Atlagan að almenna íbúðakerfinu Halla Gunnarsdóttir skrifar 26. maí 2025 12:01 Það er ráðlagt að leggja við hlustir þegar einn ákveðinn kór hefur upp raust sína, nánar tiltekið kór hinna íslensku sérhagsmunaafla. Vorsmellur kórsins í ár gæti borið heitið: „niður með almenna íbúðakerfið“ og er laglínan nokkuð taktföst, þótt hver syngi með sínu nefi og bæti við tónum að eigin vali. Grunnstefið er að of mikið sé byggt af leiguíbúðum á vegum Bjargs íbúðafélags, en félagið tryggir tekjulægri einstaklingum og fjölskyldum á vinnumarkaði öruggt íbúðarhúsnæði til langtímaleigu. Í umræðum um húsnæðismál kveður nú við þennan tón af hálfu hagsmunaaðila og má skilja að almenna íbúðakerfið sé hreinlega til vansa í húsnæðismálum þjóðarinnar, komi jafnvel verst niður á þeim sem þar búa. Langur biðlisti eftir öruggu húsnæði Almenna íbúðakerfinu var komið á með lögum fyrir tæpum áratug og átti m.a. rætur í yfirlýsingu stjórnvalda með kjarasamningum árið 2015. Þá hafði skapast alvarlegur vandi vegna skorts á leiguhúsnæði fyrir efnaminni fjölskyldur og einstaklinga. Fyrsta íbúð Bjargs var afhent árið 2019 og síðan þá hafa yfir eitt þúsund einstaklingar og fjölskyldur komist í öruggt húsnæði. En biðlistinn er langur. Biðlistinn er langur vegna þess að umgjörð um leiguhúsnæði á Íslandi er óburðug og fjöldi vinnandi fólks á Íslandi hefur ekki ráð að kaupa sér húsnæði. Að fullvinnandi fólk geti ekki komið sér þaki yfir höfuð er gríðarlegt áhyggjuefni og ætti eitt og sér að vera tilefni til bæði langtíma- og skammtímaaðgerða. En á meðan fólk ekki getur eða ekki vill kaupa, til dæmis það sem dvelur tímabundið á landinu, þarf að vera fyrir hendi traustur leigumarkaður. Leigusalar hafa alltof mikið svigrúm til að hækka leigu eftir eigin geðþótta og réttindi leigjenda eru ótraust. Bjarg hefur sýnt fram á svo ekki verður um villst að hægt er að byggja með hagkvæmari hætti en tíðkast hefur. Blær, leigufélag á vegum VR, hefur nýtt reynslu Bjargs til að byggja hagkvæmt og hefur nú þegar afhent 34 leiguíbúðir til leigjenda en þær íbúðir eru ekki háðar tekjumörkum líkt og hjá Bjargi. Blær nýtur engrar opinberrar fyrirgreiðslu og fjárfesting félagsins í íbúðunum skilar sér til baka yfir tíma. Engu að síður getur félagið boðið leiguíbúðir sem eru um 20% ódýrari en markaðsleiga. Fyrsti leigjandinn sem tók við íbúð hjá Blæ hafði þurft að sæta hækkun á leiguverði í sínu fyrra húsnæði úr 260 þúsund krónum í 430 þúsund krónur á aðeins fjórum árum. Það geta ekki margir staðið undir slíkri aukningu á greiðslubyrði. Þegar sérhagsmunaraddirnar kalla eftir því að dregið sé úr uppbyggingu leiguhúsnæðis þar sem leigu er stillt í hóf er um leið verið að óska þess að færri leigjendur komist í skjól frá leigumarkaði sem einkennist öðru fremur af skammtímagróðahugsun. Og auðvitað er það gott fyrir þá sem græða á leigjendum að fólk hafi ekkert val. Staðreyndin er hins vegar sú að góður og vel skipulagður leigumarkaður stuðlar að heilbrigði í húsnæðismálum, þar sem húsnæði er álitið mannréttindi en ekki gróðatækifæri fyrir fjárfesta. Góð umgjörð um leiguhúsnæði hefur bein áhrif á húsnæðisverð almennt og þar með á hag og kjör þorra almennings. Spjótin standa á ríki og sveitarfélögum Húsnæðismál eru kjaramál og hafa einna mest áhrif á afkomu launafólks. Staðan í dag er óviðunandi og það má ekki leyfa sérhagsmunaöflunum að rífa niður það sem þó er vel gert. Verkefnin framundan eru ærin og Bjarg og Blær eru hluti af lausninni. Spjótin standa núna allra mest á ríki og sveitarfélögum, sem verða að fara að sýna framsækni og þor í að takast á við vandann í húsnæðismálum. Hér er engin ein töfralausn, en við eigum öll rétt á þaki yfir höfuðið á viðráðanlegum kjörum og það er ekki hægt að una lengur við þær gríðarlegu greiðslusveiflur sem bæði leigjendur og húsnæðisskuldarar þurfa að taka á sig í sífellu. Þetta er mikilvægasta viðfangsefni stjórnmálanna og nú ríður á að sýna viljann í verki. Höfundur er formaður VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Halla