Svar við „Upplýsingaóreiða og rannsóknir á mettaðri fitu“ Rajan Parrikar skrifar 17. janúar 2025 17:03 Í vísindum fylgjum við gögnum – ekki hlutdrægni né titlum. Þótt höfundar greinarinnar „Upplýsingaóreiða og rannsóknir á mettaðri fitu,“ sem birtist á Vísir þann 17. janúar 2025 og voru þar á meðal sex læknar, hafi bent á réttmætar áhyggjur af sykri, unnum kolvetnum og mjög unnum mat, kemur þó í ljós veruleg skekkja í óheftri vörn þeirra fyrir rautt kjöt og mettaða fitu. Ég er ekki læknir, en vísinda- og verkfræðimenntun mín gerir mér kleift að lesa rannsóknir, meta gögn og greina staðfestuhyggju. Því miður eru næringarrannsóknir oft skekktar af hagsmunum – bæði frá matvælaiðnaðinum og kjötiðnaðinum – og krefjast gagnrýninnar skoðunar, sérstaklega þegar mikilvægar staðreyndir eru sniðgengnar. Þar sem þeir hafa r é tt fyrir s é r 1. Unninn matur og sykur:Höfundar hafa rétt fyrir sér þegar þeir benda á að sykur, unnin kolvetni og mjög unninn matur séu meginorsakir offitu, sykursýki af tegund 2 og hjarta- og æðasjúkdóma. Þetta er vel staðfest í vísindum og óumdeilt. 2. Flækjur í rannsóknum ámettaðri fitu:Það er rétt að sambandið á milli mettaðrar fitu, LDL-kólesteróls og hjarta- og æðasjúkdóma er flóknara en áður var talið. Nýjar rannsóknir hafa veitt skýrari mynd af þessum tengslum og undirstrikað mikilvægi samhengis í heildstæðu mataræði. Þar sem þeir skortir dýpt 1. „Náttúrulegur matur“og villandi vörn fyrir rautt kjöt:Greinin flokkar rautt kjöt undir „náttúrulegan mat“ og gefur þannig til kynna að það sé sjálfkrafa öruggt og skaðlaust. Þetta er einföldun sem stenst ekki vísindalega skoðun. Þótt óunnið rautt kjöt sé vissulega náttúrulegt, þá er regluleg og óhófleg neysla þess tengd verulegri heilsufarsáhættu: Krabbamein: Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) flokkar unnar kjötvörur sem hóp 1 krabbameinsvalda og rautt kjöt sem líklegan krabbameinsvalda (hóp 2A). Þótt áhættan af óunnum rauðum kjöti sé minni en af unnum kjötvörum, er hún engu að síður veruleg, sérstaklega við mikla neyslu. Hjarta- og æðasjúkd ó mar og sykursýki af tegund 2: Mataræði sem er ríkt af rauðu kjöti tengist aukinni bólgu, oxunarálagi og umfram heme-járni, sem eykur áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma. Enn fremur sýna margar rannsóknir sterkt samband milli reglulegrar neyslu rauðs kjöts og sykursýki af tegund 2, sem skýrist meðal annars af insúlínviðnámi og oxunarálagi. Höfundar greinarinnar greina ekki á milli óunnins og unnins kjöts, sem er stórt atriði. Unnar kjötvörur, eins og beikon, pylsur og kæfuvörur, eru ekki aðeins mjög unnar, heldur innihalda einnig skaðleg aukaefni eins og nítröt og nítrít, sem mynda krabbameinsvaldandi efnasambönd við meltingu. Slíkar vörur eru meðal skaðlegustu matvæla sem völ er á. Að kalla rautt kjöt „náttúrulegt“ afsakar ekki þá áhættu sem því fylgir. Margar náttúrulegar vörur – eins og tóbak – eru skaðlegar. Málið snýst ekki um hvort matur sé náttúrulegur, heldur um áhrif hans á heilsu þegar hann er neyttur reglulega og í miklu magni. Slík einföldun dregur úr trúverðugleika höfundanna. 2. Hlutdræg gagnrýniá áhrif iðnaðar:Höfundar hafa rétt fyrir sér þegar þeir benda á hvernig matvælaiðnaðurinn hefur skekkt rannsóknir, en þeir láta hjá líða að nefna sams konar áhrif frá kjötiðnaðinum. Kjötiðnaðurinn hefur lengi fjármagnað rannsóknir og upplýsingaherferðir sem gera lítið úr áhættu rauðs og unnins kjöts. Þessi þögn dregur úr trúverðugleika þeirra og bendir til staðfestuhyggju. 3. Of einföld umræða um kolvetni:Greinin gagnrýnir kolvetni á mjög almennan hátt og greinir ekki á milli unnins sykurs og næringarríkra flókinna kolvetna. Flókin kolvetni, eins og heilkorn, belgjurtir og grænmeti, eru nauðsynlegur hluti af hollu mataræði. Þau veita trefjar, vítamín og steinefni og eru samfellt tengd betri heilsufarsniðurstöðum, svo sem minni hættu á hjarta- og æðasjúkdómum og sykursýki. Að flokka öll kolvetni sem slæm gefur skekkta mynd sem stenst ekki vísindalega skoðun. Vísindalega studd ná lgun Gögn sýna að mataræði sem byggist að mestu leyti á plöntufæðu – eins og grænmeti, belgjurtum og heilkornum – og er bætt upp með hóflegu magni af fiski, alifuglum og litlu magni af rauðu kjöti, stuðlar að minni hættu á langvinnum sjúkdómum og lengri lífslíkum. Miðjarðarhafsmataræðið er vel staðfest dæmi sem sýnir fram á gildi jafnvægis og hófsemi. Þótt höfundarnir hafi rétt fyrir sér í gagnrýni sinni á unninn mat, gera þeir þá alvarlegu villu að gefa rauðu kjöti frípassa. Jafnvel „náttúrulegur“ matur eins og rautt kjöt getur haft alvarleg áhrif á heilsu þegar neysla þess er óhófleg. Rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl þess við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og sykursýki af tegund 2, sem ekki má líta fram hjá. Umræða um næringu verður að byggjast á jöfnum og heiðarlegum vísindalegum grundvelli. Niðurstaða Í vísindum fylgjum við gögnum, jafnvel þegar þau stangast á við okkar eigin hugmyndir eða væntingar. Áhætta rauðs kjöts, gildi flókinna kolvetna og fjölþættar orsakir langvinnra sjúkdóma eru studdar af áratuga rannsóknum. Það er óábyrgt að leiða hjá sér óþægilegar staðreyndir, hvort sem þær snúa að rauðu kjöti eða unnum matvælum. Heiðarleg og upplýst umræða um næringu er grundvöllur heilsusamlegs samfélags. Rajan Parrikar f æ ddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurb æ ttur á Íslandi. Vefsetur hans er https://parrikar.com . Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Heilsa Mest lesið Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson Skoðun Halldór 06.09.2025 Halldór Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Línurnar skýrast Jóhanna Sigurðardóttir Fastir pennar Lesum í sporin! Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson Skoðun Meirihluti telur Ísland á réttri leið Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson Skoðun Skoðun Skoðun Við erum ekki valdalausar. Við erum óbrjótandi Noorina Khalikyar skrifar Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Sjá meira
Í vísindum fylgjum við gögnum – ekki hlutdrægni né titlum. Þótt höfundar greinarinnar „Upplýsingaóreiða og rannsóknir á mettaðri fitu,“ sem birtist á Vísir þann 17. janúar 2025 og voru þar á meðal sex læknar, hafi bent á réttmætar áhyggjur af sykri, unnum kolvetnum og mjög unnum mat, kemur þó í ljós veruleg skekkja í óheftri vörn þeirra fyrir rautt kjöt og mettaða fitu. Ég er ekki læknir, en vísinda- og verkfræðimenntun mín gerir mér kleift að lesa rannsóknir, meta gögn og greina staðfestuhyggju. Því miður eru næringarrannsóknir oft skekktar af hagsmunum – bæði frá matvælaiðnaðinum og kjötiðnaðinum – og krefjast gagnrýninnar skoðunar, sérstaklega þegar mikilvægar staðreyndir eru sniðgengnar. Þar sem þeir hafa r é tt fyrir s é r 1. Unninn matur og sykur:Höfundar hafa rétt fyrir sér þegar þeir benda á að sykur, unnin kolvetni og mjög unninn matur séu meginorsakir offitu, sykursýki af tegund 2 og hjarta- og æðasjúkdóma. Þetta er vel staðfest í vísindum og óumdeilt. 2. Flækjur í rannsóknum ámettaðri fitu:Það er rétt að sambandið á milli mettaðrar fitu, LDL-kólesteróls og hjarta- og æðasjúkdóma er flóknara en áður var talið. Nýjar rannsóknir hafa veitt skýrari mynd af þessum tengslum og undirstrikað mikilvægi samhengis í heildstæðu mataræði. Þar sem þeir skortir dýpt 1. „Náttúrulegur matur“og villandi vörn fyrir rautt kjöt:Greinin flokkar rautt kjöt undir „náttúrulegan mat“ og gefur þannig til kynna að það sé sjálfkrafa öruggt og skaðlaust. Þetta er einföldun sem stenst ekki vísindalega skoðun. Þótt óunnið rautt kjöt sé vissulega náttúrulegt, þá er regluleg og óhófleg neysla þess tengd verulegri heilsufarsáhættu: Krabbamein: Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) flokkar unnar kjötvörur sem hóp 1 krabbameinsvalda og rautt kjöt sem líklegan krabbameinsvalda (hóp 2A). Þótt áhættan af óunnum rauðum kjöti sé minni en af unnum kjötvörum, er hún engu að síður veruleg, sérstaklega við mikla neyslu. Hjarta- og æðasjúkd ó mar og sykursýki af tegund 2: Mataræði sem er ríkt af rauðu kjöti tengist aukinni bólgu, oxunarálagi og umfram heme-járni, sem eykur áhættuþætti hjarta- og æðasjúkdóma. Enn fremur sýna margar rannsóknir sterkt samband milli reglulegrar neyslu rauðs kjöts og sykursýki af tegund 2, sem skýrist meðal annars af insúlínviðnámi og oxunarálagi. Höfundar greinarinnar greina ekki á milli óunnins og unnins kjöts, sem er stórt atriði. Unnar kjötvörur, eins og beikon, pylsur og kæfuvörur, eru ekki aðeins mjög unnar, heldur innihalda einnig skaðleg aukaefni eins og nítröt og nítrít, sem mynda krabbameinsvaldandi efnasambönd við meltingu. Slíkar vörur eru meðal skaðlegustu matvæla sem völ er á. Að kalla rautt kjöt „náttúrulegt“ afsakar ekki þá áhættu sem því fylgir. Margar náttúrulegar vörur – eins og tóbak – eru skaðlegar. Málið snýst ekki um hvort matur sé náttúrulegur, heldur um áhrif hans á heilsu þegar hann er neyttur reglulega og í miklu magni. Slík einföldun dregur úr trúverðugleika höfundanna. 2. Hlutdræg gagnrýniá áhrif iðnaðar:Höfundar hafa rétt fyrir sér þegar þeir benda á hvernig matvælaiðnaðurinn hefur skekkt rannsóknir, en þeir láta hjá líða að nefna sams konar áhrif frá kjötiðnaðinum. Kjötiðnaðurinn hefur lengi fjármagnað rannsóknir og upplýsingaherferðir sem gera lítið úr áhættu rauðs og unnins kjöts. Þessi þögn dregur úr trúverðugleika þeirra og bendir til staðfestuhyggju. 3. Of einföld umræða um kolvetni:Greinin gagnrýnir kolvetni á mjög almennan hátt og greinir ekki á milli unnins sykurs og næringarríkra flókinna kolvetna. Flókin kolvetni, eins og heilkorn, belgjurtir og grænmeti, eru nauðsynlegur hluti af hollu mataræði. Þau veita trefjar, vítamín og steinefni og eru samfellt tengd betri heilsufarsniðurstöðum, svo sem minni hættu á hjarta- og æðasjúkdómum og sykursýki. Að flokka öll kolvetni sem slæm gefur skekkta mynd sem stenst ekki vísindalega skoðun. Vísindalega studd ná lgun Gögn sýna að mataræði sem byggist að mestu leyti á plöntufæðu – eins og grænmeti, belgjurtum og heilkornum – og er bætt upp með hóflegu magni af fiski, alifuglum og litlu magni af rauðu kjöti, stuðlar að minni hættu á langvinnum sjúkdómum og lengri lífslíkum. Miðjarðarhafsmataræðið er vel staðfest dæmi sem sýnir fram á gildi jafnvægis og hófsemi. Þótt höfundarnir hafi rétt fyrir sér í gagnrýni sinni á unninn mat, gera þeir þá alvarlegu villu að gefa rauðu kjöti frípassa. Jafnvel „náttúrulegur“ matur eins og rautt kjöt getur haft alvarleg áhrif á heilsu þegar neysla þess er óhófleg. Rannsóknir hafa sýnt fram á tengsl þess við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og sykursýki af tegund 2, sem ekki má líta fram hjá. Umræða um næringu verður að byggjast á jöfnum og heiðarlegum vísindalegum grundvelli. Niðurstaða Í vísindum fylgjum við gögnum, jafnvel þegar þau stangast á við okkar eigin hugmyndir eða væntingar. Áhætta rauðs kjöts, gildi flókinna kolvetna og fjölþættar orsakir langvinnra sjúkdóma eru studdar af áratuga rannsóknum. Það er óábyrgt að leiða hjá sér óþægilegar staðreyndir, hvort sem þær snúa að rauðu kjöti eða unnum matvælum. Heiðarleg og upplýst umræða um næringu er grundvöllur heilsusamlegs samfélags. Rajan Parrikar f æ ddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurb æ ttur á Íslandi. Vefsetur hans er https://parrikar.com .
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar