Hugvíkkandi meðferðir eru fortíð okkar, nútíð og framtíð Sara María Júlíudóttir skrifar 11. janúar 2025 12:01 Notkun hugvíkkandi efna á Íslandi hefur vakið mikla athygli á síðustu misserum. Hugvíkkandi efni hafa lengi verið notuð í meðferðarskyni, meðal annars meðal frumbyggjaþjóða í S-Ameríku og Afríku. Áhugi vísindafólks og rannsakenda færist svo alltaf í aukana þar sem hugvíkkandi efni sýna fram á ákveðna meðferðarmöguleika og lækningarmátt við geðröskunum á borð við þunglyndi, kvíða, áfallastreituröskun og áfengis- og/eða vímuefnafíknar. Þrátt fyrir að hugvíkkandi efni hafa almennt verið tengd við afþreyingarnotkun og undirheimana, hafa rannsóknir síðustu ára sýnt fram á að þau geta verið öflugt meðferðarúrræði, þegar þau eru notuð undir eftirliti fagaðila og í réttum aðstæðum og hugarfari hverju sinni. Við hjá Eden Foundation, sem stöndum að ráðstefnunni Psychedelics as Medicine, teljum það því mikilvægt að upplýsa almenning um mögulegan lækningamátt hugvíkkandi efna og rjúfa bannhelgina sem á þeim hvílir. Viðhorf flestra til hugvíkkandi efna, og ríkjandi umræðan síðustu áratugi um skaðsemi þeirra, er ákaflega bjagað og oftar en ekki byggt á misskilningi, ótta og upplýsingaóreiðu. Nýjar ranns ó knir og vísindalegur áhugi Á síðustu áratugum hefur áhugi vísindamanna á hugvíkkandi efnum aukist og rannsóknir hafa sýnt fram á margvísleg jákvæð áhrif þeirra á geðheilbrigði einstaklinga. Rannsóknir á hugvíkkandi efnum í klínískum aðstæðum hafa sýnt fram á að þessi efni geta meðal annars minnkað einkenni alvarlegs þunglyndis og áfallastreituröskunnar. Í einhverjum tilfellum hafa hugvíkkandi meðferðir minnkað einkenni fólks svo um munar, svo mikið að þau mælast undir greiningarmörkum. Það er ávinningur sem sjaldan sést með hefðbundnum meðferðum. Hugvíkkandi efni eru gædd þeim eiginleikum að auka aðgengi okkar að bældum tilfinningum og hjálpa okkur að vinna úr erfiðum minningum og sársaukafullri lífsreynslu á annan hátt en hefðbundin lyf eru fær um að gera. Þessi meðferðarnálgun er afar frábrugðin hefðbundnum meðferðarúrræðum og lyfjum sem oft miða að því að draga úr einkennum frekar en að leysa tilfinningalega og sálfræðilega rót vandans, en það er akkúrat það sem hugvíkkandi efni gera. Það mætti segja að hugvíkkandi efni bjóða upp á fjölbreyttar aðferðir fyrir okkur til að sækja heilunina sem býr nú þegar innra með okkur öllum. Þörfin fyrir á rei ðanlegri upplýsingamiðlun Eitt stærsta vandamálið sem kemur í veg fyrir að hugvíkkandi meðferðarúrræði verði víðtækari og aðgengilegt er takmörkuð þekking almennings og innbyggður ótti við hugvíkkandi efni. Saga þessara efna, þá sérstaklega frá árinu 1970, þegar Richard Nixon, fyrrum Bandaríkjaforseti ákvað að segja öllum hugbreytandi efnum stríð á hendur. Hluti af stefnu Nixons var að flokka hugvíkkandi lyf án tillit til lækningamátt þeirra sem „schedule one drug“ og setja þau í flokk með fíkniefnum og lyfjum sem ekki hefur verið sýnt fram á að hafi læknisfræðileg áhrif. Þar með lokaði Nixon á frekari rannsóknir á hugvíkkandi efnum sem voru á þessum tíma nú þegar farnar að lofa góðu. Umfjöllun um hugvíkkandi efni voru í kjölfarið lituð af neikvæðum áróðri sem setti þau í sama flokk og hættuleg efni án tillits til lækningalegra eiginleika þeirra. Þetta viðhorf hefur leitt til þess að hugvíkkandi efni eru enn á bannlista í mörgum löndum og eru því ekki aðgengileg sem lögleg meðferðarúrræði. Þessu viljum við breyta. Það er okkur því afar mikilvægt að miðla áreiðanlegum upplýsingum til þess að fræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um raunverulega virkni og áhrif hugvíkkandi efna, sérstaklega í læknisfræðilegu samhengi þar sem þau eru notuð undir eftirliti fagaðila. Ástæðan er sú að með áreiðanlegri upplýsingamiðlun myndast skilningur á hugvíkkandi efnum í læknisfræðilegum tilgangi, sem leiðir til þess að hægt sé að rjúfa þann ótta sem kemur í veg fyrir þróun og innleiðingu nýrra meðferðarúrræða með hugvíkkandi efnum. Ávinningur og mikilv æ gi faglegs eftirlits Það hefur nú þegar verið sýnt fram á að hugvíkkandi efni geta haft jákvæð áhrif á geðheilbrigði einstaklinga, en aðeins þegar þau eru notuð með réttu eftirliti fagfólks. Klínískar aðferðir við notkun þessara efna byggja á að þau séu gefin við sérstakar aðstæður og oft í samvinnu með samtalsmeðferð, þar sem faglærðir meðferðaraðilar veita stuðning á meðan einstaklingurinn vinnur með tilfinningar sínar og hugsanir. Mikilvægt er að almennur skilningur á þessum meðferðum fari fram samhliða rannsóknum svo að fólk sé meðvitað um bæði mögulegan ávinning og áhættu þess að nota þessi efni án eftirlits. Siðferðileg ábyrgð í samf é lagslegri umræðu Við sem samfélag berum siðferðilega ábyrgð á því að viðurkenna þá möguleika sem hugvíkkandi efni bjóða upp á til að hjálpa fólki í vanda, sérstaklega þar sem önnur meðferðarúrræði hafa reynst takmörkuð. Fræðsla og opinská samfélagsleg umræða getur haft mikið vægi í þessu samhengi þar sem þær stuðla að breyttum viðhorfum og stuðning við nýjar meðferðir. Einnig er nauðsynlegt að veita einstaklingum áreiðanlegar upplýsingar svo það geti tekið upplýstar ákvarðanir og nýti sér ekki hugvíkkandi meðferðir í röngum tilgangi eða á áhættusaman hátt. Mín ósk er sú að með aukinni umræðu og rannsóknum verður frekari vitundarvakning um ávinning og möguleika hugvíkkandi efna sem meðferðarúrræði. Með réttri upplýsingagjöf, faglegu eftirliti og skýrri stefnumótun er von til þess að hugvíkkandi efni geti í framtíðinni orðið samþykkt meðferðarúrræði sem bætir lífsgæði einstaklinga. Við erum komin á mikilvægt stig í þróun geðheilbrigðismeðferða og það er á ábyrgð samfélagsins að bregðast við með opnum huga og víðsýni. Þannig mun almenn og fagleg fræðsla á hugvíkkandi efnum ekki aðeins stuðla að bættu geðheilbrigði, heldur einnig að þróun í geðheilbrigðisþjónustu sem byggir á nýjum og vísindalega studdum aðferðum. Við getum stuðlað að breytingum í sameiningu Að mínu mati er það lykilatriði til að breyta viðhorfum samfélagsins gagnvart hugvíkkandi efnum, vegna þess að þau eru framtíðin okkar. Þau eru mikilvægur hlekkur í framþróun mannsins og vitundar okkar. Ég mun halda áfram að fræða og miðla upplýsingum til þín í þeirri von um að stuðla að jákvæðum breytingum með því að auka skilning á möguleikum og ávinning hugvíkkandi meðferða. Ástæðan er sú að það er einlæg ósk mín að í framtíðinni geti sem flest notið góðs af þeim ávinning og tækifærum sem hugvíkkandi efni hafa upp á að bjóða til hins betra og geta leiðbeint einstaklingum heim í hjartað sitt. Höfundur er eigandi Eden Foundation og framkvæmdarstjóri Psychedelics as Medicine ráðstefnunnar í Hörpu 27.-28.febrúar. H ö fundur hefur lokið M.A. í Integrative Psychedelic Therapy Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fíkn Heilbrigðismál Geðheilbrigði Hugvíkkandi efni Mest lesið Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Sjá meira
Notkun hugvíkkandi efna á Íslandi hefur vakið mikla athygli á síðustu misserum. Hugvíkkandi efni hafa lengi verið notuð í meðferðarskyni, meðal annars meðal frumbyggjaþjóða í S-Ameríku og Afríku. Áhugi vísindafólks og rannsakenda færist svo alltaf í aukana þar sem hugvíkkandi efni sýna fram á ákveðna meðferðarmöguleika og lækningarmátt við geðröskunum á borð við þunglyndi, kvíða, áfallastreituröskun og áfengis- og/eða vímuefnafíknar. Þrátt fyrir að hugvíkkandi efni hafa almennt verið tengd við afþreyingarnotkun og undirheimana, hafa rannsóknir síðustu ára sýnt fram á að þau geta verið öflugt meðferðarúrræði, þegar þau eru notuð undir eftirliti fagaðila og í réttum aðstæðum og hugarfari hverju sinni. Við hjá Eden Foundation, sem stöndum að ráðstefnunni Psychedelics as Medicine, teljum það því mikilvægt að upplýsa almenning um mögulegan lækningamátt hugvíkkandi efna og rjúfa bannhelgina sem á þeim hvílir. Viðhorf flestra til hugvíkkandi efna, og ríkjandi umræðan síðustu áratugi um skaðsemi þeirra, er ákaflega bjagað og oftar en ekki byggt á misskilningi, ótta og upplýsingaóreiðu. Nýjar ranns ó knir og vísindalegur áhugi Á síðustu áratugum hefur áhugi vísindamanna á hugvíkkandi efnum aukist og rannsóknir hafa sýnt fram á margvísleg jákvæð áhrif þeirra á geðheilbrigði einstaklinga. Rannsóknir á hugvíkkandi efnum í klínískum aðstæðum hafa sýnt fram á að þessi efni geta meðal annars minnkað einkenni alvarlegs þunglyndis og áfallastreituröskunnar. Í einhverjum tilfellum hafa hugvíkkandi meðferðir minnkað einkenni fólks svo um munar, svo mikið að þau mælast undir greiningarmörkum. Það er ávinningur sem sjaldan sést með hefðbundnum meðferðum. Hugvíkkandi efni eru gædd þeim eiginleikum að auka aðgengi okkar að bældum tilfinningum og hjálpa okkur að vinna úr erfiðum minningum og sársaukafullri lífsreynslu á annan hátt en hefðbundin lyf eru fær um að gera. Þessi meðferðarnálgun er afar frábrugðin hefðbundnum meðferðarúrræðum og lyfjum sem oft miða að því að draga úr einkennum frekar en að leysa tilfinningalega og sálfræðilega rót vandans, en það er akkúrat það sem hugvíkkandi efni gera. Það mætti segja að hugvíkkandi efni bjóða upp á fjölbreyttar aðferðir fyrir okkur til að sækja heilunina sem býr nú þegar innra með okkur öllum. Þörfin fyrir á rei ðanlegri upplýsingamiðlun Eitt stærsta vandamálið sem kemur í veg fyrir að hugvíkkandi meðferðarúrræði verði víðtækari og aðgengilegt er takmörkuð þekking almennings og innbyggður ótti við hugvíkkandi efni. Saga þessara efna, þá sérstaklega frá árinu 1970, þegar Richard Nixon, fyrrum Bandaríkjaforseti ákvað að segja öllum hugbreytandi efnum stríð á hendur. Hluti af stefnu Nixons var að flokka hugvíkkandi lyf án tillit til lækningamátt þeirra sem „schedule one drug“ og setja þau í flokk með fíkniefnum og lyfjum sem ekki hefur verið sýnt fram á að hafi læknisfræðileg áhrif. Þar með lokaði Nixon á frekari rannsóknir á hugvíkkandi efnum sem voru á þessum tíma nú þegar farnar að lofa góðu. Umfjöllun um hugvíkkandi efni voru í kjölfarið lituð af neikvæðum áróðri sem setti þau í sama flokk og hættuleg efni án tillits til lækningalegra eiginleika þeirra. Þetta viðhorf hefur leitt til þess að hugvíkkandi efni eru enn á bannlista í mörgum löndum og eru því ekki aðgengileg sem lögleg meðferðarúrræði. Þessu viljum við breyta. Það er okkur því afar mikilvægt að miðla áreiðanlegum upplýsingum til þess að fræða almenning og heilbrigðisstarfsfólk um raunverulega virkni og áhrif hugvíkkandi efna, sérstaklega í læknisfræðilegu samhengi þar sem þau eru notuð undir eftirliti fagaðila. Ástæðan er sú að með áreiðanlegri upplýsingamiðlun myndast skilningur á hugvíkkandi efnum í læknisfræðilegum tilgangi, sem leiðir til þess að hægt sé að rjúfa þann ótta sem kemur í veg fyrir þróun og innleiðingu nýrra meðferðarúrræða með hugvíkkandi efnum. Ávinningur og mikilv æ gi faglegs eftirlits Það hefur nú þegar verið sýnt fram á að hugvíkkandi efni geta haft jákvæð áhrif á geðheilbrigði einstaklinga, en aðeins þegar þau eru notuð með réttu eftirliti fagfólks. Klínískar aðferðir við notkun þessara efna byggja á að þau séu gefin við sérstakar aðstæður og oft í samvinnu með samtalsmeðferð, þar sem faglærðir meðferðaraðilar veita stuðning á meðan einstaklingurinn vinnur með tilfinningar sínar og hugsanir. Mikilvægt er að almennur skilningur á þessum meðferðum fari fram samhliða rannsóknum svo að fólk sé meðvitað um bæði mögulegan ávinning og áhættu þess að nota þessi efni án eftirlits. Siðferðileg ábyrgð í samf é lagslegri umræðu Við sem samfélag berum siðferðilega ábyrgð á því að viðurkenna þá möguleika sem hugvíkkandi efni bjóða upp á til að hjálpa fólki í vanda, sérstaklega þar sem önnur meðferðarúrræði hafa reynst takmörkuð. Fræðsla og opinská samfélagsleg umræða getur haft mikið vægi í þessu samhengi þar sem þær stuðla að breyttum viðhorfum og stuðning við nýjar meðferðir. Einnig er nauðsynlegt að veita einstaklingum áreiðanlegar upplýsingar svo það geti tekið upplýstar ákvarðanir og nýti sér ekki hugvíkkandi meðferðir í röngum tilgangi eða á áhættusaman hátt. Mín ósk er sú að með aukinni umræðu og rannsóknum verður frekari vitundarvakning um ávinning og möguleika hugvíkkandi efna sem meðferðarúrræði. Með réttri upplýsingagjöf, faglegu eftirliti og skýrri stefnumótun er von til þess að hugvíkkandi efni geti í framtíðinni orðið samþykkt meðferðarúrræði sem bætir lífsgæði einstaklinga. Við erum komin á mikilvægt stig í þróun geðheilbrigðismeðferða og það er á ábyrgð samfélagsins að bregðast við með opnum huga og víðsýni. Þannig mun almenn og fagleg fræðsla á hugvíkkandi efnum ekki aðeins stuðla að bættu geðheilbrigði, heldur einnig að þróun í geðheilbrigðisþjónustu sem byggir á nýjum og vísindalega studdum aðferðum. Við getum stuðlað að breytingum í sameiningu Að mínu mati er það lykilatriði til að breyta viðhorfum samfélagsins gagnvart hugvíkkandi efnum, vegna þess að þau eru framtíðin okkar. Þau eru mikilvægur hlekkur í framþróun mannsins og vitundar okkar. Ég mun halda áfram að fræða og miðla upplýsingum til þín í þeirri von um að stuðla að jákvæðum breytingum með því að auka skilning á möguleikum og ávinning hugvíkkandi meðferða. Ástæðan er sú að það er einlæg ósk mín að í framtíðinni geti sem flest notið góðs af þeim ávinning og tækifærum sem hugvíkkandi efni hafa upp á að bjóða til hins betra og geta leiðbeint einstaklingum heim í hjartað sitt. Höfundur er eigandi Eden Foundation og framkvæmdarstjóri Psychedelics as Medicine ráðstefnunnar í Hörpu 27.-28.febrúar. H ö fundur hefur lokið M.A. í Integrative Psychedelic Therapy
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson Skoðun