jafnréttislög einmitt verið sett. Talsvert mörg mál hafa farið fyrir Evrópudómstólinn útfrá þessari grein og ég tel að í þessu tilfelli myndi málið klárlega verða dæmt sækjanda í vil. Þó að ofangreindur rökstuðningur sýni fram á að herferð Coke Zero sé mannréttindabrot samkvæmt Evrópulögum, þá brýtur hún einnig gegn fjölda annarra alþjóðlegra sáttmála og má þar helst nefna: Sáttmála Sameinuðu þjóðanna (málsgrein 2 í formála, grein 1, 13, 55 og 76), Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna (greinar 1,2 og 7), Alþjóðlega sáttmálann um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi (grein 2, 20 og 26) og Kvennasáttmálann (greinar 1, 2 og 5). Mig langar einnig að skoða málið frá siðferðilegu sjónarhorni. Þú útskýrir í svari þínu að herferðin byggi á erlendri fyrirmynd og hef ég einmitt kynnt mér þá herferð (sérstaklega hér í Bretlandi þar sem ég bý). Í fyrsta lagi þá fer breska herferðin hvergi jafnlangt yfir strikið og sú íslenska (frasann „af hverju ekki konur með ZERO skoðanir“ hef ég t.d. hvergi séð annars staðar en á Íslandi). Í öðru lagi þá réttlætir uppruni herferðarinnar ekki innihald hennar. Hvert land hefur ákveðin lög og sem betur fer er Ísland framarlega á merinni hvað varðar jafnréttislög. Herferðin brýtur íslensk lög, algerlega óháð því hvernig hún hefur gengið erlendis (en víða hefur henni verið mótmælt). Í svari þínu við kvörtun minni segir þú: „Herferðin á að vera góðlátlegt grín um hvernig lífið væri ef það væri aðeins einfaldara og er þema herferðarinnar hvernig góðir hlutir gætu verið betri ef þeim fylgdu engar afleiðingar“. Samkvæmt þessu má skilja staðhæfinguna „af hverju ekki konur með ZERO skoðanir“ sem svo að skoðanir séu þær slæmu „afleiðingar“sem fylgja þeim annars „góða hlut“ konum. Þarf ég virkilega að útskýra nánar fyrir þér Stefán af hverju þessi herferð er ólögleg, siðlaus og markaðsleg sjálfsmorðstilraun? Væri betra að láta hér við sitja og sættast á þá staðreynd að landið okkar er komið lengra en svo á hinni þróunarlegu mannréttindabraut en að slík aðför að einhverjum þjóðfélagshóp líðist? Eða finnst þér kannski að ennþá lengra mætti ganga: „af hverju ekki kynlíf með ZERO samþykki?“ er þessi staðhæfing líka góðlátlegt grín? Af hverju ekki? Ég er viss um að þú ert greindur og vel gerður maður Stefán og ég hvet þig til að gera einn einfaldan hlut. Sestu niður og lestu „góðlátlega grínið“ um konur sem er í þessari herferð og segðu mér á hvaða tímapunkti þú hlærð mest. Höfundur er meistaranemi í mannréttindum við University of London.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun