Lögheimili á landsbyggðinni Bragi Þór Thoroddsen skrifar 14. janúar 2025 11:30 Nokkuð merkileg umræða er í gangi þessa dagana um aðsetur og lögheimili alþingismanna. Kemur ekki á óvart að umræðan sé nokkuð beinskeytt og óvægin af hendi þess hóps sem fór halloka í nýafstöðnum kosningum til alþingis. Eðlilega rís upp andstaða við óhjákvæmilegar breytingar á valdajafnvægi, þar sem stjórnarflokkar undanfarinna ára sjá fram á að standa utan þess hóps sem fer með vald meirihluta á alþingi – og lendir í stjórnarandstöðu. Og þar fyrir utan eru flokkar sem hafa náð saman um stjórnarsamstarf þar sem kann að koma smá bakborðshalli á útgerðir landsins með stórhættulegu 48 daga kerfi strandveiða. Og jafnvel eitthvað sem hefur í för með sér tilraunir til þess að skattleggja auðlyndir í eigu þjóðar. Sitt sýnist hverjum og hafa alls konar orð fallið um ágæti og lesti nýs meirihluta sem samsettur er af Samfylkingu, Viðreisn og Flokki fólksins. Ýjað hefur verið að því að Flokkur fólksins sé næsta óstjórntækur og jafnframt áhyggjur uppi um stjórn flokksins og rekstur. Merkilegt nokk enda hafa ekki fyrirfram verið áhyggjur af því hvernig stjórnmálaöfl hafa verið saman sett og hafði enginn áhuga á því eða áhyggjur meðan Flokkur fólksins var í stjórnaranstöðu. Heilt á litið er kannski erfiðast að frambjóðendur flokksins voru úr öllum áttum og með ýmiss konar bakgrunn. Hægri, vinstri og allt þar á milli. En hvað um það, það er sem er og þetta er stjórnin nýja og stjórnaranstaðan samsett af flokkum sem sleikja sárin vegna tapaðs fylgis og samhliða töpuðum völdum, með undantekningu þó. Stórsigur Miðflokksins í kosningunum er áhugaverður og aðdáunarverður. Að sama skapi hefur honum verið fundið allt til foráttu og ýjað að rasisma og popúlisma, þó fátt hafi komið frá flokknum í þá veru að svo fast þurfi að kveða að orði að mati þess sem þetta ritar. Skoðum fólk og flokka af verkum þeirra í stað þess að leggja þeim orð í munn. En af hverju er svona erfitt að horfast í augu við að kjósendur hafni þeim meirihluta sem hér sat til langs tíma og safnaði óvinsældum? Fyrir mína parta hef ég reynt að sjá það góða í fólki sem tekur sér það hlutverk að sitja á Alþingi í umboði kjósenda sinna. Starf sem oftar en ekki aflar fólki vinsælda fyrir það sem vel gengur og að sama skapi uppskera margir óvænga gagnrýni fyrir það sem mistekst eða er umdeilt, fyrir aðkomu, skoðanaleysi eða jafnvel að ófyrirsynju, hvernig viðkomandi greiddi atkvæði um eitthvað sem var á þeim tímapunkti talið til heilla en reyndist síðar á annan veg. Mörg slík mál mætti telja en verður ekki gert hér, þeir vita sem vita og síðari tíma rýni gefur yfirleitt skekkta mynd af stemmningunni þá. Sjálfur hef ég gerst sekur um gagnrýni í þá veru og er mis stoltur af. Vestfirðingar hafa eignast ráðherra samgöngu- og sveitarstjórnarmála í alþingismanni með lögheimili lengs vestur á Vestfjörðum. Eyjólfur Ármannsson lögfræðingur fer með það hlutverk, þingmaður Flokks fólksins í NV-kjördæmi. Hann hefur samkvæmt æviágripi á vef Alþingis haft með höndum ýmiss konar störf í þágu nokkurra stofnana, frá bönkum og fjármálastofnunum yfir í Isavia og auk þessa nefndar- og stjórnarsetu í félögum og ráðum. Víðtæk reynsla af hinum ýmsu sviðum fara ágætlega saman við starfstitil, enda þótt ekki séu gerðar einhverjar menntunarkröfur eða krafa um reynslu fyrir alþingsmenn almennt. Undanfarin kjörtímabil hefur Eyjólfur haft lögheimili sitt í landareign móður sinnar í Arnarfirði vestur á fjörðum. Fram til þessa hefur ekki verið gerð athugasemd við enda, líkt og aðrir kollegar á Alþingi, sjaldnast fyrirséð hvar viðkomandi ber upp þegar kemur að kosningum. Sem fyrr, þingmenn og frambjóðendur hafa haft sitt aðsetur og lögheimil eftir því hvar vænlegast hefur verið að bjóða fram hverju sinni og oftast án einhverra athugasemda. Þetta þekkja flestir flokkar þó fæstir kannist við slíkt við umræðuna nú. Lög um lögheimili hafa ákveðið markmið í sjálfu sér, líkt og kemur fram í fyrsta ákvæði laga um lögheimili og aðsetur nr. 80/2018. Þrátt fyrir ákvæði laganna eru líka reglur um að ekki megi mismuna út frá búsetu og skráningu og eru þess mýmörg dæmi að stjórnvöld, bæði sveitarfélög og ríki, hafi þurft að bakka með ákvarðanir sínar um réttindi einstaklinga byggðar á lögheimilisskráningu. Þetta eru vandmeðfarin lög á sama tíma og búsetufrelsi og réttindi einstaklinga hafa ákveðið vægi, stutt yfir í glerhúsið. En þessi lög og samspil við lög nr. 88/1995 um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað leiða til þess að þingmenn landsbyggðar njóta ákveðinna tekna til þess að mæta ferðakostnaði og óhagræði við rekstur tveggja heimila eða auka aðseturs til þess að gegna starfi sínu. Hvort umræðan um það hér markast af ofsjónum yfir þeim kostnaði að viðkomandi búi ekki að Hrafnabjörgum 1 í Lokinhamradal skal ósagt látið. Allt að einu er það með hvern og einn, sem þessar tekna nýtur, að greiðslurnar varða þingsókn landsbyggðar-þingmanna umfram annað. Þrátt fyrir að í orði standi þingmenn að sannfæringu sinni einni og greiði atkvæði sín á þingi þannig þá má hverjum vera það ljóst að nærvera þingmanns eða ráðherra í kjördæmi hefur talsverða vigt fyrir svæðið. Undirrituðum er það til efs, að það sé sérstakur vilji yfirlýstur um að leggja landsbyggðina af og veita eininungsis þingmönnum af SV-horni landsins aðgengileika að því að sinna þingstörfum. Margt bendir þó til þess og má vísa til umræðna um atkvæðavægi. Umræða sem frænda mínum og stjórnmálaskýranda er ekki til eftirbreytni, enda mætti honum vera það hvað ljósast að fleira hangir á spítunni. Ein af skyldum viðkomandi, sem býður sig fram í ákveðnu kjördæmi, er að sinna sínu kjördæmi og kjósendum þar til áheyrnar og framgangs. Vera kann að það sé tvíeggjað sverð að nefna, en raunveruleikinn er samt sem áður sá – nærvera viðkomandi hefur vigt í stjórnarsamstarf og hagsmunagæslu þegar komið er á þing til ákvarðanatöku. Við Vestfirðingar njótum ekki nema svo og svo nærveru þingmanna á svæðinu og stundum bara velkominna og óvæntra gesta og er þá vel. Skemmtilegur þingmaður úr suðurkjördæmi sagði okkur í léttum tón að hann væri ekkert síður þingmaður okkar, hann hefði líkast til ekið um kjördæmið meira en margur með heimilisfesti hér vestra, og hefði sönnun samfélagsins fyrir því vegna umræðna um ökutækjastyrk. Sem Vestfirðingur fagna ég því að þingmaður í NV-kjördæmi skrái lögheimili sitt í Lokinhamradal í Arnarfirði og sitji jafnframt sem ráðherra. Það hefur vægi og er táknrænt fyrir þá deyjandi byggð sem eru dreifðar byggðir á Vestfjörðum. Byggð sem var. Búsetufrelsi þekkjum við Vestfirðingar lítið nema sem stefnumarkmið skrifið á blað og efndir þess litlar. Við búum við skert afhendingaröryggi raforku, brothætt og ómarkvisst samgöngukerfi og undirróðursöfl varðandi helstu atvinnuvegi á borð við fiskeldi í sjókvíum. Atvinnuvegi sem halda að stórum hluta uppi hagkerfi Vestfjarða um leið og útflutningstekjur svæðisins eru meiri en marktækar þegar kemur að því að skoða viðskiptajöfnuð. Ef fórnarkostnaðurinn við að halda úti þingfararkaupi og jöfnunarkostnaði vegna búsetu þingmanna í fjórðungnum er landinu í heild þyrnir í augum – þá afsakaðu meðan ég ... Taka má til í kostnaði við það að reka hér Alþingi og stofnanir víða án þess að fara í þingfararkaup og jöfnunarkostnað vegna búsetu. En það er vísast auðveldast að byrja í fjarskanistan og skera þar niður í stað þess að fara í tiltekt heima. Höfundur er sveitarstjóri Súðavíkurhrepps og 1. varaþingmaður Flokks fólksins í NV-kjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bragi Þór Thoroddsen Alþingi Byggðamál Flokkur fólksins Mest lesið Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Nokkuð merkileg umræða er í gangi þessa dagana um aðsetur og lögheimili alþingismanna. Kemur ekki á óvart að umræðan sé nokkuð beinskeytt og óvægin af hendi þess hóps sem fór halloka í nýafstöðnum kosningum til alþingis. Eðlilega rís upp andstaða við óhjákvæmilegar breytingar á valdajafnvægi, þar sem stjórnarflokkar undanfarinna ára sjá fram á að standa utan þess hóps sem fer með vald meirihluta á alþingi – og lendir í stjórnarandstöðu. Og þar fyrir utan eru flokkar sem hafa náð saman um stjórnarsamstarf þar sem kann að koma smá bakborðshalli á útgerðir landsins með stórhættulegu 48 daga kerfi strandveiða. Og jafnvel eitthvað sem hefur í för með sér tilraunir til þess að skattleggja auðlyndir í eigu þjóðar. Sitt sýnist hverjum og hafa alls konar orð fallið um ágæti og lesti nýs meirihluta sem samsettur er af Samfylkingu, Viðreisn og Flokki fólksins. Ýjað hefur verið að því að Flokkur fólksins sé næsta óstjórntækur og jafnframt áhyggjur uppi um stjórn flokksins og rekstur. Merkilegt nokk enda hafa ekki fyrirfram verið áhyggjur af því hvernig stjórnmálaöfl hafa verið saman sett og hafði enginn áhuga á því eða áhyggjur meðan Flokkur fólksins var í stjórnaranstöðu. Heilt á litið er kannski erfiðast að frambjóðendur flokksins voru úr öllum áttum og með ýmiss konar bakgrunn. Hægri, vinstri og allt þar á milli. En hvað um það, það er sem er og þetta er stjórnin nýja og stjórnaranstaðan samsett af flokkum sem sleikja sárin vegna tapaðs fylgis og samhliða töpuðum völdum, með undantekningu þó. Stórsigur Miðflokksins í kosningunum er áhugaverður og aðdáunarverður. Að sama skapi hefur honum verið fundið allt til foráttu og ýjað að rasisma og popúlisma, þó fátt hafi komið frá flokknum í þá veru að svo fast þurfi að kveða að orði að mati þess sem þetta ritar. Skoðum fólk og flokka af verkum þeirra í stað þess að leggja þeim orð í munn. En af hverju er svona erfitt að horfast í augu við að kjósendur hafni þeim meirihluta sem hér sat til langs tíma og safnaði óvinsældum? Fyrir mína parta hef ég reynt að sjá það góða í fólki sem tekur sér það hlutverk að sitja á Alþingi í umboði kjósenda sinna. Starf sem oftar en ekki aflar fólki vinsælda fyrir það sem vel gengur og að sama skapi uppskera margir óvænga gagnrýni fyrir það sem mistekst eða er umdeilt, fyrir aðkomu, skoðanaleysi eða jafnvel að ófyrirsynju, hvernig viðkomandi greiddi atkvæði um eitthvað sem var á þeim tímapunkti talið til heilla en reyndist síðar á annan veg. Mörg slík mál mætti telja en verður ekki gert hér, þeir vita sem vita og síðari tíma rýni gefur yfirleitt skekkta mynd af stemmningunni þá. Sjálfur hef ég gerst sekur um gagnrýni í þá veru og er mis stoltur af. Vestfirðingar hafa eignast ráðherra samgöngu- og sveitarstjórnarmála í alþingismanni með lögheimili lengs vestur á Vestfjörðum. Eyjólfur Ármannsson lögfræðingur fer með það hlutverk, þingmaður Flokks fólksins í NV-kjördæmi. Hann hefur samkvæmt æviágripi á vef Alþingis haft með höndum ýmiss konar störf í þágu nokkurra stofnana, frá bönkum og fjármálastofnunum yfir í Isavia og auk þessa nefndar- og stjórnarsetu í félögum og ráðum. Víðtæk reynsla af hinum ýmsu sviðum fara ágætlega saman við starfstitil, enda þótt ekki séu gerðar einhverjar menntunarkröfur eða krafa um reynslu fyrir alþingsmenn almennt. Undanfarin kjörtímabil hefur Eyjólfur haft lögheimili sitt í landareign móður sinnar í Arnarfirði vestur á fjörðum. Fram til þessa hefur ekki verið gerð athugasemd við enda, líkt og aðrir kollegar á Alþingi, sjaldnast fyrirséð hvar viðkomandi ber upp þegar kemur að kosningum. Sem fyrr, þingmenn og frambjóðendur hafa haft sitt aðsetur og lögheimil eftir því hvar vænlegast hefur verið að bjóða fram hverju sinni og oftast án einhverra athugasemda. Þetta þekkja flestir flokkar þó fæstir kannist við slíkt við umræðuna nú. Lög um lögheimili hafa ákveðið markmið í sjálfu sér, líkt og kemur fram í fyrsta ákvæði laga um lögheimili og aðsetur nr. 80/2018. Þrátt fyrir ákvæði laganna eru líka reglur um að ekki megi mismuna út frá búsetu og skráningu og eru þess mýmörg dæmi að stjórnvöld, bæði sveitarfélög og ríki, hafi þurft að bakka með ákvarðanir sínar um réttindi einstaklinga byggðar á lögheimilisskráningu. Þetta eru vandmeðfarin lög á sama tíma og búsetufrelsi og réttindi einstaklinga hafa ákveðið vægi, stutt yfir í glerhúsið. En þessi lög og samspil við lög nr. 88/1995 um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað leiða til þess að þingmenn landsbyggðar njóta ákveðinna tekna til þess að mæta ferðakostnaði og óhagræði við rekstur tveggja heimila eða auka aðseturs til þess að gegna starfi sínu. Hvort umræðan um það hér markast af ofsjónum yfir þeim kostnaði að viðkomandi búi ekki að Hrafnabjörgum 1 í Lokinhamradal skal ósagt látið. Allt að einu er það með hvern og einn, sem þessar tekna nýtur, að greiðslurnar varða þingsókn landsbyggðar-þingmanna umfram annað. Þrátt fyrir að í orði standi þingmenn að sannfæringu sinni einni og greiði atkvæði sín á þingi þannig þá má hverjum vera það ljóst að nærvera þingmanns eða ráðherra í kjördæmi hefur talsverða vigt fyrir svæðið. Undirrituðum er það til efs, að það sé sérstakur vilji yfirlýstur um að leggja landsbyggðina af og veita eininungsis þingmönnum af SV-horni landsins aðgengileika að því að sinna þingstörfum. Margt bendir þó til þess og má vísa til umræðna um atkvæðavægi. Umræða sem frænda mínum og stjórnmálaskýranda er ekki til eftirbreytni, enda mætti honum vera það hvað ljósast að fleira hangir á spítunni. Ein af skyldum viðkomandi, sem býður sig fram í ákveðnu kjördæmi, er að sinna sínu kjördæmi og kjósendum þar til áheyrnar og framgangs. Vera kann að það sé tvíeggjað sverð að nefna, en raunveruleikinn er samt sem áður sá – nærvera viðkomandi hefur vigt í stjórnarsamstarf og hagsmunagæslu þegar komið er á þing til ákvarðanatöku. Við Vestfirðingar njótum ekki nema svo og svo nærveru þingmanna á svæðinu og stundum bara velkominna og óvæntra gesta og er þá vel. Skemmtilegur þingmaður úr suðurkjördæmi sagði okkur í léttum tón að hann væri ekkert síður þingmaður okkar, hann hefði líkast til ekið um kjördæmið meira en margur með heimilisfesti hér vestra, og hefði sönnun samfélagsins fyrir því vegna umræðna um ökutækjastyrk. Sem Vestfirðingur fagna ég því að þingmaður í NV-kjördæmi skrái lögheimili sitt í Lokinhamradal í Arnarfirði og sitji jafnframt sem ráðherra. Það hefur vægi og er táknrænt fyrir þá deyjandi byggð sem eru dreifðar byggðir á Vestfjörðum. Byggð sem var. Búsetufrelsi þekkjum við Vestfirðingar lítið nema sem stefnumarkmið skrifið á blað og efndir þess litlar. Við búum við skert afhendingaröryggi raforku, brothætt og ómarkvisst samgöngukerfi og undirróðursöfl varðandi helstu atvinnuvegi á borð við fiskeldi í sjókvíum. Atvinnuvegi sem halda að stórum hluta uppi hagkerfi Vestfjarða um leið og útflutningstekjur svæðisins eru meiri en marktækar þegar kemur að því að skoða viðskiptajöfnuð. Ef fórnarkostnaðurinn við að halda úti þingfararkaupi og jöfnunarkostnaði vegna búsetu þingmanna í fjórðungnum er landinu í heild þyrnir í augum – þá afsakaðu meðan ég ... Taka má til í kostnaði við það að reka hér Alþingi og stofnanir víða án þess að fara í þingfararkaup og jöfnunarkostnað vegna búsetu. En það er vísast auðveldast að byrja í fjarskanistan og skera þar niður í stað þess að fara í tiltekt heima. Höfundur er sveitarstjóri Súðavíkurhrepps og 1. varaþingmaður Flokks fólksins í NV-kjördæmi.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun