Styðjum fólk í sjálfbærari neyslu Andrés Ingi Jónsson skrifar 16. október 2024 10:16 Lausnir á stærstu grænu áskorunum samtímans virðast oft vaxa stjórnmálafólki í augum – hvort sem er umgengni við auðlindir Jarðar, sú virðing sem við sýnum vistkerfum eða hvernig á að koma í veg fyrir loftslagsbreytingar. Hluti af vandanum er að þar áttar fólk sig ekki á því að það á gríðarlega öflugan bandamann. Almenningur er nefnilega í liði með þeim sem vilja róttækar aðgerðir. Skýrt dæmi er söfnun á lífrænum úrgangi, sem lengi hafði verið kallað eftir og hófst loksins á höfuðborgarsvæðinu á síðasta ári, og varð til þess að urðun á lífrænum úrgangi dróst saman um 90 prósent nánast samstundis. Strax og heimilin á höfuðborgarsvæðinu fengu tækifæri til að minnka umhverfisáhrif sín, þá gerðu þau það. Mikil hugarfarsbreyting hefur orðið að undanförnu gagnvart því að endurvinna og nýta hluti betur. Þar spilar inn í að fólk vill vera hluti af lausninni, það áttar sig á því að gegndarlaus neysla Vesturlanda síðustu áratugi er löngu farin að hafa alvarlegar afleiðingar á umhverfi okkar til hins verra. Þessi hugarfarsbreyting felst meðal annars í ákveðnu ákalli um að hlutir sem við notum í hinu daglega lífi verði betur nýttir; að í staðinn fyrir að henda því sem bilar, trosnar eða eyðileggst þá skuli endurvinna, laga, bæta eða lappa upp á. Hér er kjörið tækifæri fyrir stjórnmálin að stíga inn og hvetja almenning til dáða, með því að breyta lögum og reglum. Myndi draga úr sóun og hafa jákvæð fjárhagsleg áhrif Fyrr í haust lagði þingflokkur Pírata til að komið yrði á fót hringrásarstyrkjum til að draga úr kostnaði einstaklinga við viðgerðir. Undir styrkjakerfið myndi falla svokallað lausafé eins og húsgögn, raf- og rafeindatæki, reiðhjóli, fatnaður og skór. Fólk gæti fengið endurgreiddan helming af kostnaði við viðgerð, að hámarki 25 þúsund fyrir hverja viðgerð, og að samanlögðu hámarki 100 þúsund yfir árið. Hringrásarstyrkir myndu fela í sér talsverðan hvata til að lengja líftíma smærri tækja og hluta, sem aftur dregur úr sóun og minnkar úrgang. Auk þess hafa þeir bein jákvæð fjárhagsleg áhrif á þá einstaklinga sem kjósa að notfæra sér þá en jafnframt þau óbeinu áhrif að hvetja fleiri til að bjóða upp á viðgerðarþjónustu og skapa störf – en þar er oft um að ræða lítil fyrirtæki sem getur munað um aukna ásókn í þjónustuna. Fordæmi víða í Evrópu Frumvarpið er í anda þeirrar þróunar sem á sér stað víða um heim til að styðja almenning í átt að sjálfbærari neyslu og innleiða hringrásarhagkerfið. Evrópusambandið hefur til að mynda unnið markvisst að því að styrkja rétt fólks til viðgerðar með heilmiklum reglugerðapakka undir regnhlífarheitinu „Right to Repair“ sem má vænta að hafi áhrif hér á landi í gegnum EES-samninginn. Sambærilegum styrkjum og frumvarpið leggur til hefur verið komið á fót í fjölda ríkja á undanförnum misserum. Þannig má nefna að í Frakklandi getur fólk sótt um endurgreiðslu vegna fataviðgerða og undanfarið hefur verið hægt að sækja um styrk til endurgreiðslu vegna viðgerða á raftækjum í Austurríki. Í Svíþjóð var sú leið farin að láta endurgreiðslu virðisaukaskatts af viðgerðarþjónustu renna til þjónustuveitandans, sem er að ýmsu leyti flóknari framkvæmd og þótti ekki gefa jafn góða raun þar sem ávinningurinn skilaði sér ekki að öllu leyti í lægra verði. Allir hagnast Hér er því lögð til einföld leið til að ná fram skýrari ávinningi með því að endurgreiðslan nemi tilteknu hlutfalli af heildarkostnaði við smærri viðgerðir og renni beint til þess sem kaupir þjónustuna. Fyrst boðað hefur verið til skyndikosninga eru orðnar hverfandi líkur á að frumvarp um hringrásarstyrki verði samþykkt af þessu þingi. En góðar hugmyndir lifa kosningar og þegar að því kemur að hringrásarstyrkir verða innleiddir hér á landi mun það verða mikilvægur hluti af því að bregðast við þróun síðustu áratuga og stuðla að sjálfbærara samfélagi og heilbrigðari sýn á hvernig við umgöngumst náttúru og umhverfi okkar. Frumvarp um hringrásarstyrki er auk þess gott dæmi um þann anda sem ríkir í metnaðarfullri umhverfis- og loftslagsstefnu Pírata. Við viljum styðja almenning til að taka þátt í grænu umskiptunum, því einstaklingar eiga ekki að þurfa að axla ábyrgð fyrirtækjanna sem losa megnið af gróðurhúsalofttegundum í heiminum. Hringrásarstyrkir virkja skýran vilja sem er til staðar. Fólk vill nefnilega hafa kost á því að laga, bæta og endurnýta en til þess þarf meðal annars að vera viðeigandi þjónusta til að sinna slíkum verkefnum. Hringrásarstyrkir myndu stuðla að betri rekstri þeirra fyrirtækja sem sinna viðgerðarþjónustu, sem og gera fólki kleift að kaupa þjónustuna á viðráðanlegra verði í staðinn fyrir að þurfa sífellt að kaupa nýja hluti í stað þeirra sem bila eða skemmast. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Píratar Umhverfismál Mest lesið Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir Skoðun Halldór 9.11.2024 Halldór Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Píratar standa með fólki í vímuefnavanda Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun Andlát ungrar manneskju hefur gáruáhrif á allt samfélagið Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Báknið burt - hvaða bákn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll börn! Gunnhildur Jakobsdóttir ,Kolbrún Kristínardóttir skrifar Skoðun Að stela framtíðinni Halldóra Mogensen skrifar Sjá meira
Lausnir á stærstu grænu áskorunum samtímans virðast oft vaxa stjórnmálafólki í augum – hvort sem er umgengni við auðlindir Jarðar, sú virðing sem við sýnum vistkerfum eða hvernig á að koma í veg fyrir loftslagsbreytingar. Hluti af vandanum er að þar áttar fólk sig ekki á því að það á gríðarlega öflugan bandamann. Almenningur er nefnilega í liði með þeim sem vilja róttækar aðgerðir. Skýrt dæmi er söfnun á lífrænum úrgangi, sem lengi hafði verið kallað eftir og hófst loksins á höfuðborgarsvæðinu á síðasta ári, og varð til þess að urðun á lífrænum úrgangi dróst saman um 90 prósent nánast samstundis. Strax og heimilin á höfuðborgarsvæðinu fengu tækifæri til að minnka umhverfisáhrif sín, þá gerðu þau það. Mikil hugarfarsbreyting hefur orðið að undanförnu gagnvart því að endurvinna og nýta hluti betur. Þar spilar inn í að fólk vill vera hluti af lausninni, það áttar sig á því að gegndarlaus neysla Vesturlanda síðustu áratugi er löngu farin að hafa alvarlegar afleiðingar á umhverfi okkar til hins verra. Þessi hugarfarsbreyting felst meðal annars í ákveðnu ákalli um að hlutir sem við notum í hinu daglega lífi verði betur nýttir; að í staðinn fyrir að henda því sem bilar, trosnar eða eyðileggst þá skuli endurvinna, laga, bæta eða lappa upp á. Hér er kjörið tækifæri fyrir stjórnmálin að stíga inn og hvetja almenning til dáða, með því að breyta lögum og reglum. Myndi draga úr sóun og hafa jákvæð fjárhagsleg áhrif Fyrr í haust lagði þingflokkur Pírata til að komið yrði á fót hringrásarstyrkjum til að draga úr kostnaði einstaklinga við viðgerðir. Undir styrkjakerfið myndi falla svokallað lausafé eins og húsgögn, raf- og rafeindatæki, reiðhjóli, fatnaður og skór. Fólk gæti fengið endurgreiddan helming af kostnaði við viðgerð, að hámarki 25 þúsund fyrir hverja viðgerð, og að samanlögðu hámarki 100 þúsund yfir árið. Hringrásarstyrkir myndu fela í sér talsverðan hvata til að lengja líftíma smærri tækja og hluta, sem aftur dregur úr sóun og minnkar úrgang. Auk þess hafa þeir bein jákvæð fjárhagsleg áhrif á þá einstaklinga sem kjósa að notfæra sér þá en jafnframt þau óbeinu áhrif að hvetja fleiri til að bjóða upp á viðgerðarþjónustu og skapa störf – en þar er oft um að ræða lítil fyrirtæki sem getur munað um aukna ásókn í þjónustuna. Fordæmi víða í Evrópu Frumvarpið er í anda þeirrar þróunar sem á sér stað víða um heim til að styðja almenning í átt að sjálfbærari neyslu og innleiða hringrásarhagkerfið. Evrópusambandið hefur til að mynda unnið markvisst að því að styrkja rétt fólks til viðgerðar með heilmiklum reglugerðapakka undir regnhlífarheitinu „Right to Repair“ sem má vænta að hafi áhrif hér á landi í gegnum EES-samninginn. Sambærilegum styrkjum og frumvarpið leggur til hefur verið komið á fót í fjölda ríkja á undanförnum misserum. Þannig má nefna að í Frakklandi getur fólk sótt um endurgreiðslu vegna fataviðgerða og undanfarið hefur verið hægt að sækja um styrk til endurgreiðslu vegna viðgerða á raftækjum í Austurríki. Í Svíþjóð var sú leið farin að láta endurgreiðslu virðisaukaskatts af viðgerðarþjónustu renna til þjónustuveitandans, sem er að ýmsu leyti flóknari framkvæmd og þótti ekki gefa jafn góða raun þar sem ávinningurinn skilaði sér ekki að öllu leyti í lægra verði. Allir hagnast Hér er því lögð til einföld leið til að ná fram skýrari ávinningi með því að endurgreiðslan nemi tilteknu hlutfalli af heildarkostnaði við smærri viðgerðir og renni beint til þess sem kaupir þjónustuna. Fyrst boðað hefur verið til skyndikosninga eru orðnar hverfandi líkur á að frumvarp um hringrásarstyrki verði samþykkt af þessu þingi. En góðar hugmyndir lifa kosningar og þegar að því kemur að hringrásarstyrkir verða innleiddir hér á landi mun það verða mikilvægur hluti af því að bregðast við þróun síðustu áratuga og stuðla að sjálfbærara samfélagi og heilbrigðari sýn á hvernig við umgöngumst náttúru og umhverfi okkar. Frumvarp um hringrásarstyrki er auk þess gott dæmi um þann anda sem ríkir í metnaðarfullri umhverfis- og loftslagsstefnu Pírata. Við viljum styðja almenning til að taka þátt í grænu umskiptunum, því einstaklingar eiga ekki að þurfa að axla ábyrgð fyrirtækjanna sem losa megnið af gróðurhúsalofttegundum í heiminum. Hringrásarstyrkir virkja skýran vilja sem er til staðar. Fólk vill nefnilega hafa kost á því að laga, bæta og endurnýta en til þess þarf meðal annars að vera viðeigandi þjónusta til að sinna slíkum verkefnum. Hringrásarstyrkir myndu stuðla að betri rekstri þeirra fyrirtækja sem sinna viðgerðarþjónustu, sem og gera fólki kleift að kaupa þjónustuna á viðráðanlegra verði í staðinn fyrir að þurfa sífellt að kaupa nýja hluti í stað þeirra sem bila eða skemmast. Höfundur er þingmaður Pírata.
Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir Skoðun
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir Skoðun