Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson skrifar 22. janúar 2025 11:33 Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Íslenskt hagkerfi stendur á áhugaverðum krossgötum um þessar mundir. Árið 2024 var sögulegt þar sem útflutningur hugverkaiðnaðar fór yfir 300 milljarða og festi greinin sig þannig rækilega í sessi sem fjórða stoðin í útflutningsverðmætum landsins. En við erum bara rétt að byrja. Á dögunum hélt undirritaður erindi á Skattadegi Deloitte, Viðskiptaráðs og Samtaka atvinnulífsins. Þar voru eftirfarandi skilaboð sett fram. Lífsgæði Íslendinga eru samofin vexti útflutningsgreinanna Hugverkaiðnaður hefur ótakmarkaða vaxtarmöguleika Ný ríkisstjórn er í dauðafæri að halda áfram að gera gott starfsumhverfi enn betra og sjá verðmætasköpun af hugverkum vaxa umtalsvert á næstu árum. Verðmætasköpun í útflutningsdrifnu hagkerfi Sagan getur verið mikilvæg þegar staðan er metin og horft er fram á veginn. Ekki þarf að horfa langt til baka til að minna sig á að Ísland var eitt sinn eitt af fátækustu löndum Evrópu. Í raun var það bara fyrir einni kynslóð síðan. Staðan eftir seinni heimsstyrjöldina var akkúrat þannig. Íslendingum lánaðist að setja verðmætasköpun og útflutningsgreinar í forgang, og þannig ná, á aðeins einni kynslóð, að koma landinu í hóp ríkustu þjóða heimsins. Okkar litla hagkerfi er útflutningsdrifið. Það þýðir að lífskjör og velferð þjóðarinnar er háð þeim verðmætum sem við náum að skapa - og flytja út og selja. Við útflutning verðmæta skapast gjaldeyristekjur sem nýtast svo aftur til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu. Aukin verðmætasköpun með útflutningi leiðir svo aftur til meiri atvinnu og hærri launa sem þannig styrkir kaupmátt almennings og eykur getur ríkisins til að fjárfesta í innviðum og þjónustu. Fjölbreyttur útflutningur eykur stöðugleika og dregur þannig úr hagsveiflum. Eftir seinni heimsstyrjöldina tókst Íslendingum að þróa hér blómlegan sjávarútveg, byggja upp orkusækinn iðnað á heimsmælikvarða og skapa sérstöðu í ferðamálum. Sumsé - okkur hefur lánast að nýta náttúruauðlindir okkar til að skapa verðmæti, flytja þau út, og auka lífsgæði þjóðarinnar. Ef ég ber saman lífsgæðin sem foreldrar mínir ólust upp við og svo þau sem börnin mín njóta - þá er ekki líku saman að jafna. Grunnurinn að okkar lífsgæðum var lagður með verðmætasköpun og útflutningi. Hvorki er ég sagnfræðingur né hagfræðingur - en Seðlabanki Íslands hefur meðal annars skrifað um að útflutningur hefur verið drifkrafturinn í efnahagsbatanum sl. 15 ár. Hagkerfi á krossgötum Víkjum nú aftur að krossgötunum. Á síðustu 80 árum hefur þjóðin sannarlega spilað vel úr þeim spilum sem henni voru gefin í formi náttúruauðlinda. En krossgöturnar sem við stöndum á núna eru þær að til að lífsgæði haldi áfram að aukast er nauðsynlegt að byggja frekari verðmætasköpun á fleira en náttúruauðlindum. Þar kemur hugvitið inn. Samtök iðnaðarins hafa ítrekað á síðustu árum bent á mikilvægi þess að auka verðmætasköpun úr öðru en auðlindadrifnum greinum. Þetta hefur svo sannarlega tekist! Frá árinu 2009 hafa stjórnvöld, þvert yfir pólitíska litrófið, stutt við nýsköpun og uppbyggingu hugverkaiðnaðar með margskonar hætti. Gáfuleg nýting skattkerfisins hefur hvatt fyrirtæki til að fjárfesta meira rannsóknum og þróun sem hefur svo aftur leitt til aukinnar samkeppnishæfni íslenskra fyrirtækja á alþjóðasviðinu - sérstaklega í hugverkaiðnaði. Á síðustu árum hafa margskonar aðgerðir verið settar fram sem styðja við stóraukinn útflutning íslensks hugvits. Þetta eru aðgerðir eins og skattalegir hvatar til fjárfestinga í rannsóknum og þróun, aðgerðir til að auka framboð fjármagn og fjárfestingar í nýsköpun, og ýmislegt annað undir skýrri stefnu stjórnvalda síðustu ára. Og hvað hefur gerst? Samtök iðnaðarins hafa sýnt fram á að útflutningstekjur hugverkaiðnaðar hafa tvöfaldast á fimm árum og nema nú ríflega 300 milljörðum króna. Fjárfesting íslenskra fyrirtækja í rannsóknum og þróun hefur aukist mikið í því hvetjandi umhverfi sem stjórnvöld hafa skapað. Þannig hafa orðið til leiðandi fyrirtæki á heimsvísu - í margskonar iðnaði. Má þar nefna lyfjaiðnað, tölvuleiki, lækningatæki og aðra hátækni. Stórkostlegir einhyrningar hafa orðið til og var Kerecis selt fyrir meira en 1 milljarð dollara! Afrekin eru mörg og þjóðin nýtur góðs af. Við erum rétt að byrja Hin spennandi tilhugsun er hins vegar þessi. Eðli hugverkaiðnaðar er það að tækifærin þar eru án takmarkana. Náttúruauðlindir eru í eðli sínu takmarkaðar og þó Ísland sé fremst í heiminum í sjálfbærri nýtingu sinna auðlinda þá er nú kominn sá tími þar sem verðmætin í hugverkum munu setja ný viðmið. Með áframhaldandi samvinnu stjórnvalda, fyrirtækja, menntastofnana, fjárfesta, og stuðningsumhverfis sé ég fátt því til fyrirstöðu að verðmætasköpun af hugverkum nái 1000 milljörðum innan skamms. Við þurfum að þétta aðeins í götin í núverandi stuðningsumhverfi og festa það í sessi og þá ættum við að sjá 100 vaxtarfyrirtæki ná þeim skriðþunga að flytja út verðmæti fyrir 1000 milljarða. Við erum bara rétt að byrja. Höfundur er framkvæmdastjóri Nox Medical og formaður Hugverkaráðs Samtaka iðnaðarins.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun