Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar 22. nóvember 2024 17:32 Allir stjórnmálaflokkarnir hafa verið með yfirlýsingar fyrir þessar kosningar um að þeir ætli að taka á geðheilbrigðismálum barna og ungmenna. En ég hef ekki heyrt hvað á að gera til að ná þessu markmiði annað en að stórauka sálfræðiþjónustu, en er það nóg? Erum við að forgangsraða rétt: Í mínum huga nei, þegar það blasir við að yfir 40% drengja geta ekki lesið sér til gagns þá þarf að gera eitthvað meira en auka sálfræðiviðtöl, fjölga stofnunum og gefa geðlyf. Samkvæmt forvarnarhóp sem var stofnaður á skrifstofu Höfuðborgarsvæðisins og skilaði af sér skýrslu í apríl á þessu ári kom fram að í desember 2022 hafi 3000 ungmenni á aldrinum 16-24 ára hvorki verið í skóla né vinnu. Við vitum það að einstaklingar sem eru stefnulausir og eiga við sértæka námserfiðleika að stríða er hættara við að velja sér afbrotaveginn. Er þá fyrst á dagskrá að byggja 14 milljarða fangelsi og fjölga rýmum um 20? Ég sakna þess að heyra að það eigi ekki að koma með aðrar nýjar áskoranir en þær að halda áfram að sjúkdómsmerkimiða vandamálið í staðinn fyrir að koma með lausnamiðaða nálgun sem er hægt að byrja á strax. Það gerum við til að mynda með því að fjölga fjölsmiðjum um allt land og styrkja þær sem fyrir eru almennilega, komum enn meiri nýsköpun þar inn og sjálfbærni. Í því samhengi væri hægt að nefna að þegar grunnskóli í Reykjavík setti upp hönnunarsnaga til að hengja upp fatnað fyrir skólabörn sem kostaði jafn mikið og leiga við að opna eina deild til viðbótar í Fjölsmiðjunni á höfuðborgarsvæðinu. Við gætum svo hæglega snagavætt alla grunnskóla á höfuðborgarsvæðinu með því að opna slíka deild í Fjölsmiðjunni eða gert eitthvað annað og þá erum við farin að tala um sjálfbærni og skapa atvinnuúrræði fyrir ungmennin okkar. Við leysum ekki vandann eingöngu með viðtalsmeðferðum: Ef við ætlum að leysa vandamálið bara með lyfjagjöf og viðtalsmeðferð þá er það ávísun á að við fjölgun ungra öryrkja næstu áratugina að teknu tilliti til þeirrar vélvæðingar sem er fram undan á vinnumarkaði í framtíðinni. Við þurfum að byrja á réttum enda og það kostar eins og fangelsið en á móti getum við sparað líka. Ég hef ekki verðmiðann á því hvað það kostar að bæta lesskilning drengja, sem ég tel vera forgangsatriði, og ásamt því að koma með áskoranir fyrir ungt fólk sem gerir það að verkum að sjálfsmynd þess styrkist til framtíðar. En hvað mega svona úrræði kosta þegar við erum að fara að spara í ríkisrekstri og er einhver sparnaður fólginn í því að sinna þessu ekki af alvöru og hafa ekki úrræðin sem þarf til? Verðmiðinn er kominn á nýja fangelsið, hann er 14 milljarðar sem við skulum reikna með að fari alltaf í 20 milljarða af fenginni reynslu þegar ríkisframkvæmdir eru annars vegar sem fara yfirleitt fram úr fjárheimildum. En hvað með að koma í veg fyrir að einstaklingar þurfi að fara inn í fangelsismálakerfið? Með því að koma með aðra nálgun í málefnum ungra afbrotamanna gæti það verið sparnaður til framtíðar fyrir samfélagið? Hvað með að vera með skilvirkara skilorðseftirlit og skapa þá hefð að dæma til uppbyggilegrar réttvísi og þá er ég í því samhengi að horfa til 57. greinar almennra hegningarlaga. Þar sem segir m.a. 1. Að aðili sæti á skilorðstímanum umsjón einstakra manna, félags eða stofnunar. Aðili skal jafnan sæta slíkri umsjón, ef honum eru sett skilyrði samkvæmt 2.–5. tölul. hér á eftir. 2. Að aðili hlíti fyrirmælum umsjónarmanns um dvalarstað, menntun, vinnu, umgengni við aðra menn og notkun tómstunda. 3. Að aðili neyti ekki á skilorðstímanum áfengis né deyfilyfja. 4. Að aðili gangist undir dvöl á hæli tiltekinn tíma, ef nauðsyn þykir til bera, allt að 18 mánuðum, er venja þarf hann af notkun áfengis eða deyfilyfja, en ella allt að 1 ári. 5. Að aðili gangist undir að þola takmarkanir á umráðum yfir tekjum sínum eða öðru, er fjárhag hans varðar. 6. Að aðili greiði eftir getu fébætur fyrir tjón, sem hann hefur valdið með broti sínu. Horfum til Bretlands og tökum okkur youth offending team til fyrirmyndar sem byggir á uppbyggilegri réttvísi: Eigum við ekki að byrja á réttum enda, taka fast á ungum afbrotamönnum með nýrri nálgun og stífa rammann í kringum þá og styðja fjölskyldur þeirra. Er peningum skattgreiðanda ekki betur varið þar heldur en að fara í dýra byggingu á fangelsi fyrir utan það að kannski bjargar það mannslífum. Ég myndi allan daginn segja að við byggjum sérhæft meðferðarúrræði fyrir ungmenni í vanda og samhliða því eigum við að styrkja núverandi fangelsiskerfi. Samhliða því styrkjum við landamæragæslu og hleypum ekki skipulagðri glæpastarfsemi inn í landið. Það gerum við fyrst og fremst með því að koma í veg fyrir að ungmenni sem hafa veika sjálfsmynd og eru stefnulaus á verðgangi í frumskógi kerfisins þurfi ekki að leita sér viðurkenningar í heimi glæpa en í staðinn hafi þau menntunarmöguleika, svarið við fækkun afbrota og ofbeldis er fyrst og fremst að heyra þau og sjá og veita rétt úrræði. Hvað með að byrja á réttum enda og snúa píramídanum við? Það gerum við með því að styrkja undirstoðirnar. Það er búið að gera nóg fyrir penthouse-ið í bili, núna er komið að kjallaranum, hann hefur verið að morkna. Vonandi föllum við ekki í sömu gryfjuna eins og alltaf að stofna nefndir eða ráð sem ætla að koma með alheimslausnina á vanda barna og ungmenna. Það þarf ekki að finna upp hjólið. Horfum til landa sem eru að gera best í þessum málaflokki í heiminum. Leitum til fólks sem hefur verið að gólfinu til áratuga og kann að nálgast svona viðfangsefni og er í raunverulegri snertingu við málaflokkinn. Tökum markvisst á glæpum: Þegar formaður félags lögreglumanna, og ekki bara hann heldur allir formenn allra lögreglufélaga Norðurlanda, segir að það sé að skapast alvarlegt ástand í tengslum við alþjóðlega glæpastarfsemi á öllum Norðurlöndunum og að ungir afbrotamenn séu í sérstakri áhættu þá bregðumst við strax við því. https://www.visir.is/g/20242648668d/-saenska-astandid-ordid-ad-norraenu Með þessu er ég ekki að boða harðari refsistefnu heldur verður vopnið í þessum slag fræðsla sem byggir á leiðbeiningum og skilningi þannig að þeir átti sig á því hver orsök og afleiðingar afbrota eru. Stífur rammi og stuðningur við fjölskyldur þeirra. Þegar ég er að tala um að koma með nýja nálgun í málefnum ungra afbrotamanna þá er verið að tala um ungmenni á aldrinum 15-25 ára sem mun til lengri tíma spara okkur milljarða og bjarga mannslífum. Það er gríðarlegur mannauður hér á landi með áratuga reynslu sem kann til verka. Fólk sem heyrir og sér og skilur og hefur unnið á gólfinu svo áratugum skiptir og jafnvel lifað í þessum heimi sem börn og ungmenni og þekkir þar af leiðandi tilfinninguna að tapa í skólakerfinu og í samfélaginu og vera ekki heyrt og séð. Nú skulum við hætta að spóla í sömu hjólförunum og takast á við vandann í raunheimi. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag og Miðflokksmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Heilbrigðismál Geðheilbrigði Davíð Bergmann Mest lesið Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Sköpum störf við hæfi! Unnur Hrefna Jóhannsóttir skrifar Skoðun Immigrant Women: Essential Workers, Rising Voices on Labor Day Maru Alemán skrifar Sjá meira
Allir stjórnmálaflokkarnir hafa verið með yfirlýsingar fyrir þessar kosningar um að þeir ætli að taka á geðheilbrigðismálum barna og ungmenna. En ég hef ekki heyrt hvað á að gera til að ná þessu markmiði annað en að stórauka sálfræðiþjónustu, en er það nóg? Erum við að forgangsraða rétt: Í mínum huga nei, þegar það blasir við að yfir 40% drengja geta ekki lesið sér til gagns þá þarf að gera eitthvað meira en auka sálfræðiviðtöl, fjölga stofnunum og gefa geðlyf. Samkvæmt forvarnarhóp sem var stofnaður á skrifstofu Höfuðborgarsvæðisins og skilaði af sér skýrslu í apríl á þessu ári kom fram að í desember 2022 hafi 3000 ungmenni á aldrinum 16-24 ára hvorki verið í skóla né vinnu. Við vitum það að einstaklingar sem eru stefnulausir og eiga við sértæka námserfiðleika að stríða er hættara við að velja sér afbrotaveginn. Er þá fyrst á dagskrá að byggja 14 milljarða fangelsi og fjölga rýmum um 20? Ég sakna þess að heyra að það eigi ekki að koma með aðrar nýjar áskoranir en þær að halda áfram að sjúkdómsmerkimiða vandamálið í staðinn fyrir að koma með lausnamiðaða nálgun sem er hægt að byrja á strax. Það gerum við til að mynda með því að fjölga fjölsmiðjum um allt land og styrkja þær sem fyrir eru almennilega, komum enn meiri nýsköpun þar inn og sjálfbærni. Í því samhengi væri hægt að nefna að þegar grunnskóli í Reykjavík setti upp hönnunarsnaga til að hengja upp fatnað fyrir skólabörn sem kostaði jafn mikið og leiga við að opna eina deild til viðbótar í Fjölsmiðjunni á höfuðborgarsvæðinu. Við gætum svo hæglega snagavætt alla grunnskóla á höfuðborgarsvæðinu með því að opna slíka deild í Fjölsmiðjunni eða gert eitthvað annað og þá erum við farin að tala um sjálfbærni og skapa atvinnuúrræði fyrir ungmennin okkar. Við leysum ekki vandann eingöngu með viðtalsmeðferðum: Ef við ætlum að leysa vandamálið bara með lyfjagjöf og viðtalsmeðferð þá er það ávísun á að við fjölgun ungra öryrkja næstu áratugina að teknu tilliti til þeirrar vélvæðingar sem er fram undan á vinnumarkaði í framtíðinni. Við þurfum að byrja á réttum enda og það kostar eins og fangelsið en á móti getum við sparað líka. Ég hef ekki verðmiðann á því hvað það kostar að bæta lesskilning drengja, sem ég tel vera forgangsatriði, og ásamt því að koma með áskoranir fyrir ungt fólk sem gerir það að verkum að sjálfsmynd þess styrkist til framtíðar. En hvað mega svona úrræði kosta þegar við erum að fara að spara í ríkisrekstri og er einhver sparnaður fólginn í því að sinna þessu ekki af alvöru og hafa ekki úrræðin sem þarf til? Verðmiðinn er kominn á nýja fangelsið, hann er 14 milljarðar sem við skulum reikna með að fari alltaf í 20 milljarða af fenginni reynslu þegar ríkisframkvæmdir eru annars vegar sem fara yfirleitt fram úr fjárheimildum. En hvað með að koma í veg fyrir að einstaklingar þurfi að fara inn í fangelsismálakerfið? Með því að koma með aðra nálgun í málefnum ungra afbrotamanna gæti það verið sparnaður til framtíðar fyrir samfélagið? Hvað með að vera með skilvirkara skilorðseftirlit og skapa þá hefð að dæma til uppbyggilegrar réttvísi og þá er ég í því samhengi að horfa til 57. greinar almennra hegningarlaga. Þar sem segir m.a. 1. Að aðili sæti á skilorðstímanum umsjón einstakra manna, félags eða stofnunar. Aðili skal jafnan sæta slíkri umsjón, ef honum eru sett skilyrði samkvæmt 2.–5. tölul. hér á eftir. 2. Að aðili hlíti fyrirmælum umsjónarmanns um dvalarstað, menntun, vinnu, umgengni við aðra menn og notkun tómstunda. 3. Að aðili neyti ekki á skilorðstímanum áfengis né deyfilyfja. 4. Að aðili gangist undir dvöl á hæli tiltekinn tíma, ef nauðsyn þykir til bera, allt að 18 mánuðum, er venja þarf hann af notkun áfengis eða deyfilyfja, en ella allt að 1 ári. 5. Að aðili gangist undir að þola takmarkanir á umráðum yfir tekjum sínum eða öðru, er fjárhag hans varðar. 6. Að aðili greiði eftir getu fébætur fyrir tjón, sem hann hefur valdið með broti sínu. Horfum til Bretlands og tökum okkur youth offending team til fyrirmyndar sem byggir á uppbyggilegri réttvísi: Eigum við ekki að byrja á réttum enda, taka fast á ungum afbrotamönnum með nýrri nálgun og stífa rammann í kringum þá og styðja fjölskyldur þeirra. Er peningum skattgreiðanda ekki betur varið þar heldur en að fara í dýra byggingu á fangelsi fyrir utan það að kannski bjargar það mannslífum. Ég myndi allan daginn segja að við byggjum sérhæft meðferðarúrræði fyrir ungmenni í vanda og samhliða því eigum við að styrkja núverandi fangelsiskerfi. Samhliða því styrkjum við landamæragæslu og hleypum ekki skipulagðri glæpastarfsemi inn í landið. Það gerum við fyrst og fremst með því að koma í veg fyrir að ungmenni sem hafa veika sjálfsmynd og eru stefnulaus á verðgangi í frumskógi kerfisins þurfi ekki að leita sér viðurkenningar í heimi glæpa en í staðinn hafi þau menntunarmöguleika, svarið við fækkun afbrota og ofbeldis er fyrst og fremst að heyra þau og sjá og veita rétt úrræði. Hvað með að byrja á réttum enda og snúa píramídanum við? Það gerum við með því að styrkja undirstoðirnar. Það er búið að gera nóg fyrir penthouse-ið í bili, núna er komið að kjallaranum, hann hefur verið að morkna. Vonandi föllum við ekki í sömu gryfjuna eins og alltaf að stofna nefndir eða ráð sem ætla að koma með alheimslausnina á vanda barna og ungmenna. Það þarf ekki að finna upp hjólið. Horfum til landa sem eru að gera best í þessum málaflokki í heiminum. Leitum til fólks sem hefur verið að gólfinu til áratuga og kann að nálgast svona viðfangsefni og er í raunverulegri snertingu við málaflokkinn. Tökum markvisst á glæpum: Þegar formaður félags lögreglumanna, og ekki bara hann heldur allir formenn allra lögreglufélaga Norðurlanda, segir að það sé að skapast alvarlegt ástand í tengslum við alþjóðlega glæpastarfsemi á öllum Norðurlöndunum og að ungir afbrotamenn séu í sérstakri áhættu þá bregðumst við strax við því. https://www.visir.is/g/20242648668d/-saenska-astandid-ordid-ad-norraenu Með þessu er ég ekki að boða harðari refsistefnu heldur verður vopnið í þessum slag fræðsla sem byggir á leiðbeiningum og skilningi þannig að þeir átti sig á því hver orsök og afleiðingar afbrota eru. Stífur rammi og stuðningur við fjölskyldur þeirra. Þegar ég er að tala um að koma með nýja nálgun í málefnum ungra afbrotamanna þá er verið að tala um ungmenni á aldrinum 15-25 ára sem mun til lengri tíma spara okkur milljarða og bjarga mannslífum. Það er gríðarlegur mannauður hér á landi með áratuga reynslu sem kann til verka. Fólk sem heyrir og sér og skilur og hefur unnið á gólfinu svo áratugum skiptir og jafnvel lifað í þessum heimi sem börn og ungmenni og þekkir þar af leiðandi tilfinninguna að tapa í skólakerfinu og í samfélaginu og vera ekki heyrt og séð. Nú skulum við hætta að spóla í sömu hjólförunum og takast á við vandann í raunheimi. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag og Miðflokksmaður.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun