Heimilin þurfi að undir­búa sig fyrir að það reyni á svig­rúm þeirra

„Þessar hækkanir sem hafa komið á hverju ári þær leggjast hver ofan á aðra og búa til þessa verð sem við búum við í dag og verður náttúrulega svona.“

Hann segir að síðustu tólf mánuði hafi verð á hefðbundinni innkaupakörfu hækkað að meðaltali um fjögur prósent en það sé misjafnt eftir vörum hvað þær hækka mikið. Hann segir undirvísitölur geta sagt mikið til um hverja vöru og hversu mikið til dæmis brauð, egg eða aðrar matvörur hafa hækkað miðað við aðrar vörur. Með því að líta á þessar tölur sé hægt að fá staðfestingu fyrir einhverri tilfinningu um það hvort einhver ákveðin vara sé að hækka meira en önnur.

„Það er þannig að langflest er orðið dýrara en hækkunin er mismikil,“ segir Björn sem ræddi þessi mál í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag.

Hann segir verðbólgu bíta með tvennum hætti. Það sé annars vegar í gegnum verðtryggingu á innlánum og útlánum. Það sé ekkert hægt að gera í því en að þegar komi að því að búa í þessu verðlagi snúist málið meira um það hvernig það sé gert.

„Við gerðum þetta töluvert eftir hrun. Við sáum nágranna okkar í Skandinavíu gera þetta eftir Covid þegar verðbólga þar fór á fljúgandi siglingu og húseignakostnaður hækkaði til muna. Þá neyddust heimili til að forgangsraða með öðrum hætti vegna þess að þú gast ekki haft kalt inni hjá þér. Það varð hita húsin en það hafði hækkað geysilega.“

Fólk endurraði í innkaupakerruna í verðbólgu

Björn segir að við þessar aðstæður raði fólk með öðrum hætti í innkaupakerruna. Að jafnaði hafi kerran hækkað um fjögur prósent síðustu tólf mánuði en fólk geti kosið að setja færri hluti í körfuna og verslað minna, eða hliðrað neyslunni til.

„Þetta gerir margt fólk því það er óþægilegt að taka á sig þessar miklu hækkanir ef kaupmátturinn fylgir ekki.“

Við slíkar aðstæður fari fólk til dæmis sjaldnar í klippingu, skipti um kjöttegundir eða gerir vikumatseðil og segi upp áskriftum.

Hann segir fólk eiga að aðlaga sig að aðstæðum og þess vegna sé talað um efnahagssveiflur. Það sé útlit fyrir að við séum að fara inn í mjög kaldan vetur þar sem gott er fyrir heimilin að undirbúa sig fyrir það að það reyni á svigrúm þeirra, og að það þurfi að búa það til.

Björn segir verðbólgu geri skýra sýn á raunverulegt verðmæti gruggugt og þannig byrgi hún fólki sýn hvert sé raunverulegt verðmæti. Við slíkar aðstæður sé erfiðara að vera virkur neytandi, að prútta og að segja nei við einhverju sem er mögulega of dýrt. Þegar verðbólgan sé há hætti fólki til að sætta sig bara við hátt verðlag.

Lækki aðeins um 0,25 prósent á næsta ári

Björn fór aðeins yfir þjóðhagsspá Landsbankans til 2028 líka sem birt var í morgun. Hann segir hana ekki mjög bjarta, bankinn spái enn töluverðri einkaneyslu og krafti í heimilum. Það stefni í þokkaleg jól. Bankinn spái einnig litlum hagvexti, eða hóflegum, en að það sem hann hafi rekið augun í sé að bankinn spái því að verðbólga muni ekki hjaðna frekar og að samhliða því muni Seðlabankinn ekki lækka stýrivexti meir en um 0,25 prósent á næsta ári.

„Við verðum áfram í þessu verðbólguástandi, áfram í þessum háu vöxtum, ef þessi spá gengur eftir.“

Björn ræddi einnig verðtryggingu og umræðu um hana síðustu daga. Umræðan sé málefnaleg og hann segist ánægður með það. Hægt er að hlusta á viðtalið í heild sinni að ofan.