Gunnarsdóttir Húsnæðismál Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Það er ráðlagt að leggja við hlustir þegar einn ákveðinn kór hefur upp raust sína, nánar tiltekið kór hinna íslensku sérhagsmunaafla. Vorsmellur kórsins í ár gæti borið heitið: „niður með almenna íbúðakerfið“ og er laglínan nokkuð taktföst, þótt hver syngi með sínu nefi og bæti við tónum að eigin vali. Grunnstefið er að of mikið sé byggt af leiguíbúðum á vegum Bjargs íbúðafélags, en félagið tryggir tekjulægri einstaklingum og fjölskyldum á vinnumarkaði öruggt íbúðarhúsnæði til langtímaleigu. Í umræðum um húsnæðismál kveður nú við þennan tón af hálfu hagsmunaaðila og má skilja að almenna íbúðakerfið sé hreinlega til vansa í húsnæðismálum þjóðarinnar, komi jafnvel verst niður á þeim sem þar búa. Langur biðlisti eftir öruggu húsnæði Almenna íbúðakerfinu var komið á með lögum fyrir tæpum áratug og átti m.a. rætur í yfirlýsingu stjórnvalda með kjarasamningum árið 2015. Þá hafði skapast alvarlegur vandi vegna skorts á leiguhúsnæði fyrir efnaminni fjölskyldur og einstaklinga. Fyrsta íbúð Bjargs var afhent árið 2019 og síðan þá hafa yfir eitt þúsund einstaklingar og fjölskyldur komist í öruggt húsnæði. En biðlistinn er langur. Biðlistinn er langur vegna þess að umgjörð um leiguhúsnæði á Íslandi er óburðug og fjöldi vinnandi fólks á Íslandi hefur ekki ráð að kaupa sér húsnæði. Að fullvinnandi fólk geti ekki komið sér þaki yfir höfuð er gríðarlegt áhyggjuefni og ætti eitt og sér að vera tilefni til bæði langtíma- og skammtímaaðgerða. En á meðan fólk ekki getur eða ekki vill kaupa, til dæmis það sem dvelur tímabundið á landinu, þarf að vera fyrir hendi traustur leigumarkaður. Leigusalar hafa alltof mikið svigrúm til að hækka leigu eftir eigin geðþótta og réttindi leigjenda eru ótraust. Bjarg hefur sýnt fram á svo ekki verður um villst að hægt er að byggja með hagkvæmari hætti en tíðkast hefur. Blær, leigufélag á vegum VR, hefur nýtt reynslu Bjargs til að byggja hagkvæmt og hefur nú þegar afhent 34 leiguíbúðir til leigjenda en þær íbúðir eru ekki háðar tekjumörkum líkt og hjá Bjargi. Blær nýtur engrar opinberrar fyrirgreiðslu og fjárfesting félagsins í íbúðunum skilar sér til baka yfir tíma. Engu að síður getur félagið boðið leiguíbúðir sem eru um 20% ódýrari en markaðsleiga. Fyrsti leigjandinn sem tók við íbúð hjá Blæ hafði þurft að sæta hækkun á leiguverði í sínu fyrra húsnæði úr 260 þúsund krónum í 430 þúsund krónur á aðeins fjórum árum. Það geta ekki margir staðið undir slíkri aukningu á greiðslubyrði. Þegar sérhagsmunaraddirnar kalla eftir því að dregið sé úr uppbyggingu leiguhúsnæðis þar sem leigu er stillt í hóf er um leið verið að óska þess að færri leigjendur komist í skjól frá leigumarkaði sem einkennist öðru fremur af skammtímagróðahugsun. Og auðvitað er það gott fyrir þá sem græða á leigjendum að fólk hafi ekkert val. Staðreyndin er hins vegar sú að góður og vel skipulagður leigumarkaður stuðlar að heilbrigði í húsnæðismálum, þar sem húsnæði er álitið mannréttindi en ekki gróðatækifæri fyrir fjárfesta. Góð umgjörð um leiguhúsnæði hefur bein áhrif á húsnæðisverð almennt og þar með á hag og kjör þorra almennings. Spjótin standa á ríki og sveitarfélögum Húsnæðismál eru kjaramál og hafa einna mest áhrif á afkomu launafólks. Staðan í dag er óviðunandi og það má ekki leyfa sérhagsmunaöflunum að rífa niður það sem þó er vel gert. Verkefnin framundan eru ærin og Bjarg og Blær eru hluti af lausninni. Spjótin standa núna allra mest á ríki og sveitarfélögum, sem verða að fara að sýna framsækni og þor í að takast á við vandann í húsnæðismálum. Hér er engin ein töfralausn, en við eigum öll rétt á þaki yfir höfuðið á viðráðanlegum kjörum og það er ekki hægt að una lengur við þær gríðarlegu greiðslusveiflur sem bæði leigjendur og húsnæðisskuldarar þurfa að taka á sig í sífellu. Þetta er mikilvægasta viðfangsefni stjórnmálanna og nú ríður á að sýna viljann í verki. Höfundur er formaður VR.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun