Leyfum ungmennum að sofa – hættum að sofa á verðinum Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar 16. nóvember 2024 11:01 Eitt af stærstu lýðheilsumálum samtímans snýr að neyslu orkudrykkja, sérstaklega meðal ungmenna. Þetta er ekki aðeins risamál sem snertir svefn og líðan, heldur nær það til margra þátta sem tengjast almennri lýðheilsu þjóðarinnar. Þrátt fyrir vaxandi umræðu um skaðsemi orkudrykkja virðist aðgengi að þeim sífellt verða meira og auglýsingar þeirra oft villandi. Orkudrykkir eru kynntir sem orkugefandi og árangursbætandi drykkir, jafnvel heilsusamlegir, og við sjáum íþróttafólk og aðrar fyrirmyndir taka þátt í markaðssetningunni. En hvað liggur raunverulega að baki? Hvernig snerta þessir drykkir líf okkar og, sérstaklega, heilsu barna og ungmenna? Svefn, ungmenni og orkudrykkir Rannsóknir sýna að íslensk ungmenni sofa ekki nóg og svefnskortur er eitt alvarlegasta lýðheilsuvandamálið í dag. Svefn er undirstaða heilsu – eitt það mikilvægasta sem við getum gert fyrir líkamann. Samt sem áður er rétt að spyrja: Hversu miklu veldur aukin neysla orkudrykkja þessum vanda? Á vef Heilsuveru er bent á að helmingur þess koffíns sem neytt er sé enn í líkamanum 6–8 klukkustundum síðar. Til dæmis getur ungmenni sem drekkur Nocco síðdegis klukkan fjögur fundið fyrir áhrifum koffíns þegar það reynir að sofna síðar um kvöldið. Ekki nóg með að koffín geti seinkað svefni, heldur dregur það einnig úr gæðum hans, sem eykur hættu á vanlíðan, kvíða og þunglyndi. Þetta þýðir í raun að orkudrykkir, sem auglýstir eru sem lausn gegn þreytu, geta í staðinn valdið frekari þreytu og vanlíðan. Sláandi tölur sem kalla á viðbrögð Í einu af fræðslumyndböndum Heilsuveru kemur fram að 70% framhaldsskólanema sofa of lítið og af þeim neyta 80% fjögurra eða fleiri orkudrykkja á dag. Þetta eru sláandi tölur. Enn alvarlegra er að óhófleg neysla koffíns hefur fjölþætt neikvæð áhrif á líkamann: Hjartsláttartruflanir, svimi, ógleði, höfuðverkir og kvíði eru allt þættir sem ungmenni þurfa að glíma við. Til viðbótar koma áhrif á tannheilsu, þar sem mikil neysla orkudrykkja getur valdið skemmdum á glerungi tanna. Þetta snýst ekki aðeins um heilsu dagsins í dag. Þetta er þróun sem getur haft langtímaáhrif á lífsgæði og framtíðarheilsu þjóðarinnar. Við þurfum að bregðast við – og það strax. Við þurfum aðgerðir – strax Orkudrykkir og skaðleg áhrif þeirra eru ekki smámál – þetta er stórt lýðheilsumál. Við höfum þegar aðgang að gögnum og upplýsingum sem sýna fram á alvarleika málsins en það nægir ekki. Þekkingin þarf að skila sér í aðgerðum sem hafa raunveruleg áhrif. Til þess þarf: Stóraukna fræðslu: Fræðsla í skólum, fjölskyldum og samfélaginu þarf að vera skýr, aðgengileg og markviss. Ungmenni þurfa að vita hvað þau eru að innbyrða og hvaða áhrif það hefur á heilsu þeirra og líðan. Takmarkað aðgengi: Setjum aldurstakmörk og drögum úr aðgengi að orkudrykkjum, rétt eins og Norðmenn hafa gert með góðum árangri. Minnkaður sýnileiki og ábyrgar auglýsingar: Takmarkanir á auglýsingum sem miða að börnum og ungmennum og minnka sýnileika orkudrykkja í verslunum gætu skipt sköpum. Ábyrgð framleiðenda og verslana: Framleiðendur og verslanir verða að taka þátt í lausninni með því að draga úr koffíninnihaldi og setja siðferðileg mörk á sölu til barna. Tökum þessu alvarlega: Við getum ekki leyft okkur að láta þetta þróast áfram óáreitt. Ef við horfum til Norðmanna, sem hafa sýnt fram á staðfestu með því að banna sölu orkudrykkja til barna undir 16 ára aldri, sjáum við hvernig við getum lært og nýtt reynslu annarra. Samfélagsleg ábyrgð okkar allra Við, sem samfélag, berum ábyrgð á framtíð ungu kynslóðarinnar. Þetta snýst ekki bara um stjórnvöld – foreldrar, kennarar, framleiðendur, verslanir og fjölmiðlar þurfa allir að leggja sitt af mörkum. Við þurfum að vekja vitund, krefjast breytinga og standa vörð um heilsu og vellíðan barna okkar. Þetta er ekki valkostur – þetta er skylda okkar. Nú er tíminn til að taka skref í rétta átt. Heilsu barna okkar og framtíð þeirra verður að forgangsraða. Við öll berum ábyrgð. Höfundur starfar sem íþrótta- og æskulýðsfulltrúi og skipar 5. sæti á lista Framsóknar í Suðurkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Suðurkjördæmi Framsóknarflokkurinn Börn og uppeldi Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson Skoðun Landsbyggðin án háskóla? Ketill Sigurður Jóelsson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Gildra dómarans Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Einelti er dauðans alvara Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Sjá meira
Eitt af stærstu lýðheilsumálum samtímans snýr að neyslu orkudrykkja, sérstaklega meðal ungmenna. Þetta er ekki aðeins risamál sem snertir svefn og líðan, heldur nær það til margra þátta sem tengjast almennri lýðheilsu þjóðarinnar. Þrátt fyrir vaxandi umræðu um skaðsemi orkudrykkja virðist aðgengi að þeim sífellt verða meira og auglýsingar þeirra oft villandi. Orkudrykkir eru kynntir sem orkugefandi og árangursbætandi drykkir, jafnvel heilsusamlegir, og við sjáum íþróttafólk og aðrar fyrirmyndir taka þátt í markaðssetningunni. En hvað liggur raunverulega að baki? Hvernig snerta þessir drykkir líf okkar og, sérstaklega, heilsu barna og ungmenna? Svefn, ungmenni og orkudrykkir Rannsóknir sýna að íslensk ungmenni sofa ekki nóg og svefnskortur er eitt alvarlegasta lýðheilsuvandamálið í dag. Svefn er undirstaða heilsu – eitt það mikilvægasta sem við getum gert fyrir líkamann. Samt sem áður er rétt að spyrja: Hversu miklu veldur aukin neysla orkudrykkja þessum vanda? Á vef Heilsuveru er bent á að helmingur þess koffíns sem neytt er sé enn í líkamanum 6–8 klukkustundum síðar. Til dæmis getur ungmenni sem drekkur Nocco síðdegis klukkan fjögur fundið fyrir áhrifum koffíns þegar það reynir að sofna síðar um kvöldið. Ekki nóg með að koffín geti seinkað svefni, heldur dregur það einnig úr gæðum hans, sem eykur hættu á vanlíðan, kvíða og þunglyndi. Þetta þýðir í raun að orkudrykkir, sem auglýstir eru sem lausn gegn þreytu, geta í staðinn valdið frekari þreytu og vanlíðan. Sláandi tölur sem kalla á viðbrögð Í einu af fræðslumyndböndum Heilsuveru kemur fram að 70% framhaldsskólanema sofa of lítið og af þeim neyta 80% fjögurra eða fleiri orkudrykkja á dag. Þetta eru sláandi tölur. Enn alvarlegra er að óhófleg neysla koffíns hefur fjölþætt neikvæð áhrif á líkamann: Hjartsláttartruflanir, svimi, ógleði, höfuðverkir og kvíði eru allt þættir sem ungmenni þurfa að glíma við. Til viðbótar koma áhrif á tannheilsu, þar sem mikil neysla orkudrykkja getur valdið skemmdum á glerungi tanna. Þetta snýst ekki aðeins um heilsu dagsins í dag. Þetta er þróun sem getur haft langtímaáhrif á lífsgæði og framtíðarheilsu þjóðarinnar. Við þurfum að bregðast við – og það strax. Við þurfum aðgerðir – strax Orkudrykkir og skaðleg áhrif þeirra eru ekki smámál – þetta er stórt lýðheilsumál. Við höfum þegar aðgang að gögnum og upplýsingum sem sýna fram á alvarleika málsins en það nægir ekki. Þekkingin þarf að skila sér í aðgerðum sem hafa raunveruleg áhrif. Til þess þarf: Stóraukna fræðslu: Fræðsla í skólum, fjölskyldum og samfélaginu þarf að vera skýr, aðgengileg og markviss. Ungmenni þurfa að vita hvað þau eru að innbyrða og hvaða áhrif það hefur á heilsu þeirra og líðan. Takmarkað aðgengi: Setjum aldurstakmörk og drögum úr aðgengi að orkudrykkjum, rétt eins og Norðmenn hafa gert með góðum árangri. Minnkaður sýnileiki og ábyrgar auglýsingar: Takmarkanir á auglýsingum sem miða að börnum og ungmennum og minnka sýnileika orkudrykkja í verslunum gætu skipt sköpum. Ábyrgð framleiðenda og verslana: Framleiðendur og verslanir verða að taka þátt í lausninni með því að draga úr koffíninnihaldi og setja siðferðileg mörk á sölu til barna. Tökum þessu alvarlega: Við getum ekki leyft okkur að láta þetta þróast áfram óáreitt. Ef við horfum til Norðmanna, sem hafa sýnt fram á staðfestu með því að banna sölu orkudrykkja til barna undir 16 ára aldri, sjáum við hvernig við getum lært og nýtt reynslu annarra. Samfélagsleg ábyrgð okkar allra Við, sem samfélag, berum ábyrgð á framtíð ungu kynslóðarinnar. Þetta snýst ekki bara um stjórnvöld – foreldrar, kennarar, framleiðendur, verslanir og fjölmiðlar þurfa allir að leggja sitt af mörkum. Við þurfum að vekja vitund, krefjast breytinga og standa vörð um heilsu og vellíðan barna okkar. Þetta er ekki valkostur – þetta er skylda okkar. Nú er tíminn til að taka skref í rétta átt. Heilsu barna okkar og framtíð þeirra verður að forgangsraða. Við öll berum ábyrgð. Höfundur starfar sem íþrótta- og æskulýðsfulltrúi og skipar 5. sæti á lista Framsóknar í Suðurkjördæmi.
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar
Skoðun Hafa íslenskir neytendur sama rétt og evrópskir? Ásthildur Lóa Þórsdóttir,Ragnar Þór Ingólfsson skrifar